Morgunblaðið - 13.10.1973, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1973
14
Þrír látnir alþingismenn
Á setningarfundi Alþingis s.l. miðvikudag minntist Hannibal Valdi-
marsson, aldursforseti Alþingis, þriggja fyrrverandi alþingismanna,
sem látist hafa frá lokum síðasta þings. Þeir eru Jónas Guðmundsson,
fyrrverandi skrifstofustjóri, sem andaðist 4. júlí, 75 ára að aldri; Björn
Kristjánsson, fyrrverandi kaupfélagsstjóri, sem andaðist 10. júlí, 93 ára
að aldri; og Kristinn E. Andrésson rithöfundur, sem andaðist 20. ágúst,
72 ára að aldri. Hér á síðunni birtast minningarorð Hannibals Valdi-
bændaskólann á Hvanneyri þa5
sem eftir var vetrar. HaustiS 1921
varð hann kennari við barna-
skólann á Norðfirði og gegndi því
starfi fram á árið 1933. Jafnframt
var hann kennari við unglinga-
skólann á Norðfirði 1923—1933.
Hann var síðan framkvæmda-
stóri Fóðurmjölsverksmiðju
Norðfjarðar 1932—1937 og Tog-
arafélags Neskaupstaðar 1935—
1938. Á árinu 1937 fluttist hann
til Reykjavíkur og var fram-
kvæmdastjóri Alþýðuflokksins
1938— 1939. Eftirlitsmaður
sveitarstjórnarmálefna var hann
1939— 1953 og skrifstofustjóri í
félagsmálaráðuneytinu 1946—
1953. Hann var framkvæmda-
stjóri Sambands íslenzkra sveitar-
félaga 1945—1967 og forstjóri
marssonar um þessa þrjá látnu alþingismenn.
Jónas Guðmundsson
Jónas Guðmundsson var
fæddur 11. júní 1898 á Skála-
nesgrund í Seyðisfjarðarhreppi.
Foreldrar hans voru Guðmundur
bóndi og útgerðarmaður í
Brimneshjáleigu við Seyðisfjörð
Jónassonar bónda í Selási í Víði-
dal í Húnavatnssýslu Guðmunds-
sonar og kona hans, Valgerður
Hannesdóttir sjómanns á Hofsósi
Gottskálkssonar. Hann stundaði
nám í unglingaskóla á Seyðisfirði
veturinn 1915—1916 og i
kennaraskólanum 1918—1920,
lauk kennaraprófi vorið 1920.
Næsta vetur stundaði hann nám í
kennaraháskólanum í Kaup-
mannahöfn fram að áramótum,
en var kennari i forföllum við
Bjargráðasjóðs Islands 1952—
1967.
Auk aðalstarfa þeirra, sem hér
hafa verið rakin, voru Jónasi
Guðmundssyni falin fjöldamörg
trúnaðarstörf á ýmsum sviðum,
og verður nokkurra þeirra getið
hér. Hann var oddviti hrepps-
nefndar Neshrepps í Norðfirði
1925—1928 og sat í bæjarstjórn
Neskaupstaðar 1929—1937.
Landskjörinn alþingismaður var
hann á árunum 1934—1937, sat á
4 þingum alls. Hann átti sæti í
landsbankanefnd 1934—1938 og i
bankaráði Landsbankans 1938—
1946. A árunum 1934—1935 átti
hann áti í milliþinganefnd um
alþýðutryggingar og framfærslu-
mál; og síðar var hann í mörgum
stjórnskipuðum nefndum til að
rannsaka og undirbúa löggjöf um
margvisleg efni á sviði félags-
mála. Hann var I stjórn Sölusam-
bands islenzkra fiskframleiðenda
1939—1943. Formaður Sambands
íslenzkra sveitarféiaga var hann
1945—1967, f stjórn Bjargráða-
sjóðs Islands 1946—1967 og i
stjórn Lánasjóðs sveitarfélaga
1966—1970. Fulltrúi ríkisstjórnar
llsnds á þingum Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar var hann
1947—1952. Hann var stofandi
áfengisvarnafélagsins Bláabands-
ins 1955 og formaður þess fram á
árið 1973. Jafnfram var hann for-
maður stjórnar Vistheimilisins í
Víðinesi 1963—1973.
Jónas Guðmundsson lét jafnan
mikið að sér kveða á vettvangi
starfa sinna og áhugamála. Störf
að sveitarstjórnarm. hóf hann á
Norðfirði og var þá meðal annars
einn frumkvöðlanna í baráttu
fyrir kaupstaðarréttindum til
handa sveitarfélagi sínu. Síðar
kom það í hans hlut að vinna
áratugum saman mikið og
árangursrikt starf í þágu sveitar-
félaga landsins alls, bæði sem
starfsmaður ríkisins og forustu-
maður i samtökum þeirra sjálfra.
