Morgunblaðið - 15.04.1973, Qupperneq 16

16
MORGUNBLÁÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. APRlL 1973
PtolpiiMaMb
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavtk.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstraeti 6, slmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sfmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
T útvarpsumræðunum sl.
* fimmtudagskvöld bar það
á góma, hvort íslendingar
ættu að senda málflytjanda
til að gæta réttar síns í Haag,
og var það að vonum. Einar
Ágústsson, utanríkisráðherra,
hélt hyggilega á málum.
Hann lokaði engum dyrum,
enda hvílir mikil ábyrgð á
hans herðum. Sannleikurinn
er sá, að í landhelgismálinu
er aðeins ein veruleg hætta,
þ.e.a.s. sú, að Alþjóðadóm-
stóllinn telji sig knúinn til að
kveða upp efnisdóm, áður en
Haf; ATtarráðstefnan verður
haldin og treysti sér ekki til
að taka okkar sjónarmið til
greina að öllu leyti, þar sem
það er ekki í hans verkahring
heldur Hafréttarráðstefnunn-
ar að skapa alþjóðareglur eða
alþjóðalög.
Að sjálfsögðu er eðlilegt,
að dómsuppsaga frestist fram
yfir Hafréttarráðstefnuna, og
við íslendingar höfum það í
hendi okkar að sjá til að svo
verði. En nánar er um það
fjallað í Reykjavíkurbréfi í
dag.
Hér er hins vegar hug-
myndin að benda á, að þótt
íslendingar eigi engan máH
svara í Haag, þá eiga Bretar
marga málsvara á íslandi.
Stuðningsmenn ríkisstjórnar-
innar nota hvert tækifæri
sem gefst til þess að halda
fram málstað Breta og einna
lengst gekk Svava Jakobs-
dóttir, alþingismaður, (þeir
passa upp á titlana sína ný-
liðarnir í röðum kommún-
ista) í útvarpsumræðunum sl.
fimmtudag. Meginefni ræðu
hennar var að túlka sjónar-
mið Breta og undirstrika, hve
réttur þeirra væri mikill.
Hún tönglaðist á sjónarmið-
um „brezka dómarans" hjá
Alþjóðadómnum. Það var
eins og hann væri sá eini,
sem eitthvað hefði að segja
af viti. Þar að auki gerði hún
sér lítið fyrir að snúa út úr
orðum Bjarna Benediktsson-
ar á Alþingi til að benda
Bretum á, að þau gætu þjón-
að þeirra málstað, en væru
íslendingum óhagstæð.
Þessi óheilla þingmaður
segir orðrétt:
„Bretar báðu um tryggingu
fyrir því, að útfærslan næði
ekki til þeirra, meðan dómur-
inn fjallaði um málið og 6
mánaða tilkynningarskyldan
var boðin fram af hálfu Við-
reisnarstjómarinnar til þess
að veita Bretum þessa trygg-
ingu — tryggingu fyrir því,
að þeir þyrftu ekki að hverfa
af íslenzku fiskimiðunum
einn einasta dag — fyrr en
þá dómur félli þeim í óhag.“
íslenzkir ráðamenn hafa
frá fyrstu tíð haldið því fram,
að Bretum bæri skilyrðis-
laust að vera utan við nýja
fiskveiðilögsögu, meðan Al-
þjóðadómur fjallaði um mál-
ið, en nú taka kommúnistar
sér fyrir hendur að tilkynna
Bretum, að þeim beri allur
réttur til að veiða innan land-
helginnar. Svo mikil er póli-
tísk heift þessa fólks, að það
vílar ekki fyrir sér að fórna
íslenzkum hagsmunum til
þess að reyna að slá sig til
riddara.
