Morgunblaðið - 01.04.1973, Blaðsíða 15

MCXRGUNKLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. APRlL 1973
15
Pearl S. Buck
Þegar Pearl S. Buok
er minnzt kemur lesend-
um hennar jafnan fyrst í
huga bókin „The Good
Earth“, sem einna drýgstan
þátt átti í því, að hún fékk
Nóbelsverðlaun í bókmennt-
um, fyirst kvenna, árið 1939.
En tvær aðrar bækur, ævi-
sögur foreldra hennar,
sem báru titlama „The Exile“
og „Fighting Amgel“ öfluðu
henni einnig verulegrar við-
urkenningar.
Pearl S. Buck vair með af-
kastameiri rithöfimdum og
skrifaði fram á elliár
og raunar alveg fram á >graf-
arbakkann. Skáldskapur
hennar náði lýðhylli, þegar
með hennar fyrstu bók „East
Wind, West Wind“, sem kom
út árið 1929, en margir bók-
menntamenn lögðu llítið upp
úr skrifum hennar. Þeg
ar hún fékk Nðbelsverðlaun
in er haft eftir Robert Frost:
„Ef Pearl Buck igetur fengið
þessi verðlaun, getur hver
sem er fengið þau.“
Langflestair bækur hennar
eru frá Kína, enda bjó hún
þar áratugum saman, meðal
annars stundaði hún þar trú
boðsstörf. Hins vegar var
hún fædd í Bandaríkjunum
og sneri aftur til Bandaríkj-
anna á efri árum, og Kína
undir kommúnistastjóm
kynntist hún aidrei. En sjálf
sagði hún í ævisögu sinni:
„Ég var miklu meiri Asíubúi
en Bandaríkjamaður. Asía
var minn raunverulegi heim-
ur, en Bandaríkin draumaver
öldin."
Hún nam í Bandaríkjun-
um á ungiingsárum, en árið
1914 sneri hún aftur til Kína
og var þar næstu tuttugu ár-
in alveg samfleytt. Um 1920
hóf hún að skrifa, enda þótt
fyrsta bók hennar kæmi
ekki út fyrr en niu árum síð
ar.
Enda þótt bókmenntamenn
og ri'thöfundar litu skrif
Pearl S. Buck hálf'gerðu
homauga, margir hverjir,
héldu bækur hennar áfram
að streyma á markaðinn og
hún skrifaði ótai igreinar og
aragrúa smásaigna. Síðasta
bók hennar kom út árið 1970
og hét „The Kennedy Wo
men“.
Hún auðgaðist mjög af
skrifum sinum, enda voru
bækur hennar þýddar á fjöl
mörg tungumál. Fyrtr nokkr
um árum 'gaf hún allar eig-
ur sinar í sjóð, sem ber nafn
hennar og nam upphæðin þá
sjö milljónum dollara. Skal
peningunum varið tii að
siyðja við bakið á asiskum
bömum sem eiiga bandaríska
feður, en staða þeirra er
mjög iök víða i Asíu. Talið
er, að sjóðurinn ha’fi nú þeg-
ar orðið að liði um tvö þús-
und bömum í þessum heims-
hiuta.
Sjálf sagði hún: „Ég get
ekki imyndað mér, að það sé
farsælt eða virðulegt fyrir
Bandaríkin, að hálf banda-
risk böm í Asíu aliat upp
ólæs, óskrifandi og útskúfuð.
Útkoman hlýtur að verða sú,
að þessi böm verða hornrek
ur þjóðfélagsins og Asiu
menn geta með sanni sagt:
„Sjáiði hvað Kanarnir hafa
skilið eftir handa okkur."
Pearl S. Buck var tvigift
og átti eina dóttur með síð-
ari manni sínum. Dóttirin var
vangefin og hefur frá unga
aldri verið á heimiii fyr
ir vangefna.
