Morgunblaðið - 29.01.1974, Blaðsíða 4

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 1974
Fa
IIII. t l.l.ll. I \
,1 ia n:
22-0-22-
RAUDARÁRSTIG 31
BÍLALEIGA
CAR RENTAL
T2 21190 21188
tel 14444 * 25555
jiom
BILALEIGA CAR RENTAL
'&ms
| Hverfisgötu 18
SENDUM [^j 86060
/^BÍLALEIGAN
^51EYSIR
CAR RENTAL
«24460
í HVERJUM BÍL
PIONEER
ÚTVARP OG STEREO
KASETTUTÆKI
HVER ER
SINNAR
ÆFU SMIÐUR
SAMVINNUBANKINN
SKODA EYÐ1R MINNA.
Skodh
LEIGAN
AUÐBREKKU 44-46.
SlMf 42600.
Bílaleiga
CAB BENTAL
Sendum
CJ* 41660 - 42902
FERÐABÍLAR HF.
Bilaleiga. — Simi
81260.
Fimm manna Citroen G S stat-
ion. Fimm manna Citoen G.S
8—22 manna Mercedes Benz
hópferðabílar (m. bilstjórum).
Knútur Bruun hdl.
Lögmannsskrifstofa
Grettisgötu 8 II. h.
Sími 24940.
I STAKSTEINAR
Annarleg sjónarmið
Ótrúlegur skrípaleikur á sðr
stað þessa dagana f stjórnarráði
tslands. Öryggis- og varnarmál
þjóðarinnar eru f veði og svo
virðist sem einu sjónarmiðin,
sem til áiita komi hjá ráðherr-
unum, séu, hvernig hægt verði
að sætta andstæð sjónarmið i
stjórnarflokkunum, svo að
rfkisstjórnin geti setið áfram.
Vitað er, að innan Framsókn-
arflokksins eru mjög skiptar
skoðanir á þvf, hvernig þjóð-
inni beri að bregðast við í
varnar- og öryggismálum
sfnum. Annars vegar er þar um
að ræða ábyrga aðila, sem sætta
sig ekki við, að Alþýðubanda-
lagið fái að ráða ferðinni í
þessu þýðingarmikla máli, eins
og það hefur svo oft áður fengið
að ráða í vinstri stjórninni. Það
sem ræður afstöðu þessara
manna eru öryggishagsmunir
íslenzku þjóðarinnar. Hins veg-
ar eru þeir Framsóknarmenn,
sem leggja nú allt upp úr því að
fá að sitja áfram við völd, Hjá
þessum mönnum virðist örvggi
Um áramót er oft litið um öxl
og einnig horft fram á veginn.
Þegar framtíðin er mótuð, er
mikilvægt að líta yfir fortíðina
og læra af mistökum og hugsan-
iega betrumbæta enn það sem
þó vel var gert. A Islandi er i
mörg horn að líta, þegar horft
er til baka og árangur og mistök
metin. Efnahags- og pólitísk
mál eru jafnan ofarlega i huga,
en mörg önnur mikilvæg mál
vei’ða einnig á veginum.
Hvert stefnir íslenzka þjóðin
um þessi tímamót? Sennilega
verða stjórnmálamenn aldrei
sammála um, hvað sé góð og
hvað sé slæm stefna, eða hvað
var gert rétt og hvað rangt.
Allir hljóta þó að vera sammála
um, að einhver árangur náðist
bæði á stjórnmálasviðinu og
öðrum sviðum, en mörg er þó
sú meinsémdin, sem ekki hefur
tekist að lækna. Ein slík er
áfengisvandamál íslendinga.
Of fáir virðast gera sér grein
fyrirþeirri hættu, semstafaraf
of míkilli áfengisneyslu. Þetta
á ekki einungis við um einstakl-
inga, heldur alla þjóðina. Þegar
árangur undanfarandi ára á
þessu sviði er athugaður, kem-
ur í Ijós, að hann er ekki mikili.
