Alþýðublaðið - 09.10.1930, Blaðsíða 3

ALÞYÐUBLAÐIÐ
3
50 aura. L© aura.
Elepliant-ciqaretliir.
LJáffengar o$s kaldar. Fást afls staðai*
í heildsölis h|á
Tðbaksverzlun Islands h. f.
þess. Ég hefi einungis skrifað
petta með hagsmuni síidarútvegS'
ins og sjómanna fyrir augum.
Reykjavík, 7. okt. 1930.
Jens Pálsson.
SamyrkjaMr.
Eftir Hal.dóf Kiljan Laxness.
--- (Nl.)
1 pessu sambandi gæti verið
fróðlegt að setja fram og svara
einni spurningu um augljósa
staðreynd, sem vér höfum haft
fyrir augum undanfarin ár, nefni-
lega: Hvers vegna fer landbún-
aðurinn halloka fyrir sjávarút-
veginum? Svarið er pað, að sjáv-
arútvegurimn er (a. m. k. í tvenn-
um skilningi) skipulagður at-
vinnuvegur,' en landbúnaðurinn er
óskipulagður atvinnuvegur.
Nú má ekki villast á pví að
hyggja, að „skipulag“ hafi emdi-
lega pjóðnýt eða samfélagsbund-
in markmið, enda fer pví fjærri
um sjávarútgerðina, sem er at-
vinnuvegur einstakra manna
stundaður í gróðaskyni, en ekki
almenns gagns. Sömuleiðis kvað
vera mikið sleifarlag á fiskverzl-
uninni eins og jafnan er óhjá-
kvæmilegt, hvar sem markaðsfáir
og samtakslausir smákapítaliistar,
slíkir sem hér, eru hver að reyna
að ota fram sínum tota. En sjáv-
arútvegurinn er í fyrsta lagi rek-
inn með nokkurnveginn saman-
dregnu og sæmilega skipulögðu
fjármagni undir kerfisbundinni
framkvæmdastjórn nokkurra til-
tölulega sterkra einkafélaga. Og
hann hefir nýskipað (módemísér-
að) fiskveiðavinnubrögðin með
slíkri fullkomnun tækja og að-
ferða, að frumstæðar fiiskiaðferð-
ir eru dauðadæmdar hér við
land. Af pessu leiðir, að annar
höfuðatvinnuvegur vor, sem hing-
að til hefir freistað tilvistar með
óskipulögðu fjármagni, óskipu-
lögðum vinnukröftum og fornfá-
legum vinnubrögðum, bjánaleg-
um handverkfærum ásamt óend-
anlegum eltingaleik við eldstygg-
ar dilkrollur upp um fjöll og
firnindi, er ekki á neina iund skil-
yrðum búinn til að keppa við
hinn nýtizka atvinnuveg, sem rek-
inn er til sjávarins. Þess vegna
er teikurinn, svona ójafn milli at-
vinnuvega vorra. Sveitabúskapur-
inn verðskuldar í rauninni ekki
að kallast atvinnuvegur, hann er
að mestum hluta enn pann dag í
dag ekki annað en afkáralegt
kuðl, sem allir vinnukraftar flýja
og börn snúa við bakinu með
viðbjóði og hryllingi, óðar en
pau komast á legg.
Eigi sveitirnar ekki að leggj-
last í fullkomna auðn á næstkom-
andi áratugum og alt landslags-
bundið pjóðlíf í kaldakol, en
gleymast og glatast pau skilyrði
til menningar, sem sveitir lands-
ins geyrna í skauti sínu, pá verð-
ur að skipuleggja landbúnaðinn
með félagsbundnum markmiðum,
p. e. a. s. á samvinnugrundvelli.
Það skipulag verður fyrst og
fremst að felast í samfærslu
bygðanna og rikisstuddum sam-
vinnustórbýlum, sem táknar í
senn vélrækt og stórframleiðslu.
