Morgunblaðið - 28.04.1973, Síða 14

14
MORjGUNHLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. APRÍL 1973
Ákærum Br eta f rammi f yrir
hinum siðmenntaða heimi
Greinargerd Finnboga Rúts
Valdemarssonar um málflutning
í landhelgismáli íslendinga
Eins og Morgunblaðið skýrði
frá í gær, var á fundi land
helgisnefndarinnar í fyrradag,
lögð fram „greinargerð um mál
flutning i landhelgismáli Is-
lendinga“ frá Finnboga Rút
Valdemarssyni, fulltrúa SFV í
nefndinni. Teiur Morgunblaðið
ástæðu til að birta greinargerð
þessa í heild og fer fyrri hluti
hennar hér á eftir:
Utanríkisráðherra hefir tjáð
landhelgisnefndarmönnum, að
honum hafi, eftir dómsúrskurð
alþjóðadómstólsins um lögsögu
frá 2. febrúar 1973, borist til
kynning frá ritara dómstólsins
um að málflutningur um fisk-
veiðilögsögumál Breta gegn Is-
lendingum, sem Bretar skutu
til dómstólsins 14. apríl 1972,
sé hafinn, og hafi dómstóllinn
ákveðið fresti í skriflegum mál
flutningi þannig, að Bretar
hafi frest til að skila sókn til
1. ágúst 1973, en íslendingar til
að skila vöm til 15. jan. 1974.
Aðspurður kvaðst utanrikis-
ráðherra ekki hafa fengið til-
kynningu um frekari tímamörk
í skriflegum málflutningi, t.d.
um frest til svars og andsvars,
né fyrirspum um tUnefningu
umboðsmanns skv. 42. gr. sam-
þykkta dómstólsins, sbr. 35. gr.
(3) réttarfarsreglna hans. Rétt
er að vekja athygli á því, að
þ^gar slík fyrirspurn kann að
berast, ber að svara henni
„eins fljótt og unnt er“.
Réttarfarsreglur dómstólsins
kveða á um það, hvað greina
skuli i skriflegri sókn og vörn.
í>ar segir svo:
„42. gr.
1. I sókn skal greina frá stað-
reyndum, sem máli skipta,
og réttarreglum, en að auki
málsástæðum.
2. 1 vörn skal greina frá því,
hvort staðreyndir, er getur i
sókninni, séu viðurkenndar
eða þeim hafnað, svo og öðr-
urn staðreyndum, ef nauðsyn
legar geta talist, athugasemd
um varðandi greinargerð um
réttarreglur í sókninni, svar
greinargerð um réttarreglur
og málsástæður."
Hér verður gengið út frá
því sem gefnu, að frásagnir
Breta af staðreyndum í land-
helgismálum Islendinga verði
með þeim hætti, að Islendingar
hljóti að hafna einhverjum
þeirra og telja sér nauðsyn-
iegt að greina frá öðrum stað-
reyndum.
Hér verður gengið út f''á þvi
að með varnarskjali sínu, sem
shilað verði 15. jan. 1974, gef-
is% Islendingum tilefni til þess
að snúa vörn í sókn, rekja stað
reyndir landhelgismálsins og
ákæra Breta frammi fyrir öll
um hinum siðmenntaða heimi,
sem mun vjita þessum málaferl
um fyrir dómstólnum óvenju
lega athygli, þ.á m. allar hinar
sameinuðu þjóðir og aðrar þjóð
ir, sem aðild eiga að dómstóln-
um, fyrir óslitinn yfirgang og
ofbeldi í öllum myndum, við-
skiptalegs, póiitísks og hernað
arlegs eðlis frá 1952 til þessa
dags og sanna það ofbeidi með
óhrekjandi skjallegum gögn-
um.
Þetta ofbeldi hafa Bretar
einir allra þjóða í heimi haft í
frammi vegna útfærslu fisk-
veiðilögsögu, þótt tugir þjóða
hafi fært út landhelgi sína og/
eða fiskveiðilögsögu af sömu
nauðsyn og Islendingar og með
sama rétti og þeir. Þetta of-
beldi hafa Bretar aðeins haft
í frarnmi við íslendinga, vopn-
lausa og varnarlausa smáþjóð.