Hætt er við, að þörf sé á stefnu-
breytingum og athugun á nýj-
um leiðum.
Áfengi og
íslendingar
Sjálfur er ég ekki sérmennt-
aður í neinu því, sem snertir
áfengi né áhrif þess á mann-
skepnuna. Tölulegar upplýsing-
ar um, hve áfengið hefur hel-
tekið hugi okkar íslendinga,
hef ég heldur ekki. Grein
þessi á heldur ekki áð
vera vísindagrein, heldur
er henni ætlað það
hlutverk að vekja menn til
umhugsunar um sífellt alvar-
legra vandamál og á h\ern hátt
megi leysa það. Ég hef dvalið i
þremur löndum, báðum megin
Atlantshafsins, auk þess ferð-
ast allvíða um Evrópu. Óhætt er
að segja, að í engu landi eru
drykkjusiðir eins, en Islending-
ar virðast hafa algjöra sérstöðu.
Mikill hluti frístunda ís-
lendinga er mótaður af áfengi
og umræðum um áfengi.
Hreysti og afl er nú ekki
lengur mælt eftir því, hve
þungum steini maður get-
ur lyft eða hve mikið
lýsi hann getur drukkið,
heldur hversu mikið magn
af brennivíni hann getur
innbyrt án þess að falla
þjóðarinnar skipta litlu máli.
Það eina, sem skiptir máli í
þeirra huga er að koma með
einhverja tillögu f málinu, sem
Alþýðubandaiagið getur fallizt
á, svo að ekki komi til stjórnar-
slita.
Innan Alþýðubandalagsins
virðist löngunin til að sitja
áfram einnig vera sterk. Allir
vita, hver stefna þess flokks
hefur verið á undanförnum
árum f öryggismálunum. Þar
hefur aldrei komið neitt annað
til greina en að varnarsamn-
ingnum við Bandaríkjamenn
yrði sagt upp og varnarliðið
yrði látið hverfa úr landinu.
Svo virðist sem þeir ætli að slá
verulega af þessari stefnu sinni
til að fá enn að halda í ráð-
herrastóla sína. Enn verður þó
ekki fullyrt, hver niðurstaða
málsins verður, til þess
er tiiiaga Einars Agústssonar
of óljós og undirtektir við hana
torráðnar.
Hvað sem því líður, er
fólkinu í landinu að verða Ijóst,
að það sem ræður afstöðu
í ómegin. I verstöðvum
úti á landi er sá álitinn
höfðíngi mikill, sem pantar 12
flöskur af sterku áfengi. Sá
hinn sami vex í áliti við að
klára vínið á sem skemmstum
tima. Áfengismagnið sjálft
virðist gefa vissa öryggistilfinn-
ingu. Þannig er það, þegar við
tslendingar hyggjumst hafa
áfengi um hönd, að magnið sem
til er, við byrjun drykkju er
ákaflega stórt atriði. „Ekki
verða lens". Innkaupum á
áfengi er þvi hagað eftir þessu,
alltaf keypt svolitið meira en
virkilega er þörf fyrir. Endir-
inn verður oftast ofurölvun,
sem er eitt aðaleinkenni á ís-
lenskri drykkjumenningu. ís-
lendingar virðast vera ákaflega
vanafastir hvað snertir inn-
kaup á áfengi. Á ég þá við,
hvaða tegundir eru keyptar.
Flestir virðast aðeins þekkja ör-
fáar tegundir og þá oftast sterk-
ari vinin. Fróðlegt væri að sjá
skýrslur um þessi mál, sérstak-
lega hvað snertir dreifingu út
um landsbyggðina.
Þannig er ástandið í vín-
menningu íslendinga um ára-
mótin 1973—1974. tslendingar
misþyrma áfengi stórlega og
áfengi misþyrmir þeim.