Pearl S. Buck kvaðst löng
um kæra sig kollóitta þótt
ekki væru ailir á eitt sáttir
um hversu mikið væri bók-
menntagildi verka hennar og
ialdi sig hafa fengið nægi-
lega viðurkenningu um æv-
ina, svo og sagði hún það
mikla uppörvun fyrtr sig,
hve vel lesendur tækju verk
um hennar, og enda taidi
hún það ekki í sínum verka
hring að hafa áhyggjur af
því, hvort bækur hennar
myndu lifa mörgum áratug-
um eftir að hún væri komin
undir igræna torfu.
h.k.
Pearl S. Buck.
— Eg áfrýja
Framhald af bls. 11.
Að lokum vil ég bæta við:
Mó'tmæli frá kommúnista-
flokkum og vinstriflokkum,
'geta ekki aðeins orðið tii að
létta þrýstinginn á þungfoær
um öriögum tékkneskra
fanga. Ég er sannfærð um að
nú er meirii ástæða en
nokkru sinni áður til
að vinna í'tartega að því að
leggja niður fyrir sér vanda
málin á skipulegan og kerf-
isfoundinn (hátt.
Það er mikilvægt að komm-
únistaflokkar og stuðnings
menn þeirra ,í þeim löndum,
þar sem stjóm hægrisinnaðra
borgaraflokka er enn við
völd, bjóði 'upp á annað og
meira en slagorð og innantóm
orð. Við getum ekki notfært
okkur bandamenn okkar að-
eins á meðan foardaginn stend
ur yfir og meðan verið er að
byggja upp sósiaiismann. Það
þjónar bezt þagsmunum
kommúnistahreyfingartnnar
um heim allan, að iþeim séu
og tryggð lýðræðisieg rétt-
indi, og það verður að gerast
á sannan og sannfærandi hátt
ekki aðeins formlega og í
orði, en ekki á foorði.
— „Sveigi“-tími
Framhald af bls. 9.
raun í Nestle fyrirtækinu með
fyrirkomulagið, og var það
upphaflega kynnt all ítar-
lega. Almennt ríkti mikil
bjartsýni manna á meðal,
nema hvað framkvæmda- og
deildarstjórar voru ekki á
einu máli um árangurinn.
Það sýndi sig eftir á, að bjart
sýnin var ekki alveg út í
hött, og stjórnendur voru
spurðir álits. Ein spurningin,
sem iögð var fyrir þá hljóð-
aði eitthvað á þessa leið:
Telur þú, að það hefði ein-
hver sérstök vandamál í för
með sér ef fyrirkomulaginu
yrði komið á til langframa?
31 svaraði spurningunni
játandi, en hins vegar 96 neit
andi. Meirihlutinn sigraði, og
nú búa menn við „sveigjan-
legan“ vinnutíma í Nestle.
Liðugleiki fyrirkomulagsins
byggist m.a. á því að allir
stimpli sig inn og út, og hver
og einn skal skila vinnuáætl
un til yfirmanna sinna,
hvem fimmtudag. Þ.e.a.s.
vinnuáætlun fyrir næstu
viku. Ef einhverjir örðugieik
ar koma upp er reynt að
leysa úr þeim sem allra fyrst
og enn sem komið er hafa
hlutirnir gengið snurðulaust
f jrrir sig.
1 upphafi var arðið segir
biblían, en vísindamenn nú-
timans eru mangir hverjir á
þeinri skoðun, að orðið hefj-
ist á þögn, það sé slitið í
sundur, af þögn, einni eða
fleiri, og hún ákveði enda
þess.
Hér áður fyrr fóru fram
viðtækar fræðirannsóknir á
orðinu, og nú genigst þögnin
(pause) undir svipaðar rann-
sóknir, aðailega fyrir tiistuðl
an mál- og sálfræðinga. Þetta
virðist ef til viil vem þver-
sagnakennd þróun, oig aðeins
verið að teygja lopann, en
svo er ekki.