Einn dómaranna hjá Al-
þjóðadómnum, Padilla Nervo,
hefur efnislega fjallað um
landhelgisdeiluna og komizt
að þeirri niðurstöðu, að með
orðsendingaskiptunum 1961
hafi Bretar beinlínis lýst yfir
því, að þeir viðurkenndu rétt
íslands til yfirráða yfir land-
grunninu öllu. Þetta innlegg
í landhelgismálinu er hið
mikilvægasta, sem Íslending-
um hefur hlotnazt. Engu að
síður forðast ráðamenn þjóð-
arinnar, svokallaðir stjórnar-
þingmenn, eins og heitan
eldinn að nota þessi rök til
framdráttar okkar málstað.
Að vísu hefur Einar Ágústs-
son, utanríkisráðherra, einu
sinni á þau drepið, en hvergi
hefur á alþjóða vettvangi
verið á þau bent, því síður
að hamrað væri á þeim. Svo
lítilsigld er ríkisstjórn lands-
ins og stuðningsmenn henn-
ar, að þeir beita ekki þeim
rökum, sem líklegust eru til
að vinna málstað okkar fylgi-,
ef þau falla ekki inn í.hina
bjálfalegu framkvæmd land-
helgismálsins.
Annars var það kannski
ánægjulegast við útvarpsum-
ræðurnar sl. fimmtudag, að
þar kom í ljós, að kommún-
istar eiga engum hæfum
manni á að skipa í röðum
sinna yngri þingmanna. Fyr-
irfram var vitað, að Ragnar
Arnalds var valinn formaður
Kommúnistaflokksins, vegna
þess að þeir Magnús Kjart-
ansson og Lúðvík Jósepsson
deildu um tignina, og þess
vegna varð að taka einhvern
áhrifalausan mann og nægi-
lega hæfileikalítinn. Og nú
kom í ljós, að aðrir yngri
þingmenn þeirra eru jafn
gjörsneyddir forustuhæfileik-
um, enda var engu líkara en
að þetta fólk væri gjörsam-
lega slitið úr tengslum við
nútímaþjóðlíf og talaði eins
og úr dauðs manns gröf.
MÁLFLYTJENDUR BRETA
Reykjavíkurbréf
-----LaUgardagUr 14. apríl-
Eimreiðin
Hið gamla, merka tímarit, Eim-
reiðin, er nú komið út á ný eft-
ir nokkurt hlé og er að þessu
sinni undir ritstjóm Magnúsar
Gunnarssonar. Ritið er fjöl-
breytt að efni og spáir þetta
fyrsta hefti vissulega góðu um
framhaldið.
í formálsorðum segir ritstjór-
inn:
„Með nýrri ritstjórn er Eim-
reiðinni ætlað að færast nær
uppruna sinum, þ.e. fjalla um
vísindi, þjóðmál, listir og bók-
menntir.
Sá andi, sem blaðinu er ætl-
að að fylgja, kemur fram í þeirri
fyrirsögn, sem valin hefur ver-
ið á viðtal Eimreiðarinnar við
Jónas Haralz, bankastjóra:
„Kjölfesta frjálshyggjunnar er
trúin á manninn.“ Blaðinu er
ætlað að vera baráttutæki þeirra
manna, sem hafa trúna á mann-
inn og hans beztu eiginleika að
leiðarljósi og eru tilbúnir að
halda þessari lífsskoðun á loft.
Sannleikurínn er sá, að við
stöndum í dag frammi fyrir
þeirri andstæðu, að innan
velferðarþjóðfélagsins ber stöð-
ugt meir á skerðingu einstakl-
ingsfrelsisins um leið og reynt
er að staðla einstaklinginn. Van
trúin á getu og skynsemi fjöld-
ans, hinn almenna borgara, virð
ist verá sameiginleg með þeim
stjórnarstefnum, sem vitandi
eða óafvitandi stefna að hinu
staðlaða þjóðfélagi. Framtíðar-
þjóðfélag þeirra virðist eiga að
búa við hópmenningu andlausra
og kerfisbundinna einstaklinga,
sem lúta vilja örfárra útvaldra."