Leikfélag Akureyrar sýnir nú
„Hanann háttprúða“, eftir Sean
O’Casey við sérlega góða að-
sókn og undirtektir. Átta
sýningum er þegar lokið og
leikhúsgestir orðnir um 2000
talsins.
Vert er að minna á, að ieik-
félagið býður upp á þau kosta-
kjör, að hópar, 15 manns eða
fleiri, fá 25% afslátt af
aðgöngumiðaverði.
Starfshópar og félög fara
gjarnan í leikhúsferðir til
Reykjavíkur. Slíkir hópar í
Reykjavík ættu nú að taka sig
saman og skreppa í leikhús-
ferð til Akureyrar, það væri
skemmtileg tiibreyting, sem
enginn sæi eftir, því óhætt er
að fullyrða, að „Haninn” býður
upp á góða skemmtun.
Hópar, sem koma flugleiðis,
fengju sama afslátt af farseðl-.
uni og F.l. veitir hópnum, sem
sækja leiksýníngar til Reykja-
víkur. Og hótel í bænum myndu
þessarar rikisstjórnar til mála,
hvort sem þar er um að ræða
þýðingarmiki! eða lítil mál, er
ekki hvernig hagsmunir
þjóðarinnar verði bezt tryggð-
ir. Háleitasta stefnumál ríkis-
stjórnarinnar er að koma f veg
fyrir að ný viðreisnarstjórn
setjist að völdum f landinu.
Þessu var ágætlega lýst á
Alþingi af nokkrum þing-
mönnum í stjórnarliðinu, sem
gegn vilja sfnum greiddu
atkvæði með samningunum f
landhelgisdeilunni við Breta.
Því verður ekki trúað, að
nokkrir stjórnmálamenn geti
tii iengdar boðið þjóðinni upp á
afstöðu sem þessa. Öllum
stórum orðum er kyngt í þýð-
ingarmestu málum þjóðarinnar
tii þess eins að fá að njóta
sæiunnar í valdastóli áfram.
Bæði er það, að þetta lýsir svo
takmarkalausri vantrú á eigin
máistað, að þessum mönnum
dettur ekki f hug, að þeir muni
koma á réttum kiii út úr
kosningum, og svo á hinn
Hvað er til bragðs?
Margar leiðir hafa verið
reyndar til að gera íslendinga
að bindindismönnum, en allar
mistekist. Það sem sennilega
hefur mest hjálpað, er sú skoð-
un, að það að drekka sé nokk-
urs konar synd alveg eins og
það að nenna ekki að vinna er
álitið synd. Þessi skoðun lands-
manna svo og almennt efna-
leysi áður fyrr, hefur hjálpað
hvað mest við að halda áfengis-
þorsta landsmanna i skefjum.
Stúkur og önnur bíndindisfélög
hafa reynt sitt ýtrasta, en
árangurinn, ef einhver er, er
lítt sjáanlegur. Verðhækkanir á
áfengum drykkjum hafa ekki
borið árangur. Sumir hafa beð-
ið um bannárin aftur, og nefna
1100 ára afinælið af því tilefni.
Að sjálfsögðu er slikt vart
framkvæmanlegt í lýðfrjálsu
riki. Auk þess ætti ekki að
þurfa að banna mönnum að
drekka áfengi, heldur ætti að
leggja áherslu á á kenna þeim
að umgangast það. I þessu sam-
bandi kemur spurning upp í
hugann. Hvaða áhrif mundu
áfengisauglýsingar hafa á vín-
menningu íslendinga? Stjórn-
völdin hafa svarað þessari
trúlega einnig veita góð kjör á
sinni þjónustu.
Leikfélag Akureyrar býður
yður velkomin í leikhúsið.
(I’réttatilkynning.)
bóginn er þetta svo mikið sið-
leysi gagnvart þcim, sem villzt
hafa til að kjósa þessa menn, að
fá dæmi munu vera um annað
eins.
