Morgunblaðið - 28.04.1973, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. APRlL 1973
Gunnar J. Friöriksson:
Iðnaðurinn og EFTA
Loforð og efndir
Á ÁRSÞINGI iðnrekenda,
sem sett var í fyrradag,
flutti Gunnar J. Friðriksson,
formaður Félags ísl. iðnrek-
enda, ræðu. þar sem hann
fjallaði m.a. um aðild íslands
að EFTA, þau loforð sem iðn-
aðinum hefðu verið gefin
vegna EFTA-aðildar og
hvernig þau loforð hefðu ver-
ið efnd af fyrrverandi ríkis-
stjórn og núverandi ríkis-
stjórn. Hér fer á eftir sá kafli
úr ræðu Gunnars Friðriks-
sonar, sem fjallaði um þetta
efni:
I marzmánuði gerðist Island
aðili að Fríverzlunarsamtökum
Evrópu EFTA. Megin röksemd-
Ir þess voru, að með þvi feng-
ist greiður aðgangur að toll-
frjálsum mörkuðum helztu ná-
grannalanda vorra, og þannig
væri tryggður vöxtur iðnaðar og
nauðsynlegur hagvöxtur á Is-
landi. Islenzkir iðnrekendur féll
ust á þessi rök i trausti þess,
að iðnaðinum yrði gert kleift að
nota þann aðlögunartíma, sem
honum var ætlaður, til þess að
styrkja aðstöðu sína svo að hún
yrði á engan hátt lakari en að-
staða iðnaðar samkeppnislanda
okkar innan EFTA. Samkvæmt
samningi íslands og EFTA
skyldu bandalagslöndin þá þeg-
ar veita tollfrjálsan innflutning
á iðnaðarvörum frá íslandi en
iðnaðarvörur frá bandalags-
löndunum til íslands skyldu
verða toíllfrjálsar á 10 ár-
um. Skyldu tollar þegar lækka
um 30%, en síðan skyldi verða
hlé á tollalækkunum í 4 ár en
úr þvl skyldu þeir lækka um 10%
á ári þar til allir tollar á inn-
flutfcum iðnaðarvörum væru
burtu fallnir árið 1980.
Áður en frá samningi þessum
var gengið höfðu átt sér stað
ýtarlegar viðræður milli iðnrek
enda og iðnaðarráðherra og að
nokkru viðskiptaráðherra og
fjármálaráðherra um aðgerðir til
að gera iðnaðinum kleift að búa
sig undir samkeppni við toll-
frjálsan innfiutning og einnig
hvernig iðnaðurinn gæti hagnýtt
sér hina tollfrjálsu markaði
EFTA-landanna. Hinn 22. okt.
1969 lagði stjórn Félags ísl. iðn-
rekenda fyrir iðnaðarráðherra
tillögur í 35 liðum um aðgerð-
ir sem hún taldi nauðsynlegar
til eflingar iðnþróun á Islandi
með hliðsjón af hugsanlegri að-
ild Islands að Fríverzlunarsam-
tökum Evrópu.
Þessar tillögur eða ábending-
ár fjölluðu um skattamál, tolla-
mál, fjármál, tæknimál og ýmis
önnur atriði. Niðurstöður af við
ræðum, sem frám fóru á undan
og eftir að bréfið var sent töldu
iðnrekendur jákvæðar og stað-
festi iðnaðarráðherra niðurstöð-
urnar með bréfum dagsettum 3.
og 21. nóvember 1969.
Ég ætla nú að reifa nokkuð
hvern þessara málafiokka og
hvernig máiin standa í dag, þeg
ar á 4. ár er liðið af aðlögunar
timanum. Svo er þó málum hátt-
að að ég verð að byrja á máli,
sem alls ekki bar á góma, þeg-
ar viðræður milli iðnrekenda og
ráðherranna stóðu yfir, en það
eru verðlagsmálin.