1 þvi, sem hér fer á eftir
verður vitnað í skjöl, sem ekki
hafa áður verið birt hér á
landi, sem varpa nýju ljósi á
nauðungarsamning þann sem
gerður var við Breta 1961.
Þessi skjöl, sem alþingis-
mönnum 1961 var neitað um að
sjá, og hafa af einhverjum
ástæðum verið látin liggja í
þagnargildi af núverandi ríkis
stjórn, sýna og sanna, að Bret-
ar stuðluðu að og fengu fram
samninginn 1961 með hótun um
beitingu vopnavalds og við-
skiptalegs ofbeldis, og að
samningurinn er því, skv. skýr
um ákvæðum nýrra alþjóða-
laga, Vínarsamþykktarinnar
um milliríkjasamningá frá 23.
mai 1969 ógildur frá upphafi.
Hér verður gengið út frá þvi
að Islendingar vilji sem þjóð
standa við gerða samninga og
þá ekki sízt þann samning, sem
þeir hafa gert við allar þjóðir
heimsins í senn, sáttmála hinna
sameinuðu þjóða. Ákvæðin um
alþjóðadómstólinn eru óaðskilj
anlegur hluti þess sáttmála.
Þau ákvæði voru samþykkt á
Alþingi 9. desember 1946, og
verða skuldbindandi fyrir ís
lendinga, svo lengi sem þeir
eru ein hinna Sameinuðu
þjóða, nema því aðeins að þeim
verði breytt. Með þessum sátt-
mála og samþykktum hans um
dómstólinn frá 1946 tóku Is-
lendingar yfir sig „erlendan
dómstól úti í löndum“ eins og
nú er haldið á loft, og viður-
kenndu dómstólinn, sem dóm
stól Sa-meinuðu þjóðanna og
eina af aðalstofnunuim þeirra.
Það var vegna þess að and-
stæðingar samningsins við
Breta 1961, viðurkenndu sátt-
málann um dómstólinn frá 1946
þ.ám. ákvæði 36. greinar hans,
1. og 6. tölulið, og vildu halda
þau og hafa i heiðri, að þeir
töldu það ekki aðeins ábyrgðar
hluta af Alþingi, heldur alger-
lega rangt, að gera samning,
sem felldi landhelgismál tslend
inga ómótmælanlega undir lög
sögu dómstólsins, sem ekki
hafði í höndum neina alþjóð-
lega relgu um viðáttu land-
helgi til þess að dæma eftir,
eins og hann hefir ekki enn
þann dag í dag.
Það er vegna ákvæða sátt-
málans frá 1946, að okkur ber
skylda til að sanna það á þeim
vettvangi, sem þar var samið
um, þ.e. fyrir alþjóðadómstóln-
um, að Bretar hafi beitt Islend
iinga ofbeldi, viðskiptalegu og
hernaðarlegu og hótað þeim of
beldi við samningsgerðina 1961.
Fjarstæður hraktar
Margar fjarstæður, rang-
færslur og villandi „upplýsing
ar“ um starfsháttu dómstólsins
og starfsreglur hafa komið
fram, síðan það varð að „hita-
máli“ illi heilli, hvort Islend-
ingar eigi að hlaupa af hólmi
og afsala sér rétti sinum til að
halda fram málstað sinum í að
almálinu, þ.e. hinu eiginlega
landhelgismáli Islendinga, eða
að senda dómstólnum „vörn“ i
málinu hinn 15. janúar 1974
gegn „sókn“ Breta, sem fram
kemur 1. ág. n.k.
Er mönnum á margan hátt
vorkunn í því efni, þótt þeim
hitni í hamsi, og sjái t.d. ekki
„réttlæti“ hins virðulega dóm-
stóls i því, að „úthluta“ Bret-
um og Vestur-Þjóðverjum 289
þúsund tonna ársafla á Islands
miðum.
