Alþýðublaðið - 19.08.1958, Blaðsíða 7

Í>ri8juaagur 19. ágúst 1958
T
AlþýSablaSiS
Ávarp forsefa íslands við Efra-Sog
GÓÐIR ÁHEYREISTDUR! —
Fulltrúar ríkis og Reykjavík-
urbæjar.
Ég hefi eftir beiðni stjórnar
Sogsvirkjunarinnar lagt horn-
Stein orkuversins við Efra-Sog
með innsiglaðri skýrslu am
sögu málsins til þessa dags,
svo sem venja er til. Það má
telja að liðinn sé aldaríjórð-
ungur síðan virkjun Sogsins
hófst, og nú er hálfnaður síð-
“asti áfanginn, og fyrirsjáanlegt
ef ekkert truflar, að Sogið verð
ur fullvirkjað að ári liðnu. Það
má með sanni segja, að vatnið,
íbæði salt og ósalt, eigi ríkan
þátt í sögu og þróun höfuðborg:.
arinnar. Fýrst hin auðugu fiski
mið á Flóanum og góð hafnar-
skilyrði, þá hið tæra vatn
Gvendarbrunnanna til arykkj-
'ar og þvotta, síðan hveravatn-
18 til upphitunar og nú frá
stríðslokum hinum fyrri sívax-
andi lýsing, suða og orka frá
Elliðaám' og Sogi. Revkjavík
átti að sjálfsögðu frumkvæði
Sogsvirkjunarinnar, en þegar
þessari virkjun er lokið, sem
vér minnumst í dag, munu ríki
og bær elga verin og orkuna til
helminga, eitt hundrað þúsund
kílóvatta orku fyrir eitt hundr
að þúsund íbúa Suðvesturlands
ins. Það er fagnaðarefni dags-
ins, að sjá fyrir endann á þess-
um áfanga.
• Yér höfum í sumar notið ynd
islegra sólskinsdaga á þessu
landshorni ,en þó er ekki laust
við, að þurrkarnir hafi minnt
oss á nauðsyn vatnsins. Það er
kyrkingur í sprettunni, og raf-
magnsskortur vofir yfir yngsta
og stærsta fyrirtæki landsins.
Farvegir þorna, og rykfallið
grasið er ekki lystugt fyrir bú-
peninginn. Vatnið er lífsnauð-
syn, en oft lítið þakkað, það
sem nóg er af. Vatn til hemni-
isnotkunar er nær alltaf vfrið
nóg, en þó minnir vatnsburður
inn í fjós og eidhúg á mikið
erfiði bæði unglinga og útsiit-
inna gamalmenna. Og ekki
minnist ég, að vatn hafi verið
notað til að létta störf nema á
emstaka bæ, og það ótrúlega
fáum:, þar sem komið var upp
vatnsmyllum. Þar var fallþung
inn sem annars ógnaði mönnum
og skepnum í vatnavöxtum lát
inn starfa í stað liðléttinga að
mölun hins skorna skammts
daglsgs brauðs.
Spaðarnir voru fáir á vatns-
hjólinu og skiluðu ekki miklu
afli, en þaðan ■ er þó runnin
,,túrbínan“, hverfillinn, sem
nær mestöllum. fallþunganum
úr vatninu. Breytingin er ekki
mikil frá vatnshjólinu, spöðun-
um fjölgað og byggt utan um
hjólið og inntakið til að ná sem
mestri fallhæð. Vatnsaflið
þurfti þó að bíða eftir raffræð-
inni, dynamónum, til að leys-
ast úr læðingi. Nú skilar hver
vé'in vatnsaflinu til annarrar
unz því afli, sem áður var ógn
og dauði er dreift um landið
og snúið í ljós, hita og véla-
vinnu. Raforkan hefir hrundið
myrkrinu og kuldanum og end-
urreist íslenzkan iðnað. Vissu-
}ega getum vér tekið undir m;eð
Jónasi: ,,Vísindin efla aha dáð,
oikuna styrkja, viljann hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
tarsældum vefja lýð og ]áð“.
Sog í Ölfusá hét áður á milli
Þingvallavatns og Úlfljóts-
vatns, en nú verður Sögið tek-
ið hér í gegnum Dráttarhlíðina.
1 vatnið fellur ein á og n'okkr-
ir lækir en Sogið skilar marg-
földu vatnsmagni á við það
aðstreymi. Ef litið er yfir hið
mikla vatnshverfi Sogsins, —
allt upp í Langjökul, þá er sem
maður sjái vatnið síast um æð-
ar, læki og ár undir hrauninu og
vellankötlur og uppsprettur á
vatnsbotni. Hraunið og vatnið
miðlar vel milli árstíða, og allt
fellur þetta til Sogsins, hins
eina afrennslis. Þessu lýsir Jón
as vel: ,,Vötnin öll, er áður
féllu, undan hárri fjallaþröng,
skelfast dimmri hulin hellu,
hrekjast fram um undirgöng,
Öll þau hverfa að einu lóni,
elda þar sem flóði sleit. Djúpið
mæta, mesta á Fróni, myndast
á í breiðri sveit“.
