Morgunblaðið - 20.07.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JULI 1974
„...Oginnanþessahrings erv<
í Öræfajökulgosum, og Skaftár-
eldar ásamt móðuharðindum
lögðust þyngst á þá sem næstir
bjuggu eldstöðvunum.
Nú eru leiðarendarnir við
Núpsvötn og Skeiðará úr sögunni,
og sérstök ástæða til að óska
Skaftfellingum til hamingju öðr-
um landsmönnum fremur.
Austurlandi
dýrmætast
En sá landsfjórðungur, sem
hringvegurinn er dýrmætastur,
er Austurland. Þar verður allt
annað að búa en hingað til eftir að
landvegur hefur opnazt sunnan
fjalla fær öllum ökutækjum.
Undir forustu alþingismanna
Austurlands og Suðurlands tók
Alþingi á hringvegarlagningunni
af festu og stórhug. Ríkisstjórnin,
sem í dag er réttra þriggja ára,
áformaði strax og hún tók við
völdum að verkinu skyldi lokið á
þrem árum. Vegargerð ríkisins
gekk frá verk- og fjárhagsáætlun-
um, sem hafa staðizt með prýði.
Sparifjáreigendur brugðust af-
burða vel við útboðum happ-
drættisskuldabréfalánsins, sem
staðið hefur straum af megin
kostnaðinum við mannvirkin.
Lánskjör voru bætt verulega frá
þvf, sem ráð var fyrir gert í
upphafi, til að greiða fyrir sölu
bréfanna. Seðlabanki og aðrar
peningastofnanir gengu vel fram
við sölu happdrættislánsskírtein-
anna.
En fyrst og fremst ber að þakka
þeim, sem lagt hafa hönd að
sjálfu verkinu, vegagerð og
brúarsmíði hér á Skeiðarársandi,
jafnt undirbúningsstörfum á
skrifstofum og erfiðisvinnunni í
vetrarhörkum og sandbyl þegar
verst lét. Vegamálastjóra, starfs-
liði Vegagerðarinnar í hverri
grein, starfsmönnum í samgöngu-
málaráðuneyti og starfsliði
annarra stofnana og fyrirtækja,
sem verið hafa við verkið riðin
með ýmsu móti, færi ég alúðar-
þakkir í nafni þjóðarinnar.
Braut rudd
um hrjóstrugan
jökulsand
Ég átti leið um Skeiðarársand
fyrir ári og það var ánægjulegt að
hitta vegagerðarmenn og brúar-
smiði, sem þá voru önnum kafnir
við að tengja veginn við eystri
sporð nýreistrar brúar á Sand-
gígjukvísl, og kynnast þvf hvílík-
an metnað þeir lögðu f starf sitt.
Þeim var ijóst að verkið, sem þeir
unnu, var mælikvarði á íslenzkt
verksvit og vinnuþrek.
I ár minnist þjóðin landnáms-
manna, sem helguðu henni landið
í öndverðu með sínum hætti. I
Landnámu greinir frá Þorgerði,
sem nam öræfi, sem þá nefndust
Ingólfshöfðahverfi, milli Kvíár og
Jökulsár, svo sem Skeiðará þá
kallaðist, og reisti bú á Sandfelli.
Ásbjörn maður Þorgerðar andað-
ist í hafi á landnámsferðinni, en
ekkjan sætti þeim kostum, sem
kyngreining vfkingaáldar setti
landnámskonum. Svo er frá skýrt
í Landnámugerð Hauks lögmanns
Erlendssonar:
„En það var mælt, að kona
skyldi eigi víðara nema land er
leiða mætti kvígu tvævetra vor-
langan dag sólsetra millim, hálf-
stalið naut og haft vel. Því leiddi
Þorgerður kvfgu sína undan
Herra forseti íslands, virðulega
forsetafrú, heimamenn í Skafta-
fellsþingi og aðrir góðir vígslu-
gestir.
I dag er hringnum lokað, hring-
veginum sem tengir byggðirnar
umhverfis ísland í samfellda
heild, svo þar er hvergi leiðarendi
lengur á akfærum vegi. Heðan af
er unnt að hefja akstur hvar á
landinu sem vera skal og halda
rakleitt skemmstu leið í áfanga-
stað, án þess að nokkur torfæra
hamli lengur ferð ökutækis.
Lok þess verks, sem starfsmenn
Vegagerðar ríkisins hafa unnið
hér á Skeiðarársandi undanfarin
21 mánuð, valda þvf að ársins
1974 verður minnzt um ókomin ár
fyrir þann atburð í samgöngusögu
landsins sem ég hika ekki við að
kalla merkastan allra sem varða
samgöngur á landi.
Síðasta haftinu, sem hamlaði
greiðri för með byggðum hring-
inn í kring um landið, hefur verið
rutt úr vegi, og þar með er tsland
orðið annað land og enn betra en
það hefur verið fram til þessa.