Hálfsextugur að aldri lét hann af
starfi skrifstofustjóra í félags-
málaráðuneytinu að eigin ósk til
að geta sinnt ýmsum öðrum
hugðarmálum sinum jafnframt
þátttöku og forustu í samtökum
sveitarfélaga. Hann átti giftu-
drjúgan þátt í baráttu gegn
áfengisbölinu með forgöngu sinni
um stofnun AA-samtakanna og
Bláa bandsins og rekstur dvalar-
heimila fyrir drykkjusjúklinga.
Hann var afkastamaður við rit-
störf, var ritstjóri nokkurra blaða
og tímarita og samdi bækur, tima-
rits- og blaðagreinar um stjórn-
mál, dulspeki, áfengismál og
málefni sveitarféiaga. Hann var
harðskeyttur baráttumaður fyrir
hugðarmálum sínum, hugsjóna-
og framkvæmdamaður i senn.
Björn Kristjánsson
Björn Kristjánsson var fæddur
22. febrúar 1880 á Víkingavatni í
Kelduhverfi. Foreldrar hans voru
Kristján bóndi þar Kristjánsson
bónda í Ærlækjarseli í Öxarfirði
og síðar á Víkingavatni Ama-
sonar og kona hans, Jónína Aðal
björg Þórarinsdóttir bónda
á Víkingavatni í Björnssonar.
Hann naut tilsagnar hjá
alþýðufræðaranum Guðmundi
Hjaltasyni nokkrar vikur í senn
veturna 1890—1894, fékk tilsögn í
ensku hjá Benedikt Kristjánssyni
prófasti í Múla um nokkurra
vikna skeið veturinn 1898—1899
og sótti eins mánaðar samvinnu-
námskeið á Akureyri 1916. Að
þessu frátöldu var skólaganga
hans engin. Hann var bóndi á
Víkingavatni 1908—1916 og
kaupfélagsstjóri á Kópaskeri 1916
—1946. Veturna 1904—1905 og
1905—1906 ferð
aðist hann tvívegis um mestallt
landið sem aðstoðar- og eftirlits-
maður með útrýmingu fjárkláða.
Hann var símstjóri og jafnframt
bréfahirðingamaður og síðarpóst-
afgreiðslumaður á Kópaskeri á
árunum 1922—1957. Alþingis-
maður Norður-Þingeyinga var
hann 1931—1934 og 1945—1949,
sat á 9 þingum alls. Hann átti sæti
i stjórn Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga 1937—1959 og í
sildarútvegsnefnd 1941—1961.
Björn Kristjánsson ólst upp á
fjölmennu sveitaheimili við
menningarbrag og mikil umsvif
og aflaði sér staðgóðrar menntun-
ar af sjálfsdáðum auk þess
stopula náms, sem áður er getið.
Ferðir hans hálfþrítugs um nær
allt land urðu honum drjúgar til
fróðleiks um land og lýð. Hann
var einn af stofnendum og stjórn-
endum ungmennafélags i sinni
sveit. Um skeið var hann bóndi og
undi því starfi vel. En hann var
jafnframt áhugasamur stuðnings-
maður samvinnuhreyfingarinnar
og deildarstjóri í Keldunesdeild
kaupfélagsins. Hálffertugum var
honum falin forstaða Kaupfélags
Norður-Þingeyinga, og naut það
farsællar stjórnar hans um
þriggja áratuga skeið. Hann sótt-
ist ekki eftir vegtyllum, en aflaði
sér með störfum sínum og fram-
komu trausts og vinsælda þeirra,
sem við hann áttu skipti. Störf sin
á Alþingi sem annars staðar vann
hann með hógværð og festu. Eftir
farsælan starfsdag átti hann langt
og friðsælt ævikvöld.
Kristinn E. Andrésson
Kristinn E. Andrésson var
fæddur 12. júní 1901 á Helgustöð-
um við Reyðarfjörð. Foreldrar
hans voru Andrés bóndi þar Run-
ólfsson skálda Runólfssonar ög
fyrir kona hans, María Nfelsdótt-
ir Becks bónda á Innstekk
Kristjánssonar. Hann stundaði
nám í Flensborgarskóla í Hafnar-
firði 1918—1920 og lauk stúdents-
prófi utanskóla frá Menntaskól-
anum i Reykjavík 1922. Meistara-
prófi í íslenzkum fræðum frá Há-
skóla Islands lauk hann 1928. Á
árunum 1929—1931 var hann við
framhaldsnám í þýzkum bók-
menntum í Kiel, Berlin og
Leipzig. Hann var kennari við al-
þýðuskólann á Hvítárbakka
1927—1929 og kenndi einnig um
skeið við Kvennakólann og Iðn-
skólann í Reykjavík. Bókavörður i
Landsbókasafni var hann
1931—1932. Arið 1934 gerðist
hann frumkvöðull og forstöðu-
maður bókaútgáfunnar Heims-
kringlu, og 1937 var hann for-
göngumaður um stofnun bók-
menntafélagsins Máls og menn-
ingar. Var hann stjórnarformaður
og lengst aí framkvæmdastjóri
þessara tveggja útgáfufélaga
fram á árið 1971. Hann var rit-
stjóri Rauðra penna 1935—1939,
Tfmarits Máls og menningar
1940—1970 og Þjóðviljans
1946—1947. Landskjörinn alþing-
ismaður var hann á árunum
1942—1946 og sat auk þess á Al-
þingi sem varamaður síðla árs
1950, átti sæti á 5 þingum alls. I
menntamálaráði var hann
1942— 1946, í Alþingissögunefnd
1943— 1956, í bankaráði Búnaðar-
bankans 1945—1949 og i islensk-
dönsku samninganefndinni
1945—1946.