VERÐLAGNINGARFRELSI
I 8 MÁNUBI
Það er óþarfi að fjölyrða um
það, að við íslendingar höfum
búið við meira eða minna
strangar verðlagshömlur allt frá
stríðsárum. í marz 1968 var
gerð samþykkt í verðlagsnefnd,
þar sem iðnaður, sem talið var
að byggi við íuHa samkeppni er
lendis frá, var leystur undan
verðlagshömlum að öðru leyti en
því, að honum bar að senda verð
lagsstjóra verðskrá áður en nýtt
verð tæki gildi. Verðlagsnefnd
var heimilt að endurskoða þess
ar reglur ef i ljós kæmi að þær
væru misnotaðar en til þess kom
aldrei. Málin stóðu því þannig,
þegar umræður um inngöngu í
EFTA stóðu, að sá iðnaður, sem
mundi verða fyrir hvað
harðastri samkeppni við
inngöngu i EFTA, bjó við veru-
legt frelsi í verðlagsmálum og
var að sjálfsögðu gengið út frá
því, að annar iðnaður, sem l'íkt
yrði ástatt um myndi njóta sama
frelsis. Var þetta af hálfu iðn-
rekenda talið svo sjálfsagt, að
ekki var á það minnst, enda til
lítils að tala um aðlögunartíma
með minnkandi tollvemd, ef iðn
aðinum væri meinað, með verð-
lagshömlum, að hagnýta aðlög-
unartimann. Var af hálfu iðn-
rekenda lögð á það megin
áherzla, að iðnrekendur fengju
þegar við upphaf aðlögunartim-
ans, sem jafnasta samkeppnisað-
stöðu við sína erlendu keppi-
nauta. Með verðstöðvunarlögun
um 1970 féll þessi sam-
þykfct verðlagsnefndar úr
gildi og hefur allur iðnaður síð-
an búið við verðstöðvanir eða
strangar verðlagshömlur, þar
sem efckert tillit er tekið til
þess, að þessi timi er einmitt
þýðingarmesti hluti aðlögunar-
iíímans.
Frá upphafi var litið svo á,
að fyrstu 4 ár aðlögunartimans
væri sá tími, sem mest riði á,
að íslenzk iðnfyrirtæki notfærðu
sér vel til uppbyggingar, og til
þess að ná upp þvi, sem þau
stæðu að baki iðnfyrirtækjum í
Evrópu hvað þróun snertir,
meðal annars vegna hafta og
verðskömmtunartímabilsins. Á
þessum árum skyldi þvi ekki
verða frekari lækkun tolla á inn
fluttum iðnaðarvörum. Nú eru
þessi fyrstu 4 ár senn liðin og
af þeim tíma hefur iðnaðurinn
aðeins notið einhvers frelsis til
verðlagningar í 8 mánuði. Rétt
er að benda á, að mestan hluta
þessa tímabils og alveg sérstak-
lega árið 1972 voru mjög almenn-
ar hækkanir á innfluttum hrá-
efnum og öðrum rekstrarvörum
auk vinnutímastyttingar og
kaupgjaldshækkana. Hefur
þetta valdið iðnaðinum sér-
stökum erfiðleikum.
Nú kann einhver að benda á,
að samið hafi verið um 10 ára
aðlögunartímabil og sé þess
vegna ennþá nógur timi fyrir iðn
aðinn að búa sig undir hina toll
frjálsu samkeppni. I reyndinni
er þessu ekki þannig farið. Ég
tel að, í flestum tilfellum, séu
ekki nema 3 ár eftir af raun-
verulegum aðlögunartíma. Að
þeim tima liðnum verða innflutn
ingstollar á iðnaðarvörum orðn-
ir mjög lágir. Þeir erlend-
ir keppinautar okkar, sem á ann
að borð hafa hug á að hasla sér
völl á íslenzkum markaði, munu
því ekki telja það frágangssök
að taka á sig þá innflutnings-
fcolla, sem þá eru eftir þann
stutta tíma sem eftir er þar til
þeir falla alveg burtu. Þessa
skoðun mína byggi ég á stað-
reyndum úr inn- og útflutnings-
verzlun. Sú staðreynd blasir því
við, að með framkvæmd verð-
lagshafta gagnvart iðnaðin-
um eins og átt hefur sér stað
eru að verulegu leyti ónýtt
ar aðrar jákvæðar aðgerðir, sem
þegar eru komnar til fram-
kvæmda eða lofað hefur verið.
Hér er framtíð heillar atvinnu-
greinar i veði og verður að
bregða skjótt við ef ekki á illa
að fara.