Lífæð byggðanna
Samgöngur um okkar víðáttu-
mikla og strjálbýla land eru lífæð
byggðanna. Samgöngubyltingin á
Skeiðarársandi, sem við fögnum í
dag, er verk unnið í þágu þjóðar-
innar allrar. Það gerir landið allt
hægara til búsetu og hvers konar
nytja.
Vegabótin sem nú er lokið
hefur ómetanlega þýðingu, áhrif
hennar á þjóðlífið verða svo víð-
tæk og margþætt, að engin leið er
að gera sér grein fyrir þeim til
hlýtar fyrir fram. Sumt er að vísu
augljóst í því efni, svo augljóst að
óþarft er að tíunda það hér, en
sannfæring mín er að engan óri
enn fyrir því sumu hverju, sem
reynslan á eftir að leiða í Ijós af
heilladrjúgum áhrifum tengingar
hringvegarins.
Eins og nærri má geta verða
viðbrigðin og hagurinn af sam-
göngubótinni mest fyrir þá sem
næstir búa leiðarendunum tveim
sem áður voru, Skaftfellinga aust-
an Sands og vestan.
Vegakaflinn nýi tengir þær
sveitir sem mátt hafa í aldanna
rás þola þyngri áföll og verri bús-
ifjar en flest ef ekki öll byggðar-
lög önnur í landinu af völdum
náttúruhamfara, þar sem jarðeld-
ar og jökulhlaup hafa lagzt á eitt.
öræfi hafa að sögn fornra
heimilda eyðzt oftar en einu sinni
Tóptafelli skammt frá Kvíá suður
og í Kiðjaklett hjá Jökulsfelli fyr-
ir vestan.“ Landnáma greinir frá
því, að barnabörn Þorgerðar voru
þau Þuríður hofgyðja og Þórður
Freysgoði, og má af þvf marka
átrúnað þessa ættboga á frjómögn
náttúrunnar.
Braut hefur nú verið rudd um
jökulsandinn hrjóstruga, þar sem
Þorgerður nam staðar með kvígu
sína vorkvöld eitt fyrir hartnæt
ellefu öldum, þegar sól gekk
undir Skeiðarárjökul. Brýr
spanna í fyrsta skipti jökulvötnin
skæðu. Þjóðin hefur með því
verki, sem nú er heillavænlega
lokið, helgað sér landið á ný á
þann áhrifamesta hátt sem unnt
var á ellefu alda afmælishátíð
mannabyggðar á eylandi sínu.
Þvf ríkir í dag fögnuður og stolt
í sérhverju fslenzku brjósti.
Vegurinn milli Núpsstaðar og
Skaftafells er vígður gróandi
þjóðlífi á okkar blessaða landi.
Eysteinn TT°* • 1 á1
„Hoggvmn hetur \
VIÐ lifum hér merkisdag í ellefu
hundrað ára byggðasögu þjóðar-
innar.
I dag minnumst við þess, að
höggvinn hefur verið fjötur af
þjóðinni, en það er ekkert minna
sem gerzt hefur með því að brúa
árnar hér á Skeiðarársandi og
opna þannig hringleið um landið.
Baráttan við stórvötnin hefur
verið ríkur þáttur í lífi þjóðarinn-
ar. Jökulfljótin hafa ekki verið
nein lömb að leika við. Um þau
segir Jónas Hallgrimsson:
Jökulsárnar þar æða
ofan á löndin slétt
og velta eins og vitlaus skepna
votan framan um klett.
Glfman við stórvötnin varð stór-
brotin íþrótt og karlmennsku-
raun, þar sem lífið sjálft var
stundum lagt undir, þegar mikið
lá við. Vatnamaður varð heiðurs-
heiti, sem úrvalsmenn einir báru
— og ætlfð nefnt með aðdáun, og
megum við gjarnan minnast
þeirra í dag og enn eru þeir meðal
okkar, sem það heiti mega bera
með sóma.
öldum saman hafa Skeiðará og
stallsystur hennar hér á sandin-
um verið verstu forynjurnar 1
hópi jökulvatnanna. Þegar brúa-
öld hófst og aðrar jökulár voru
leiddar undir brýr, treystu menn
sér ekki til við þessar. Kom hér
til, að þær fóru hamförum með
nokkurra ára millibili og voru
þar að verki eldstöðvarnar í
jöklinum við upptökin, sem létu
þannig til sín taka. Urðu hamfarir
þessar þvflfkar, að menn töldu
lengi vel, að þessi vötn yrðu
aldrei brúuð.
Þegar bíla- og ökuöld kom til
reyndust vötnin hér á Skeiðarár-
sandi því slíkur þröskuldur, að
hringleið varð ekki komið um
landið. Hér lokuðust nýtfzku sam-
gönguleiðir, og þjóðin fékk ekki
þeirra kosta notið, sem af því
hlýzt að búa á eylandi.