Kristinn E. Andrésson lagði
stund á bókmenntir i háskóla-
námi sínu heima og erlendis, og
að námi loknu hóf hann afskipti
af þjóðmálum sem byltingarsinn-
aður sósialisti. Hann var hvatn-
ingar- og stuðningsmaður rót-
tækra rithöfunda, vann að stofn-
un félags þeirra og kom verkum
þeirra á framfæri með frumkvæði
sínu um útgáfustarfsemi. Hann
var bjartsýnn og stórhuga á því
sviði og stýrði um langt skeið um-
fangsmikilli bókaútgáfu. Hæglát-
ur var hann í dagfari, en laginn
málafylgjumaður og þrautseigur
baráttumaður. Hann var afkasta-
mikill rithöfundur um stjórnmál,
bókmenntir og önnur menningar-
mál. Löngum stóð styrr um ýmis
störf hans á sviði þjóðmála og
bókmennta. En hann var hugsjón-
um sinum trúr, stefnufastur elju-
maður til æviloka.
Ég vil biðja þingheim að minn-
ast hinna látnu fyrrverandi al-
þingismanna, Jónasar Guðmunds-
sonar, Björns Kristjánssonar og
Kristins E. Andréssonar, með þvf
að rfsa úr sætum.
Pingvikan
SL. MIÐVIKUDAG var Alþingi
Islendinga sett. Morgunblaðið
mun i vetur, eins og venja er til,
helga þinginu ákveðnar síður í
blaðinu. Yfirleitt hefur málum
verið þannig háttað á undanförn-
um vetrum, að ekki hefur verið
unnt að gera fréttum frá Alþingi
þau skil i blaðinu, sem æskilegt
hefði verið. Er það vegna
þrengsla, sem oft á tíðum hafa
leitt til þess, að fréttir af þingmál-
um hafa verið orðnar gamlar,
þegar unnt reyndist að birta þær í
blaðinu. Nú hefur, eins og mönn-
um er kunnugt. verið tekin upp
ný tækni við prentun Morgun-
blaðsins, þar sem það er nú offset-
prentað, og er gert ráð fyrir, að
Morgunblaðið muni stækka all-
verulega innan tíðar, en slík
stækkun reynist möguleg vegna
hinnar nýju prentunartækni. Er
því líklegt, að unnt reynist að
verja meira rúmi f blaðinu f vetur
en verið hefur undanfarin ár til
að tfunda það, sem gerist á AI-
þingi.
Undirritaður hefur verið ráð-
inn hjá Morgunblaðinu í vetur til
að skrifa fréttír frá Alþingi.
Ætlun mín er að gera tilraun til
að skrifa í þennan dálk, „þingvik-
an“, einhverjar hugleiðingar um
það helzta, sem gerzt hefur í störf-
um Alþingis f hverri viku. Er
ætlunin, að þessi pistill birtist hér
á þingsíðunni á laugardögum.
Vona ég að lesendur hafi gaman
o.g e.t.v. eitthvert gagn af.
Lióst er, nú í byrjun þings, að
þingið í vetur kemur til með að
fást við ýmis þýðingarmikil mál.
Þannig mun t. d. landhelgismálið
koma til kasta þingsins, og hafa
sjálfstæðismenn boðað, að þeir
muni á þinginu leita stuðnings
um tillögu sína um 200 mílna fisk-
veiðilögsögu fyrir árslok 1974.
Verður fróðlegt að sjá, hverjar
undirtektir sá málabúnaður fær
hjá talsmönnum rfkisstjórnar-
flokkanna. Allir flokkar hafa að
vísu lýst sig fylgjandi meginhug-
myndinni um 200 mílur, en svo
virðist sem það fari allmikið i
taugarnar á forystumönnum
stjórnarflokkanna, að sjálfstæðis-
menn skyldu verða fyrstir til að
átta sig á þvi, hversu slík stefnu-
mörkun er sjálfsögð nú af hálfu
Islendinga. Er óskandi, að slík
sjónarmið verði ekki ráðandi hjá
þeim, þegar málið kemur fyrir
þingið.
Þá er einnig ljóst, að vamar-
málin munu koma til kasta þings-
ins f vetur. Utanríkisráðherra
hefur lýst yfir því, að ákvörðunin
um, hvort bandaríska varnarliðið
AIÞinGI
fari eða veri, muni verða borin
undir Alþingi. A bessu stigi máls-
ins er engin leið að segja til um,
með hvaða hætti varnarmálin
verða lögð fyrir þingið. Búast má
við, að utanríkisráðherra reyni að
fara einhvern milliveg i málinu,
Framhald á bls. 18