Morgunblaðið - 13.05.1973, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MAl 1973
12
Kristján Albertsson:
Rangt með f arið
í NÝÚTKOMNU befti af Sam
vinniinni segir svo í hátiðar-
ræðu sem Sig-urður A. Magn-
ússoji flutti á ful'lveldlisfagn-
aði Isilendinga i Kaupmanna-
höfn 30. nóvember sl.:
„Þannig er mér til dæmis i
flersku minni frá árinu 1958,
þegar ég vann við frétta-
mennsku á Morgunblaðinu og
Bjarni Benediktsson var aðal-
ritstjóri þess, að Kristján Al-
bertsson, sem árum saman
var fluOtrúi íslands á Allsherj
arþingi Sameinuðu þjóðanna,
skrifaði grein um svonefnd
vamarmál íslands og hélt því
fram fullium fietum, að banda-
rískur her mætti aldrei fram
ar yfirgefa íslienzka grund.
Af einskærri tiivilj-un sá ég
gre'nina í prentsmiðjunni und
ir miðnætti, rétt áður en blað-
ið átti að fara í prentun, og
lét gera aðalritstjóranum við-
vart. Hann brá við skjótt,
bannaði birtingu hennar og
húðskammaði meðritstjóra
sinn, sem tekið hafði við
greininni og ætiaði að birta
hana.“
Við þessa frásögn hef ég
sitthvað að athuga — og satt
að segja kemur hún mér i
me ra lagi spánskt fyrir.
Morgunblaðið hefur aSdrei,
hvorki fyrr né siðar, hafnað
neinni grein frá mér, og aldrei
komið til orða að svo yrði.
Árið 1958 skrifaði ég aðeins
eina grein stjórnmálalegs efn
is i blaðið, og að tilhlutun
Bjarna Benediktssonar. Ég
var staddur heima hjá honum,
skömmu fyrir brottför af land
inu, þegar hann stakk upp á
því að ég skrifaði eitthvað
handa Morgunblaðinu áður
en ég færi. Ég færði ritstjóm-
inni daginn eftir grein um af
skipti lendra manna Rússa
hérlends af islenzkum stjóm
málum, og kallaði hana „Hirð
Krúséfs á íslandi". Næst gear
ist það að Matthias Johannes
sen, einn af blaðamönnum
(ekki þá orðinn ritstjóri), seg
ir mér að birtingu gre'narinn
ar hafi verið frestað um einn
dag svo að hægt væri að
benda mér á, að eina setningu
mætti misskilja eða hártoga á
þann veg, að ég v'ldi að hér
yrði bandarískur her um ald-
ur og ævi. Ég skal ekki rengja
að Siigurðuir A. Magnússon
hafi fyrstuir eftir þessu tekið,
úr því að hann segir að svo
hafi verið. Ekki gat Matthías
þess að nein dramatísk átök
hefðu orðlð i sambandi við
þessa uppgötvun — og man
held'ur ekki tiil þess nú. Ég
breytti svo orðalagi á þessurn
stað i grein minni, og hún
birtist daginn eftir i blaðinu.
Ef enhver heflur sagt Sig-
urði A. Magnússyni að Bjamd
Benediktsson hafi einhvem
húðiskammað fyrir að haifla
„tekið við“ grein minni, þá
get ég fullvssað hann uim, að
honum hefur verið sagt ósatt.
Ég man vel að Bjami Bene
diktsson var mjög ánægðuir
með þessa grein mina. Og svo
hafa fleiri verið. Þegar vam-
armálin urðu enn á ný efst á
baugi, fyrir tæpum tveim
árum, naut einm'tt þessi grein
þeirrar sjialdgæfiu viðurkenn-
ingar að vera endurprentuð í
Morgunblaðinu — þjóðinni til
aðvöruinar gegn hásikasamieg
urn ginningum rússneskrar
hirðar á Islandi, en frá henni
er runnin krafan um að banda
riski berinn verði sendiur
heim, siðan látið ráðast hvað
verðl; um hið stóra, fámenna
og gersamlega vamarlausia
land — og þá að öllum líkind
um 1 von um að það geti
aldrei farið nerna á einn veg.
Kristján Albertsson.