Almenn viðreisn sveitanna er fyr-
irfram fordæmd án ríkistilstuðl-
unar um framkvæmdir á sam-
vinnuhugsjónum. Svo margt gott,
sein segja má um fyrirmyndarbú-
'skap Thors Jensens, pá er hitt
ófrávíkjanleg regla, að einkafyr-
irtæki hafa aldrei pjóðnýtt tak-
mark og koma pvi ekki til greina
sem pjóðfélagssiðbót, heldur
standa pau að eins sem tákn um
framtak einhvers einstaklings til
atvinnurekstrar í gróðaskyni. Al-
yfirtæk viðreisn í landbúnaði er
ekki hugsanleg með öðrum með-
ulum en samvinnu, en samvinna
í búskap er útlagt með orðinu:
samyrkjabygðir.
Setjum svo, að í einhverri sveit
séu fjörutiu og fimm kotrassar
og til málamynda fimm svo kall-
aðir betri bæir, í alt fimmtíu býli.
f stað hugmyndarinnar um að
dubba upp á dreifðu kotin og
jafnvel fjölga peim, kemur hin
samvinnubundna tilhögun, sem er
í pvi falin, að reist verður eitt
höfuð|ból í stað fimmtíu smábýla,
lagður einn góður vegur í stað-
inn fyrir fimmtíu vonda vegi,
gerð ein hitaleiðsla á auðveldan
hátt i staðinn fyrir fimmtíu óger-
legar og ein ódýr rafveita í stað-
inn fyrir fimmtíu rándýrar eða
jafnvel óhugsanlegar. Þegar hér
er komið sögunni get ég ekki
stilt mig um að ítreka, að raf-
lýsing sv'eitanna án samfærslu
bygfeanna er svo glórulaus fjar-
stæða og barnaskapur, að engum
hefir getað dottið í hug að bera
slíkt fram nema einhverjmn apa-
spilum úr afturhaldsflokkinum
hér. Ber aúðvitaÖ ekki að skoða
slíka vitleysu öðru vísi en hé-
gómlegt glenniverk framan í
kjósendur.
En lengi má halda áfram að
sýna hagkvæmnina af samfærslu
bæjanna í fimmtíu býla sveit.
Kemur t. d. ein vatnsieíðsla fyr-
ir fimmtíu, eitt skólpræsi fyrir
fimmtíu, ein símalína fyrir fimm-
tíu. Hægt er að koma fyrir með litl-
um tilkostnaði en almennu nota-
gildi öðrum almennum pægindum
siðmenningarinnar, sem ómögu-
legt er að gera ráð fyrir par, sem
búskapur er stundaður á ein-
yrkjagrundvelli með kotbýlasniði.
Handa uppeldislausum bömum á
fimmtíu stöðum kemur til dæmis
vandað samuppeldi, — alt í frá
smábarnaskólum (sem skoðaðir
eru af uppeldisvísindum nútím-
ans einhverjar al-pýðingarmestu
memtastofnanir pjóðfélagsins,
pótt enn sé engin slík til á fs-
landi), upp í gagnfræðaskóla, á-
samt námskeiðrun fyrir fullorðna
í almennum fræðum og verkleg-
um. Síðast en ekki sízt skal talið,
að hér verður unnið með drátt-
arvélum, jarðbrjótum, flutninga-
bifreiðum, fullkomnustu heyskap-
artækjum, sem engum einyrkja
pýðir aÖ láta sig dreyma um, —
að ógleymdum amerískum hey-
purkunarvélum, sem ekki er hægt
að koma fyrir nema í sambandi
við geysistórar heyhlöðiu-. (Úr
pvi ég mintist á pessi raforku-
knúðu amerísku vélbákn, hey-
purkunarvélamar, get ég ekki
stilt mig um að láta í Ijósi pá trú
mina, að pær muni eiga eftir að
gera einhverja mestu byltingu,
sem sögur fara af í landbúnaði
íslenzkum. Að pví, er mér sagði
amerískur búfræðingur, sem
mikla reynslu hafði í pessu efni,
pá hefir vélpurkað hey meira
næringargildi en hið sólpurkaða,
sem ljósast má ráða af pví, að á
hinum stóm nýtízku búlendum
Kaliforníu, par sem. aldrei kemur
vatnsdropi úr lofti átta—níu
mánuði árs, eru pessar vélar not-
aðar til að purka alfalfa. Hversu
margfalt ríkari er ekki pörfin
fyrir slíkar vélar hér!) Það ligg-
ur í augum uppi, að par sem
vélar vinna, er minst komið und-
ir víðlendum landflæmum, en
meira undir hinu, að valin sé
samfeld spilda af ræktanlegu
landi, par sem hægt er að nota
vélar án milliflutnings, pví rækt-
uð lenda, sem vel er í sveit kom-
ið, getur með vélyrkju, pótt ekki
sé ýkjamikil að ummáli, fram-
fleytt fleira fólki við betri kjör,
en órækthæfar jarðir, hversu
landmiklar, sem pær kunna að
vera.