Próf. Frieda Goldman-Eisl-
er frá London er einn þeirra
fræðtmanna sem hvað mest
hefur fenigizt við rannsóknir
á þessu sviði. Hún telur þagn
ir eða málhvíldir mjög mikii-
vægan þátt í rannsóknum á
því, hvemig menn tala, og
bætir við, að þagnir (mál-
hvíldir) gegni jafn veiga-
miklu hlutverki og það sem
sagt er, í orðræðu.
Þegar við tölum, igerum við
ætið meiri og minni hlé á
ræðu okkar, en hvers vegna?
Til að hjálpa þeim sem við
tölum til eða eru þetta ósjálf
ráð viðbrögð hvers og eins ?
Ber tai vott um líkamtegt
framtak, ber þögn vott um
hugsun?
Próf. Daniel C. O’Connor
frá St. Louis og aðstoðarmað-
ur hans hafa þetta um málið
að segja:
„Sá sem talar notar þaign
ir til að hjálpa viðmælendum
sinum að skiija, hvert hann
er að fara, og til að undirfoúa
sjálfan sig undir það sem
hann ætlar að segja næst.“
Reynt hefur verið að draga
upp mynd af því, hvaða or-
sakir iægju fyrir þögnunum,
og hvað hefði mest áhrif á
þær. Helztu atriðin eru:
Hversu hratt talað er, að-
stæðum (eimtal — tvítal —
mangtai), breytiieg líkindi á
milH orða, öndun, hvensu vel
vakandi sá er sem talar fyrir
því, sem hann er að segja,
málfræðileg uppbygging, tak-
mörk framlburðar, ábyggjur,
hryggð, þreyta . . .
Próf. Goldman-Eisler teiur,
að tíðar máihvíldir foeri þess
vott, að sá sem talar sé að
segja eitthvað nýtt á óvenju
legan og frumlegan hátt, en
fáar, að hann gangi troðnar
slóðir í orðavali sínu. Hann
telur ennfremur, að þagnir
styttri en 0,20 sek séu eðli-
legar í máli. Fyrir þeim geta
legið ýmsar orsakir, og sem
dæmi mætti nefna, að mjög
erfitt igetur reynzt að bera
fram tvö samiiggjandi hljóð
áin hvíldar á milli. Þetta á
einkum við um harðhljóð (frá
blásin iokhijóð). Aðrir vilja
hafa tímamörkin hærri,
0,50—1,0 sek, og teija, að
styttri hvíldir komi aðeins
fyrir í skvaldri eða bama-
máli.
Til að mæla tengd þagna
þarf mjög flókinn tækjaút-
bylgjumæla, tæki sem mæla
vöðvasamdrátt, tölvur, svo
eitthvað sé nefnt.
Er málhvild undirfoúningur
undir það sem segja á næst
eða það, sem ætlunin er að
segja eftir 15 sek. ?
Sumir vilja halda þvi fram,
að skipuiagning orða fylgi
eins konar hringlaga ferli,
þannig að sífelldar endur-
tekningar eiga sér stað: löng
hlé og slitrótt tal skiptast á
með stuttum hléum og óslitnu
tali.
Talað er um „tómar“ þagn-
ir og „fyHtar" þagnir. „FyHt
ar“ þagnir eru á marga lund,
svo sem endurtekningar, leng
ing atkvæða, rangar byrjan-
ir, orðatiltæki (t.d. það er
nú það) og alls konar hljóð
eins og hm, ah, mm, eh. . . .
„Tóm“ þögn er algjör hvHd.
Of iangar „tómair“ þagn-
ir í orðræðu hiafa það yfir-
leitt i1 för með sér, að orðið
er tekið af viðkomanda.
Kúnstin er að bíða nógu
lengi og gefa síðan merki eins
og hm eða mm, sem þýðir nán
ast: „Ég er enn að tala, ekki
gripa firam í.“
Það þarf ekki að taka það
fram, að þagnir eru ofit mjög
mælskar.
Híttumst í kaupfélagínu