Guðlaugur Gíslason, alþm.:
Athugasemdir við blaðaviðtal
stjórnarformanns Viðlagasjóðs
í BLAÐINU Visi sl. fimmtudag
er viðtal við Helga Bergs, banka-
stjóra og formann stjórnar Við
lagasjóðs um málefni Vesit-
mannaeylntga. I viðtalinu eru
nokkur atriði, sem ég sé ástæðu
til aö gera athugasemd við.
í fyrsta lagi er því slegið föstu
að hin inmfluttu hús frá Norður-
löndum muni að meðaltalá kosta
um 3,5 miilj. kr. Mér vitanlega
hafa engir útreikningar á kostn
aðarverði húsanna verið lagðir
fyrlr stjóm Viðlagasjóðs. En sjá-
anlegt er að imnáfalið í þessu
verði er fudl toll- og söluskatts-
greiðsla. Tollur af innffluttum
húsum mun vera um 30% af toll
verði og söius'kattur 14,3% af
fullu kostnaðarverði eins og það
liggur fyrir við tollútreikning.
Rétt mun vera að fjármálaráðu-
neytið mun ekki hafa heimild til
að gefa eftir toll af tilteknum
vöruteigundum nema til komi
heimild í 6. gr. fjárlaga. í þessu
tilviki tel ég alveg sjálfsagt, að
tekið verði til sérstakrar athug
umar hvort tollur og söluskattur
skuli greiddur aí hinuim iinn-
fluttu húsum, alveg sérstaklega
ef i ljós kemur að húsin verða
óeðllilega dýr og fyrir ofan mark
aðsverð á hinum ódýrari verð-
lagssvæðum t.d. i Grindavík eða
fyrir austan Fjall.
Það ber að minum dómi að
hafa það i huiga, að húsin eru
keypt fyrir gjafafé frá ríkis-
stjórnum Norðurlandanna og
einhvem veginn á ég vont með
að koma þvi heim og saman, að
stjómir þessara landa hafi reikn
að með þegar þær ákváðu fram-
lag sitt, að verulegur hluti fjár-
ins rynni í sameiginlega fjár-
hirzlu íslendinga, og yrði þannig
tekjuöflunarleið fyrir ríkissjóð.
Fjármálaráðuneytið getur áreið
amiiega afflað sér fullnægjandi
heimilda til að haga þessum mál
um, eins og skynsamlegast þyk-
ir og nauðsynlegt er talið, þar
sem innflutn ngur húsanna er
einvörðumgu til kominn til að
bjarga neyðarástamdi í húsnæðis
málum vegna ófyrirséðra og ó-
viðráðanlegra aðstæðna þ.e. nátt
úruhamfaranna í Heimaey.
Ég verð að segja að mér finnst
mjög mi.ður að formaður Viðlaga
sjóðs skul hafa farið að slá fram
tiiteknu verði á hinum innfluttu
húsum áður en stjórn sjóðsims
var farin að ræða málið eða að
fá nokkur gögn i hendur um
raunveruleigt kostnaðarverð hús
anna með og án innílutnings-
gjalda.
Tei ég lamg eðlilegast að þegar
málið kemur fyrir hjá stjórm Við
lagasjóðs, að farið verði frarn á
við f jármálaráðuneylið, að það
afli sér heimilda til þess að húsin
verði flutt inn án tollr eðia sööiu-
skattsgreiðslu, en Viðlagasjóður
ákveði síðan verð húsanna þeg
ar þau verða seld miðað við eðli
legt verðlag á hverju verðlaigs-
svæði og að Vestmainnaeyinigar
hafd forkaiupsrétt að húsunum
þegar þau verða sield, ef þeir
óska þess og að tekið verði ful'lt
tiliit til þess tjóns, sem þeir
kunna að verða fyrir vegna húsa-
skiptanna.
Ég tel hugmynd r formanns
Viðlagasjóðs um endursölu hús-
anna þegar þar að kermur vægast
sagt mjög hæpnar og að þær
megi vel misskilja. En í um-
ræddu viðtali segir.
„Huigmyndin er sú að selja þau
á flrjálsum markaði, þegar byggð
hefst aftur i. Heimaey. Þá geta
meðal annars Vestmanmiaeyingar
sem hafa misst hús sín 1 gosimu
keypt þau þegar þeir fá bætur
fy.rir hús sín. Fénu er síðan hægt
að verja til uppbyggingar og til
bóta.“
Þetta vill segja, að Vestmanna
eyjafjölskylda, sem fertgið hefur
leigt innfiuitt hús á þess kost að
fara í kapphlaup á hinum
frjálsa markaði um að fá húsið
keypt, þegar það kann að verða
auglýst til sölu, meða! annars
þeir, sem misst hafa hús sin í
gosinu eins og segir i viðtalinu.