Og í lok ritstjórnargreinarinn
ar segir:
„Baráttan stendur um að opna
þjóðfélagið, að gera hlut hverr-
ar manneskju meiri í flóknu
samfélagi velferðarríkisins."
Kjölfesta frjáls-
hyggjunnar er
trúin á nmnninn
Viðtalið við Jónas Haralz, sem
ber þá yfirskrift, sem ritið ger-
ir að kjörorði sínu, er geysi-
fróðlegt og skemmtilegt uppgjör
við oístjórnarstefnu og ágalla
velferðarþjóðfélagsins . Skulu
hér birtar nokkrar tilvitnanir.
Jónas Haralz svarar spurningu
um hugarfar ungs fólks þannig:
„Ég held að ungt fólk hafi allt
af haft tilhneigingu til að snú-
ast gegn því, sem er rikjandi
stefna, þegar það er að alast
upp. Þetta er hliðstætt því, að
hver ný kynslóð rithöfunda og
listamanna hlýtur að gera upp-
reisn gegn fyrri formum. Þetta
er liður í því að finna sjálfan
sig, liður í því að þroskast og
vaxa. Sálfræðingar, sem rann-
sakað hafa þroskaferil barna,
hafa komizt að raun um, að þau
ganga gegnum mörg mótþróa-
skeið. Áður var talað um eitt
slikt skeið, nei-aldurinn. Nú hef
ur komið í ljós, að þetta er ekki
eitt skeið, heldur taka þau við
hvert af öðru. Það er engu lík-
ara en að bamið þurfti að kom-
ast yfir vissan hjalla. Meðan á
þessu stendur, verður það að
setja sig í andstöðu við um-
hverfið. Þegar það hefur náð
þessu þroskastigi, kemst það í
sátt við umhverfið á ný og
breytist í skapi, þar til aftur
kemur að nýjum hjalla. Ein
helzta skyssan, sem foreldrar
gera i uppeldinu, er að veita
börnunum mikla andstöðu á
þessum mótþróaskeiðum, því að
þá skorðast þau föst í þessum
skeiðum og komast ekki yfir þau
á eðlilegan hátt. Sannleikurinn
er sá, að menn ganga í gegnum
skeið sem þessi alla ævi, eða á
meðan menn yfirleitt taka
þroska.
— Nú varst þú sjálfur talinn
róttækur á þínum yngri árum.
Var einungis um tímabundið mót
þróaskeið að ræða?
J.H.: Ólafur Thors sagði ein-
hverju sinni við mig i kringum
árið 1960. „Þú hefur nú alltaf
verið byltingarmaður.“ Hann átti
við, að það sem þá var verið að
gera og sem við störfuðum sam-
an að, var í raun og veru afar
róttæk breyting miðað við það
ástand, sem hér hafði rífet um
langan tíma. Hún var í anda
frjálshyggjunnar, en hún var af
ar mikil breyting frá því, sem
verið hafði. Ég lít svo á, að ég
hafi alltaf verið róttækur í þeim
skilningi, að ég hafi eindregið
viljað stuðla að hreyfanleika,
breytingum og þróun.
— Geta slíkir breytinganna
menn sótt sér styrk í gamlar
fræðikennirigar á borð við kenn-
ingar Marx? Hlýtur þá ekki allt
af að skorta fastmótaðan hug-
myndafræðilegan bakgrunn og
þurfa þeir á slíku að halda, þar
sem þeir eru í athöfnunum?
J.H.: Ég tel, að menn . geti
ekki einungis verið breyting-
anna menn breytinganna vegi>a.
Menn verða að hafa kjöVsslu,
og sú kjölfesta, sem frjálsþyggj-
an hefur haft, er trúin á iJICann-
inn. Þessi trú felur það i sér,
að fái maðurinn að þrosfeast með
eðlllegum hætti og fái tækifæri,
en sé ekki burídinn í fjötra, þá
eigi hann mikinn sköpunarmátt
til að bera og sé þar að auki
velviljaður, en ekki illviljaður.