Nýja kotbýlahugmyndin er að
eins hvatning til nýrrar grund-
völlunar á búskaparlagi einokun-
artímanna, par sem hver pukrar
og pjakkar í sínu homi með
frumstæðu handverkfæri og geld-
ur leiguna til kóngsins, sem í
pessu tilfelli verður sú láns-
stofnun, sem hefir gert hann að
ánauðugum præli sinnar svo
kölluðu sjálfseigna^ Afrakstur
„sjálfseignarinnar“ verður xninni
— stritið meira — en hvað ör-
eiga daglaunamaðurinn ber úr
býtum, sem falbýður vinnu sína á
eyrinnl.
Ég treysti skynsömum mönnum
úti um land til að ræða með sér
petta mikilsverða úrlausnarefni
augnabliksins og leggja fyrir
pingmenn sína að stuðla að end-
urskoðun laganna um byggingar-
og landnáms-sjóð. Til pess að
bjarga pví fjármagni úr voÖa,
sem Iandbúnaðinum er fyrirhug-
að, parf að koma ákvæðum inn
í lög pessi, að heimilt sé einungis
að veita lán til jarðræktar í stór-
um stíl, p. e. a. s. til kaupa á
nýtísku landbúnaðarvélum og til
að byggja samvinnuhöfuðból, en
tekið fyrir allar lánveitingar til
smábýla og annarar ótímabærrar
einyrkjastarfsemi, sem miðar til
kyrkings í próun atvinnulífsins,
fyrir pá sök, að eðli hennar er
gagnstætt peim lögmálum tím-
ans um samvinnu og stórfram-
leiðslu, sem hin nýja verktækni
hefir sett um allan heim.
Ue J&'
í gærkveldi hélt F. U. J. funct
til að ræða um deilumálin innan
Sambands ungra jafnaðarmanna
og taka afstöðu til peirra. Var
fundurinn fjölmennur. Auk félag-
anna hafði um 12 félögum
„Spörtu“-félagsiins verið leyft að
sáitja fundinn með málfrelsi. Var
pað gert til pess að F. U. J.-fé-
lögum gæfiisit betur kostur á að
heyra rök beggja aðila.
Fundurinn fór vel fram; stóð
frá.kl. 9—1%. Rétt áður en at-
kvæðagreiðsla skyldi fram fara
véku Spörtu-menin af fundi og
fylgdu peim 9 félagar úr F. U. J.
Áiyktun, sem var svohljóðandi,
var isampykt með öllum atkvæð-
um gegn 1:
„Félag ungra jafnaðarmanna í
Reykjavík lýsix yfir pví í eitt
skifti fyrir öll, vegna atburða,
er gerðust á fyrsta fundi 3. pings
S. U. J., að pað tekur fulla og
ákveðna afistöðu með Alpýðusam-
bandi fslands, en gegn peim
mönnum, er reyna að sundra pvi,
og sem standa að hinu svonefnda
„Verklýðsblaði", er félagið Sparta
gefur út.
Enn fremur lýsiix pað yfir pví,
aÖ pað telur gerðir stjórnar S. U.
J. á áðurnefndum pingfundi pess
fullkomlega réttar, og mun í
framtíðinni rýma hverjum peim
úr félaginu, er sýnir sig fjand-
samlegan samtakaheild verka-
Iýðsins."
Þar með hefir F. U. J. tekið