Ég vil nú ekki skilja þetta þann
ig að þeir Vestmannaeyinigar,
sem ekki hafa misst hús sín
niiegi ekki taka þátt i hinum
frjálsa markaði. En það er ein
mitt slikt orðalaig á opinberum
vettvangi og reyndar sums stað-
ar í regkigerðimmi um Viðlaga-
sjóð, sem veldur þeirri tilfinn-
ingu hjá Vestmannaeyimgum, að
þvinga eigi þá tii að flytja heim
aftur hvort sem þeir vilja eða
ekki.
Al'lir óska þess að hamförunum
Guðlaugur Gislason.
iinmi sem fyrst og að sem fiestir
Vestmanmaeyinigar geti flutt
helm aftur og að þar megi sem
fyrsí hefjast á ný atvinmurekst
ur og bæjarlif eins og áður var.
En þeir telja sig fortakslaust eiga
sama rétt og aðrir, að ákveða
sjálfir búset-j sína,
Þegar ég held þvi fram, að
Vestmiannaeyinigar eigi að hafa
forkaupsrétt að hinum imnfluttu
húsium og öðru húsnæði á vegum
V.ðlagasjóðs, er það einaldlega
vegna þess, að fjármagn í þessu
sambandi ber að með óvenj ulog
um hætti, þar sem framilaigi
Norðuiriandanna mun fynst og
firemst hafa verið ætlað það hlut
verk að greiða fram úr hú.snæðis
vandamáium Vestmamiaeyinga
og að þeir af þeim sökum eigi
þar nokkurn rétt umfiram aðra.
BÓTAGREIÐSLUB FYRIR
HÍJS, SEM FARIN ERU
1 umræddu viðtaii telur for-
maður Viðlagasjóðs réttilega að
mikiilll þrýsitiimgur sé frá Vest-
mannaeyingum um að fá sem
fyrsit vitneskju um hvenær og
eftir hvaða regium þau hús
verða bætt, sem farim eru undir
hraun í Vestm'ainmaeyjum eða tal
in ónýt af öðrum ástæðum af
völdum eidgossins og bótaskyld
eru samkveemt 40. gr. reglugerð
ar nr. 62 1973 um Viðlagasjóð.
Þetta er alveg rótt fram tekið
og mjög eðililegt að Vestmamna
eyiingar séu orðnir óþreyjufulOir
í þessu sambamdi.
Bn ég er formanni Viðdaga-
sjóðis mjög ósammála um niður-
stöðu hans um hvernig greiðsilur
bóta myndu verka og hvað lengi
megi draga þær.
Hamm segir orðrétt í viðtalámu;
„Þá væri einmiig Htið gagn að
því fyrir Vestmammaeyimiga, ef
iliitið er tifl heildairiimmr, að fá
bætumar núna tlfl þess að þeir
færu að bjöða upp hver fyrir öðr
um húseiigwir, sem miikiilil skort-
ur er á þegar á markaðnum. —
Þetta verður þó skömmimni til
skárra í haust, þegar kammski
tæpOega 500 hús hatfa bætzt við
framiboðið, þ.e. hús sem ViðJaga
sjóður lætur filytja inn og reisa
nú á næsitunnd."
Og enmtfremur segir orðrétt i
viðtaJOnu:
„Húsiin verða bætt samkvæmt
brumabótamati og hækka þvi í
samræmá við þær hækkanir, sem
verða almenmt á brumabótamiati
hjá Brunabótafélaigi Isliands.
Brumabótafélagið hækkar mat
sitt aðeims eimu siinmi á ári, — í
október. Verði fyrst byrjað að
greiða bæturnar eftir 1. október
næstikomiandi verða bæturmar
miðaðar við það brumabótamat,
sem þá gildir. Amnars verða þær
miðaðar við það brumaibótamat,
siem nú giid!ir.“
Um fyrra atriðið er það að
segja, að erfitt nrnm vera að fá
nokkum til að trúa því, að minni
spenna verði á húsamarkaðimum
í haust en nú er. Virtað er að vax
andi spenma hefur verið á þess-
um markaði undantfarim ár og
það alveg eins þótt Vestmannaey
ingar kæmu þar hvergi við sögu.