Það eru tengslin milli þessara
hugmynda og viljans til breyt-
inga, sem eru styrkur frjáls-
hyggjunnar. Þetta hvort tveggja
hlýtur að fara saman. Hafi
menn þessa trú á heil-
brigði mannsins þá eru menn
ekki hræddir við breyting-
ar, meðan þær gerast með eðli-
legri þróun.“
Ef þið bara
viljið...
Spurningu um áhyggjur af
þróun velferðarríkisins svarar
Jónas Haralz þannig:
„Ég á fyrst og fremst við það,
að á háþróunarstigi velferðar-
rikisins muni gæta vaxandi rík-
isafskipta bæði af atvinnulífi og
af einstaklingum og að þetta
muni smám saman hafa víðtæk
ábrif. Svo að vikið sé að at-
vinnulifinu, þá er greinilegt, að
í mörgurn af þeim löndum, sem
eru lengst á veg komin, er rík-
ið tekið að hafa vaxandi afskipti
af atvinnufyrirtækjum. Það er
farið að skipta sér af þvi, hvar
atvinnufyrirtæki setja sig nið-
ur, hvort þau fjárfesta eða
ekki, hvort þau skila meiri eða
minni ágóða. Þetta gengur svo
langt i landi eins og Svíþjóð að
segja má, að framkvæmdavilji sé
að verulegu leyti lamaður. Þeir
sem stjórna fyrirtækjunum hafa
ekki lengur áhuga á að leggja
út á nýjair brautir eða fjárfesta
svo nokkru nemi. Þegar þann-
ig er komið, segir ríkisvaldið:
Atvinnulifið bregzt okkur,
stjórnendur atvinnufyrirtækja
svíkja okfeur. Það er þeim að
kenn.a að við náum ekki eðli-
legri framþróun, að hér rikir of
mikið atvinnuleysi o.s.frv. Þess
vegna verður ríkisvaldið að
Nýtt stálfiskiskip hefur bætzt í
501, .sniíðað í Slippstöðinni á Ak
stærð, eign Hraðfrystistöðvarinn
Jón Rögnv
gripa til sinna ráða. Þá hefst
næsta stig. Það getur verið fólg-
ið í þvi að setja upp ríkisfyrir-
tæki til að leysa tiltekin verk-
efni. Það getur líka verið, að
ríkið geti með aðstoð mikilla
sjóða, sem það annaðhvort á
sjálft eða hefur umráð yfir eins
og eftirlaunasjóðum, farið að
veita lán eða styrki til atvinnu-
fyrirtækja og segi: „Ef þið vilj-
ið gera þetta eða hitt þá fáið þið
svo og svo mikinn pening." Og
það sem menn óttast nú mjög í
Sviþjóð — og það þekkjum við
afar vel hér á íslandi líka — er
að atvinnurekendur fari að
stunda spilamennsku með ríkið
sem mótleikara. Þá er góð stjórn
ekki lengur það markmið, sem
atvinnufyrirtækin setja sér, og
jafnframt hverfur sá agi,
sem þau eru háð í markaðskerf-
inu. Þá getur það ráðið úrslit-
uim um velgengni atvinnufyrir-
tækis, hvernig stjórnandi þess
stendur sig í spilinu við stjórn-
málamennina, en ekki hitt, hvort
hann rekur fyrirtækið betur eða
ver. Við þekkjum það lika héð-
an frá íslandi, að mikilvægasta
hlutverk þeirra, sem stjórna sam
tökum eins og t.d. LlO, er ein-
mitt að spila svona spil við rík-
isvaldið og þá vill stund-
um gleymast það markmið að
stuðla að sem beztum árangri í
atvinnulífinu. Um þetta eru síð