„Þann úrskurð yrðum við að
viðurkenna, ef við sendum mái
flutningsmann til Haag“, segir
leiðarahöfundur blaðs forsæt-
isráðherrans, Tímans, hinn 31.
marz s.l.
Slík er fræðslan, sem lesend
um íslenzkra blaða er veitt um
staðreyndir málsins. Á þessari
rakalausu og sannanlega
röngu staðhæfingu eru svo
byggðar ályktanir félagasam-
taka, verkalýðs- og ungmenna
samtaka um að „ekki komi til
mála að senda málflutnings-
mann til Haag“ til þess að
halda þar fram málstað ís-
lands!
1 umræðum á Alþingi fyrir
12 árum var því haidið fram,
að Bretar mundu alveg vafa-
laust, eftri að þeir fengju land-
helgissamninginn í hendur,
krefjast slíks úrskurðar al-
þjóðadómstólsins, hvenær sem
íslendingar reyndu að færa
flskveiðilögsöguna út umfram
12 sjómilur með reglugerð, og
var þar vitnað til fordæmis um
þetta, úrskurðar dómstólsins
frá 5. júni 1951 í máli Breta
gegn íran.
Bretum var gefið tilefni tll
þessa, með útgáfu reglugerðar
innar frá 14. júlí 1972.
Það fór eins og sagt var fyr-
ir 1961, að Bretar og Vestur-
Þjóðverjar kröfðust „bráða-
birgðaúrskurðar" og fengu
hann eftir skyndimálfærslu,
eins og vera ber, skv. 41. gr.
samþykkta dómstólsins og 61.
gr. réttarfarsreglna hans. Skv.
61. gr. (2. tölul) skulu slík mál
ganga fyrir öllum öðrum mál-
um og þeim vera hraðað eins
og mest má verða. („treated as
a matter of urgency“). Dóm-
stóllinn tók sér 5 daga til að
íhuga mál Persa (Irans) eftir
málflutning Breta einna, en
hálfan mánuð í máli íslendinga.
Persar og íslendingar höguðu
sér nákvæmlega eins i málun-
um. Þeir mættu ekki fyrir
dómsitólnum við skyndimálflutn
inginn, enda er það skýrt fram
tekið í 8. tölulið 61. gr., gagn-
stætt því sem segir t.d. i 62.
gr. um véfengingu lögsögu, að
málsaðilum ber engin skylda
til að mæta í slíku máli um
bráðabirgðaúrskurð.
Hvað gerðu Persar við úr
skurðinn? Þeir höfðu hann að
engu — eins og Islendingar —
neituðu að viðurkenna lögmæti
hans. Hvað gerðu Persar eftir
úrskurðinn? Þeir hófu mál-
flutning í máiinu, sem Bretar
höfðu byrjað með málsókn
gegn þeim 26. maí 1951.
Viðurkenndu þeir með því
úrskurð alþjóðadómstólsins frá
5. júní 1951?
Samkvæmt lögspeki leiðara-
höfundar Timans 31. marz s.l.,
sem hann hefir eftir hæstarétt-
arlögmanni einum, em kvadd-
ur var af sjónvarpinu til að
„fræða“ íslendinga um þetta at
riði, hefðu þeir átt að gera
það.
Á þessari lögspeki eru
byggðar allar ályktanir, sem
nú eru gerðar í félagasamtök-
um hér á landi um að „ekki
komi til mála að senda mál-
flutningsmann til Haag“ af
hálfu íslendinga, þvi það þýði
að viðurkenna úrskurðinn frá
17. ágúst 1972.
„Þann úrskurð yrðum við að
viðurkenna, ef við sendum mál
flutningsmann til Haag,“ segir
leiðarahöfundurinn og lögspek
ingur hans.
Hvað gerðist síðan i máli
Persa, síðasta dæminu um
„bráðabirgðaúrskurð" alþjóða-
dómstólsins þangað til kom að
máli Islendinga?