Sbr. viðtial við tvo fasteignasala
i sjómvarpinu nýlega. Og inn-
flutningur hinina im,nifliuttu húsa,
serri að lanigmestu leyti verða sett
niður utan Reykj avikursvæðis' ns
verkar að ég hygg mjög lítið inn
á miarkaðinin á höfuðborgarsvæð
imu tffl lækkunar. Það er þangað
sem fólik hefur á undanfömum
árum sóflt og svo mum því miður
verða í framtíðimni. Og það er
eogin ástæða tii að ætla að Vest-
mannaeyinigar kæmu með edn-
hverjum hávaða imm á húsamark
aðSnm þó að bótagreiðslur yrðu
hafinar. Vitað er að í undirbún-
imgd er á vegum Vestmannaey-
imga sjálfra byggimgaifram-
kvæmdfir á 70 til 100 íbúðum, eft
ir því sem formaður Fasteilg
endafélags Vestmiamnaeyja tjáir
mér. Þeir, sem létu bætur sínar
í þessar byggdm'gar yrðu örugg
lega ekki vaidamdi neinmar
spennu i húsamarkaðinum, nema
siður væri. Þau rök að hagkvæmt
sé fyrir Vesitmannaeyinga að
draga bótagredðsfliur fram yfir 1.
okt. nik. vegna þess að þá muma
brunabótamait hækka, fá að mín
um dómi heldur ekki staöizt þvi
jafnihliða hækkun brunabóta-
maitisdms mum allHiur byggimga-
kosflnaður og húsaverð hækka
að minnsta kosti i samræmi við
hækkun byggdmgavisiitödu, ef
ekki mum meir. Við bótagreiðslur
byggðar á brumaibótamati er
mjög auðvelt að bæfca byggdmiga
vísiltööflu eirns og hún er á hverj
um fcima og verður það að telj
ast sanmgjarnasta leiðin, en bygg
imgavisi'tala er reiknuð út á 3ja
mánaða fresti eins og kunnugt
er.
HtjSNÆÐISMÁLIN ERU
AÐALVANDAMÁL VEST-
MANNAEYINGA
Ég held að engum blöðum sé
um það að flietta, að ef hægt er
að leysa húsnæðismál Vestmanna
eyinga á viðunandi hátt, hverfi
flest önnur vandamál þeirra í
skuggann.
Hér er um mjög viðamikið og
vandasamt verkefni að ræða. Inn
flutningur tilbúinna húsa var
réttilega tadin fljótvirkasta lausn
in, þó að vissulega hefðu aðrar
leiðir verið æskiiegri, ef þær
hefðu getað orðið eins fljótvirk-
ar. Vand'nn er ekki aðallega í
sambandi við fjármagn, heldur
hvaða leiðir er hægt að firnna til
sem skjótastrar úrlausnar.
Reglugerðim um Viðlagasjóð
kveður á um hvemig bætt skuli
þau hús, sem farin eru forgörð
um í Eyjum. Það er stjórnvalda
að ákveða hvenær bætur skuli
hefjast og tjóar ekkert að tala
urr fjármagnsskort í því sam-
bandi. En það leysir ekki nema
hluta af vandanum. Þeir sem enn
eiga hús sín uppistandandi og
ekki fá úthlutað innfluttum hús
um eða öðru húsnæði á veguim
Viðlagasjóðs eða bæjarsjóðs Vest
mannaeyja, eru ekki síður en
þeir, sem von eiga í bótum í ekki
minni vanda sfcaddir, en engin á-
kvæði er um þetta að finna í þeim
starfsreglum, sem stjóm Við-
lagasjóðs voru settar með þeirri
reglugerð sem forsætisráðuneyt-
ið gaf út hinn 27. marz sl. þar
að lútandi. En auðvitað verður
einnig að finnia leiðir fyrir fjár-
hagsfyrirgreiðslu fyrir þessa að
ila jafnt og þá sem þegar hafa
vissu fyrir bótagreiðsdum ef þeir
hafa ekki aðra lausn mála sinna,
en að kaupa húsnæði til bráða-
birgða til lausnar á vandamálum
sínum.