Sama gilti raunar æði lengi um
önnur vötn, runnin undan rótum
Vatnajökuls. En menn sóttu f sig
veðrið og vopnaðir áhuga og þekk-
ingu, og fljótlega einnig reynslu,
réðust menn í hvert stórvirkið af
öðru við rætur Vatnajökuls og
glímdu við jökulárnar með góðum
árangri.
Það stórvirki, sem vígt er í dag,
má því kalla lokaáfanga á langri
leið, sem vörðuð er gerð stórbrúa
og fyrirhleðslna.
Mikill áfangi náðist þegar brú
var sett á Jökulsá á Breiðamerk-
ursandi fyrir tæpum 7 árum.
Vígsla hennar kom miklu og
gleðilegu róti á hugi manna og
stælti kjarkinn. Munu þá margir
hafa strengt þess heit, að vinna að
því að lokaspretturinn yrði tek-
inn og Skeiðarárhaftið leyst af
þjóðinni — sumir upphátt, aðrir f
hljóði.
Að sjálfsögðu hafði þessu áður
verið hreyft með ýmsu móti, en
nú tóku menn að sækja f sig veðr-
ið, eggjuðu hver annan og menn
kepptust við að finna leiðir og
leita tækifæra til þess að fá
ákvörðun tekna um þessa stór-
brotnu framkvæmd. — Hina
mestu, sem f hefur verið ráðizt
í sögu íslenzkra sam-
göngumála. Er af þessu tals-
verð saga og verður ekki annað úr
henni rakið hér en það, að fyrir
þremur árum var sú ákvörðun
endanlega tekin, að þessi mann-
virki skyldu gerð og þeim lokið á
þjóðhátíðarárinu — svo þetta
mikla verk gæti orðið einn þáttur
í því að minnast með myndarleg-
um og verðugum hætti 1100 ára
byggðar þjóðarinnar í landinu.
Þetta mál greip hugi manna
sterkum tökum, og þjóðin gerði
það að sínu máli, fylkti sér um
það svo eftirminnilegt má telja og
bjargaði því f höfn.
Lftil stúlka sagði „Sparibaukur-
inn minn er alveg tómur. Það eru,
sjáðu, menn að byggja brú og
brúin er svo voðalega löng og þá
vantar peninga til þess að þeir
geti byggt brúna. Og svo tæmdi
pabbi sparibaukinn minn, svo að
þeir gætu fengið peningana mfna
og haldið áfram að byggja stóru
brúna“. I þessum orðum barnsins
speglaðist fallega sá skilningur og
sá áhugi, sem myndaðist um fram-
kvæmd þessa máls.
Menn gerðu sér óðfluga grein
fyrir því, að hér var ekkert venju-
legt eða hversdagslegt á seyði.
Athugull maður sagði: „Sannleik-
urinn er sá, að maður verður að
læra landafræðina upp á nýtt,
þegar hringvegurinn er korninn".
Menn fundu, að hér var heill-
andi verkefni. Þessi samstilling
kraftanna, ásamt einstökum
dugnaði og forsjálni þeirra, sem
verkið sjálft undirbjuggu og
framkvæmdu og hikleysi þeirra,
sem fyrir fjáröflum stóðu, varð til
þess að við getum nú á þessum
hátíðisdögum í lífi þjóðarinnar
fagnað þessum sigri.
Þetta er mál allrar þjóðarinnar.
Við skiljum öll, að þessi fram-
kvæmd eykur gildi landsins. Hún
hefur stórfellt hagnýtt gildi, því
eðlilegri landnýtingu og eðlilegri
byggð verður ekki viðkomið á ey-
landi eins og okkar nema sam-
göngur á landi geti átt sér stað
með eðlilegum hætti.
Náttúrugæði landsins og auð-
lindir þess nýtast ekki til fulls,
nema samgöngur um allt landið
séu greiðar og eðlilegar.
Ég er sannfærður um, að engin
einstök framkvæmd, sem um hef-
ur verið fjallað undanfarið eða
hillir undir, að fráskilinni sjálfri
útfærslu landhelginnar, getur
orkað jafnmiklu til bóta í llfi
þjóðarinnar og einmitt þess, — að
opna hringveg um landið.
ísland verður betra land en
áður og það verður enn skemmti-
legra en áður að eiga heima á
tslandi. Ég hika ekki við að full-
yrða, að við íslendingar eigum
óvenjulegu landláni aðfagna. Við
eigum gott, fagurt og fjölbreyti-
legt land, og það er þáttur í góð-
um lífskjörum manna að eiga
heima I fögru óspilltu umhverfi.
Fagurt og ómengað umhverfi eru
náttúrugæði á við góð fiskimið,
gott búskaparland og orkulindir.
Hin nýja framkvæmd, sem við
fögnum í dag, opnar þjóðinni nýj-
ar leiðir til þess að njóta Iandsins,
til þess að tengjast landinu nánari
Magnús Torfi Olafsson
samgöngumálaráðherra:
Samgöngubylting
á Skeiðarársandi