Olafur Jóhannesson og Einar
Agústsson eru sárir yfir að hafa
þurft að sitja utan rfkisstjórnar
í 12 ár samfleytt. Þetta er
skiljanlegt, því að vafaiaust eru
þetta metnaðargjarnir menn,
sem teija sig vei fallna til met-
orða. Það má hins vegar benda
þeim á, að með slfku ábyrgðar-
leysi sem þeir eru nú að sýna f
öryggismálum landsins, munu
þeir ekki ríða feitum hesti úr
næstu kosningum. Það mun
koma í ljós, að þjóðin treystir
þeim bezt til forystu, sem þora
að hafa stefnu í þýðingarmestu
málum þjóðarinnar og hika
ekki við að setja stjórnarsetu
sína í veði, þegar á þá reynir.
Enn verður að vona, að þessir
menn sjái að sér, áður en þeir
stefna öryggismálum þjóðar-
innar í meira óefni en kornið
er.
spurningu þannig, að allar
áfengisauglýsingar eru bann-
aðar. Að þeirra dómi yrðu
áhrifin af því neikyæð. I beinu
framhaldi af fyrri spurning-
unni vaknar önnur. Hvernig
eiga neytendur á Islandi að
vita, hvaða áfengistegund þeir
eiga að kaupa eða panta? Hvaða
svör hafa stjórnvöld við þessari
spurningu.
Til dæmis, hvar fær maður
úti á landi upplýsingar um,
hvaða tegundir áfengis, styrk-
leika þess og stærð um-
búða, eru fáanlegar í
Áfengisverslun ríkisins?
Astandið er lítið betra þar
sem vínbdðir eru. Flöskum er
stillt upp i hillur og neytandinn
er litlu nær um innihald þeirra.
Afgreiðslumenn eru venjulega
of miklum önnum kafnir til að
gefa holl ráð, ef þeir eru þá
færir um það, sökum þekkingar
skorts. Niðurstaðan er þvi sú,
að flestir neytendur þekkja að-
eins örfáar tegundir, og þá
heldur þær sterku.
Skýringar á þessari hegðun
neytandans, þ. e. þekkingar-
leysi samfara endurteknum
kaupum á sömu áfengistegund-
unum, er að finna i viðskipta-
sálfræði. (Consumer Be-
havior). Of langt mál yrði að
útskýra þessa hegðun i smá-
atriðum hér.
Eins og fyrr greinir er eitt
aðaleinkenni á íslenskri
drykkjumenningu ofurölvun.
Orsakirnar fyrir þessu sér-
kenni, ofurölvun, geta verið
margar, en ein skýringin er að
nokkru leyti gefin hér að ofan.
Neytandinn kaupir aðeins
sterka drykki, vegna þess að
hann þekkir ekki annað. Við-
skiptasálfræði styður þessa
skýringu. Besta dæmið um
þetta er neytandi úti á lands-
byggðinni, sem hefur engar
upplýsingar og á erfitt með að
fá þær.
Samkvæmt þessari skýringu
virðist ein iausn koma til
greina, frekar en aðrar, og sú er
fræðsla um áfenga drykki al-
mennt.
í þessu sambandi gætu áfeng-
isauglýsingar hjálpað mikið við
að beina neytendum inn á nýjar
brautir. Til dæmis væri ekki úr
vegi að leyfa auglýsingar á létt-
um vinum, með þvi skilyrði, að
þær væru fræðandi og upp-
byggjandi. Ekki getur það sak-
að einn eða neinn, þótt hann sé
hvattur til að neyta léttvins i
stað sterkra drykkja og i öðru
lagi hvattur til að neyta vínsins
í góðu umhverfi. Gott umhverfi
getur til dæmis þýtt við mat-
borðið með fjölskyldunni. Að
sjálfsögðu ættu áfengisauglýs-
ingar aðeins að vera litill hluti
af víðtækri áætlun, sem hefði
Framhald á bls. 31
Ágúst Ágústsson, Winnipeg:
HVERT ER STEFNT?
TIL AKUREYRAR í
LEIKHÚ SFERÐIR?