Jónas kunni tökin á því að
breyta jarðfræðinni í skáld-
Forseti Íslands múrar yfir hornsteininn. — Ljósm. u.
skap- Er það ekki að undra, því
að í öllu sköpunarverkinu er
hinn hæsti skáldskapur. Það
væri því meiri ástæða að undr-
ast hitt, hve mörgum tekst í
riti og ræðu að sneiða náttúr-
una lífi og fegurð. Vatnið, út
af fyrir sig, á enn ekkert kvæði
á íslenzku, þó verðskuldað
væri, því það streymir í gegn-
um „lífsins æðar allar“ eins og
sólarylurinn. Og þó er döggin
og dröpinn, leikandi lÉekir og
dynjandi fossar ríkur þáttur í
ættjarðarástinni, -og það er
yndi og unaður í orðum eins Og
lind og uppspretta, brunnur og
bæjarlækur. En ,,vötn“ á venju
; lega skylt við manndrápsvötn,
og vatnsdauðans oftar minnst
en þess vatns sem lífgar, sval-
ar, hreinsar og skírir. Einar
Benediktsson mun fyrstur hafa
talað um ,,að beizla Sogið“, og
þegar hinn ótamdi flaumur er
beizlaður, ganga þúsundir hest
afla í þjónustu þjóðlífsins. Það
er gott tákn, að það skulj ein-
mitt vera „Djúpið Mikla —
Framhald á 8. síðu.
Þegar hornsteinninn var lagður að Efra -Foss virkjuninm. — Ljosm. — u.
mer spurningalaust í té mein-
ingu sína á „þeim stóru“.
„Svona láta þeir, sjáðu til,
skrifast á og krefjast fundar
og heimta samtal, en svo verð
ur ekki neitt úr neinu. Eisen-
hower einn labbar sig undir
Jögregluvernd inn á sýningar.
samkomu á sinni eigin bæjar-
hellu, romsar þar upp úr sér
gömlum lummum, en aðrir
sitja hfeima. Hvað heldurðu,
að svona sainkunda, eins og
þessi allsherjarþingsaukafund
ur, hafi að segja? Ekkert,
hreint ekki neitt. Ja, kannske
mætti segja, að þarna hefði
þeim vestanvérum tekizt að
sýna heiminum, að ekkert er
að marka allt fundarhjalið í
Krúsa gamla. Hann setti sann
arlega ofan, þótt hann skryppi
þarna austur í Kína. Að öðru
leyti er þetta marklaust hjal
hjá þeim þarna í New York.
Þeir áttu að hittast í Genf,
■eftir að búið var að sanna
heiminum, að Krúsi þorði ekki
vestur. Þú skalt sanna til, að
bráðum fara þeir austanvérar
að heimta fund hinna stóru á
ný, og öll sagan endurtekur
sig.“
Kalli brá samt ekki fyrri
vana sínum að rjúka burt, eftir
þessa romsu.
Fimmtudagur.
--------í dag drakk ég síð
degiskaffið með ritstjóra og
rithöfundi frá Pakistan, sem
hér var snöggvast á ferð.
Þetta var ungur maður, vfel-
menntaður og víðförull, og
var hann nú á leið frá Banda-
ríkjunum til London. Hann
sagði mér þessa sögu:
Langt uppi í fjöllum Pak-
istan er einangruð dalabyggð,
sem litlar samgöngur eru við.
Dalurinn lokast af háum fjöll.
um á alla vegu, og leið n inn
í dalinn er þröng ogillyfirferð
ar. Hins vegar er dalurinn litli
með afbrigðum frjósamur, þar
vaxa þrúgur og aldin af marg-
víslegri gerð, og lífsbarátta er
þar því næsta lítil og auðveld.
í þessari litlu, afskekktu og
umluktu fjallabyggð búa af-
komendur Forn-Grikkja, sem
komu með Alexander mikla í
herför hans til Indlands á 4.