ENDIJR.SKOÐUN
SKATTLAGNINGAR
Eitt af þvi sem iðnaðinum var
heitið við inngöngu í EFTA var
að hann þyrfti ekki að búa við
lakari aðstæður hvað skattlagn
ingu snertir en erlendir keppi-
nautar hans. Voru þessi fyrir-
heit efnd þegar sett voru ný
skattalög í júní 1971. Iðnrekend
ur töldu þau mjög til bóta og
að þau mundu stuðla að traust-
ari uppbyggingu atvinnufyrir-
litió fram í tímann. Búift i haginn fyrír ykkur eða
ættingja ykkar og vini.
Hækkandi meöalaldur eykur enn meir á þegar
brýna þörf fyrír fleiri ellivistarpláss.
Styðjið okkur við að byggja nýtt dvalarheimili,
í mörgum deildum, til að sjá fyrir hinum ýmsu
þörfum aldraða fólksins.
Jafnframt er miði möguleiki til happs og kannske
stór-happs.
tækja. Ári síðar voní þessi lög
numin úr gildi og i staðinn sett
lög sem fólu í sér, að tekið var
aftur mest af því, sem áunnizt
hafði. Þar eð þau lög voru látin
gilda aftur fyrir sig, fékk at-
vinnureksturinn aldrei að njóta
hinna hagstæðari skattalaga.
Með hinum síðustu skattalögum
var algjörlega brugðizt fyrir-
heitinu um jafna aðstöðu ís-
lenzkra iðnfyrirtækja við er-
lenda keppinauta Sina. Þá hafa
verðlagshömlur og verðbólga
lagzt á sveif með skattalögun-
um til þess að gera fyrirtækin
ósjálfstæðari og háðari lána
stofnunum. Skortur á lánsfé lam
ar alla framþróun. Nú er því
brýn nauðsyn, að skatt-
lagning iðnaðarins verði tekin
til endurskoðunar og að hann
fái að búa við kjör, sem gera
honum kleift að byggja upp fyr
irtækin að eðlilegu hlutfalli eig-
in fjármagns.
SÖLUSKATTtTR AI VÉLUM
Einn er sá skattur, sem við
iðnrekendur gerðum kröfu um
við inngönguna í EFTA að yrði
afnuminn í samræmi við það sem
tíðkast meðal samkeppnisþjóða
ofckar, og það var söiuskattur
af vélum. Við inngöngu í EFTA
voru toUar af vélum lækkaðir
verulega eða niður í 7% en sölu-
skattur var látinn haida sér og
reyndar hækkaður. Þetta þýðir,
að í reynd er yfir 20% tollur á
vélum til iðnaðar, sem er skatt-
ur, sem íslenzk iðnfyrir-
tæki verða að bera, umfram hina
erlendu keppinauta sina.
VIRÐISAUKASKATTUR?
Flest öll nágrannalönd okkar
hafa tekið upp svonefndan virð-
isaukaskatt. Framkvæmd hans er
þannig, að hann er lagður
á nær aUar vörur og þjónustu
en þegar fyrirtæki gerir upp
sinn virðisaukaskatt fær það frá
dreginn allan þann viðisauka-
skatt sem það hefur greitt öðr-
um. Fyrir iðnfyrirtæki þýð-
ir það, að virðisaukaskattur, sem
greiddur hefur verið af fjárfest-
ingarvörum eða öðrum aðföng-
um, hvort heldur það eru hrá-
efni eða rekstrarvörur, er dreg-
inn frá, þegar iðnfyrirtælk-
ið skilar rikissjóði þeim virðis-
aukaskatti sem það á að greiða.
Þá er útflutningur alls staðar
Loittjnkkoi
Eigum á lager loft-
tjakka með tilheyrandi
stjómlokum, sérlega
hentuga til fjarstýringa
á kúpr’ingum, lokun og
opnun vörubílspalla og
ýmsan stjórnbúnað fisk-
vinnsluvéla og annarra
tækja í fiskiðnaði.
Vestur-þýzk gæðavara.
Mjög hagstætt verð.
VÉLAR OG SPIL SF.
Öldugötu 15
Reykjavík
Sími 26755.