Með málflutningi sínum, sem
tók rúmt eitt ár, fengu þeir
hrundið hinum vitiausa og
rakalausa úrskurði frá 5. júlí
1951. Það gerðist með dómi al-
þjóðadómstólsins 22. júlí 1952.
Þannig er það sýnt með for-
dæmi, að málflutningur þýðir
enga viðurkenningu á fyrri úr-
skurðum dómstólsins í máli, en
fyrir þvi eru einnig mörg önn-
ur rök.
Pantaðar „Egilsstaðasam-
þykktir" um að svo sé, breyta
engu um það. Þær verða að-
eins sönnunargögn fyrir síðari
tima um fáfræði og fiflahátt
höfunda þeirra.
Um slíka „bráðabirgðaúr-
skurði" dómstólsins skv. 41. gr.
samþykkta hans, er annars al-
mennt það að segja, að því var
m.a. haldið fram af einum
þekktasta þjóðréttarfræðingi
Þjóðverja og dómara í milli-
ríkjadómstólnum, að þeir
hefðu ekkert bindandi gildl
fyrir málsaðila. Þá var utan-
ríkisráðherra bent á það fyrir
uppkvaðningu úrskurðarins
17. ágúst, að vist væri að dóm
stóllinn mundi ekki telja sér
skylt, skv. „dómiðkun" (juris-
prudence) dómstólanna beggja
eða í 45 ár, að kanna það til
nokkurrar hlítar, hvort hann
hefði yfirleitt lögsögu í mál-
inu, og að hann mundi ekkl
heldur telja sér það skylt,
vegna útivistar annars málsað-
ila, þótt vitnað væri til 53. gr.
samþykktanna.
Hins vegar er utanríkisráð-.
herra vel kunnugt um það nú,
og hefir lengi verið, að auð-
velt er að semja við Breta um
mun lægra hámarksaflamagn
en dómstóllinn „úthlutaði“
þeim, og sanna þannig, að það
aflamagn var fjarstæða og að
„úthlutun" dómstólsins hefir
spilit fyrir frjálsu samkomu-
lagi málsaðila, þvert gegn því
sem í orði kveðnu á að vera
tilgangur slikra „úrskurða".
Bretar vita betur
Brezk blöð fögnuðu mjög
úrskurðinum frá 17. ágúst. Þau
túlkuðu hann sem „dóm“ I
landhelgismáli Breta gegn Is-
lendingum. Sami misskilning-
ur er rikjandi hér á landi,
bæði um „úrskurðinn" og dóm-
inn um lögsöguna. Menn virð-
ast draga þá ályktun af þess-
um aðgerðum dómstólsins, að
við hljótum að tapa aðalmál-
inu, landhelgismáli okkar.
En Bretar vita betur. Ein-
stök blöð geta bent á það, að
við þorum ekki að flytja mád
okkar, og það sýni, að við trú-
um ekki á okkar góða málstað.
En fyrir skömmu var haldin
í London ráðstefna brezkra
þjóðréttarfræðinga og saman-
burðarlögfræðinga. Af henni
fóru ekki miklar fréttir í
brezkum blöðum. En það er
kunnugt af áreiðanlegum heim-
ildum, að þar risa upp nokkr-
ir kunnustu þjóðréttarfræðing
ar Breta og halda þvi fram að
mál Breta gegn Islendingum
væri „gertapað". 1 þvi máli
yrðu Bretar að semja við ís-
lendinga og i hafréttarmálum
öllum að leita málamiðlunar
við þann mikla fjölda rikja,
sem nú stefndu að stóraukinni
fiskveiðilögsögu. Annars yrði
200 mílna lögsagan ofan á á
ráðstefnunni eins og 12 milna
lögsagan varð í raun á ráð-
stefnunum 1958 og 1960.
Þessir menn sögðu að al-
þjóðadómstóllinn væri nú í
mesta vanda staddur, sem
hann hefði nokkurn tíma kom
ist í og stóð hann þó ekki of
föstum fótum í réttarvitund
þjóðanna.
Dómstóllinn gæti ekki neit-