öld f. Kr. Þeir hurfu ekki aft-
ur með foringja sínum eftir
hina mfeira og minna mis-
heppnuðu reisu, heldur tóku
sér konur og mynduðu litla
nýlendu í dalnum. Þeir tala
enn mállýzku skylda forn-
grísku, eru hellenzkir að yfir-
brgði og útliti og halda fast
við gamla siði. Þeir eru mjög
gestrisnir við aðkomufólk,
veita því vín, ávexti og góðan
hfeimatilbúinn mat, en inn fyr
ir dyr bjóða þeir engum, og
engínn fær að tala við ungu
ógiftu stúlkurnar þeirra. Þeir
mega enga missa, því að ætt-
flokkurinn minnkar allört,
enda blóðblöndun engin út á
við. Þeir eru aðeins um 3000
talsins. — Þannig hefur þessi
hellenzki hópur lifað einangr-
aður í faðmi fjallanna í um
2300 ár.
Þær eru sannarlega margar,
furður veraldar!
FöstudaSur.
— — — Fararstjóri írska
knattspyrnuliðsins, sem hér
keppir þessa dagana, O’Riaian
er einstklega alúðlegur mað-
ur, skemmtinn í tali og prúð-
menni mikið. Hann er dómari
við unglingadómstólinn í Dub
lin. Hann sagðist segja fólki
hér, að þeir írarnir, sem nú
væi'u hér á ferð, væru vafa-
laust ekki eins góðir og fyrstu
írarnir, sem hingað komu,
Paparnir, hins vegar kæmu
þeir af miklu frjálsari vilja en
írsku þrælarnir forðum daga!
Þegar við sátum í útvarps-
sal og hlustuðum á piltana
syngja af fjöri, þar sem þeir
sátu umhverfis félaga sinn við
píanóið, hafði ég orð á því við \
O’Riaian, að írar ættu mikið
af þjóðlögum og þætti gaman
að syngja. „Já,“ svaraði dóm-
arinn, „við syngjum mikið og
höfum yndi af gleðskap, en þó
syngjum við ekki eins mikið
og frændur okkar, Walesbúar.
Þejr e ga enn meira af þjóð-
lögum en við ög syngja enn
meira.“
Keltar hafa áreiðanlega ver
ið mjög velgefnir menn, og
hinar keltnesku leifar á Bret-
landseyjum, írar, 'Walesbúar
og Skotar, hafa lagt mikinn
skerf til lista og menningar í
heiminum. V.ð þurfum sannar
lega ekki að skammast okkar
fvrir að vera skyldir þeim,
Isleiidingar.
O’R.aian sagði mér, að írsk
börn lærðu því tvö mál í
skólunum og margir þar í
landi eru jafnvígir á bæði.
Sama sagði ritstjórinn frá
Pakistan mér í gær, þar læra
allir ensku frá barnsaldri, ef
þeir ganga í skóla. Hins vegar
eru ekki nema 11% Pakistan-
búa læsir og skrifandi. í írska
stafróf.nu eru aðeins 18 bók-
stafir, og O’Riaian sagði, að
írar kæmust ágætlega vel af
með þá!
Laugardagur.
—-------Þegar Steingrím-
ur Jónsson rafmagnsstjóri
bauð gesti velkomna til síð-
degiskaffi í mötuneytisskálan
um á Ljósafossi í dag, feftir
athöfnina við Efra-Sog, lét
hann þess getið, að verkið
bar væri um það bil hálfnað.
Fimmtán mánuðir væru nú
liðnir frá því verkið hófst og
gert væri ráð fyrir, að þyí
yrði fulllokið eftir aðra
fimmtán mánuði. Þannig á
ekki að taka nema tvö og
hálft ár að vinna að þess,u
risamannvirki. Og þegar litið
er á það verk, sem þegar hef-
ur ver ð unnið þarna á fimní-
tán mánuðum getur maðurvel
látið sér detta í hug, að því
muni Ijúka á öðrum fimmtán.
Samt má hálda vel á spöðun-
um, ef þessi áætlun á að
standast, því að mikið átak er
eftir. En vonandi stenzt þetta
allt saman áætlun, ekki mun
af veita.
Ég var að hugsa um, þegar
ég stóð á bak við ræðumenn
þá, sem töluðu við athöfnina
við Efra-Sog í dag, forseta ís-
lands, forsætsráðherra og
borgarstjóra, að ekki væm
þeir beygðir af bardúsi lands-
málanna, þótt hver um sig
hefði marga hldi háð í stjórn-
málaþrasinu. Ailir voru þeir
sérstaklega vasklegir að sjá,
unglegir og belnir í baki, þótt
einn sé kominn fast að sjöt-
ugu, annar yfir sextugt, og sá
þriðji undir fimmtugt. Hin-
ir margumtöluðu erfiðleikar
urðu ekki séðir á baksvip
þeirra, er þeir fluttu ræður
sínar. Kannske taka þeir sér
þetta léttara en sumir halda!
16. — 8. 558,
Vögguiv
Hann brá vana sínum og lét