Morgunblaðið - 30.08.1974, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. ÁGtJST 1974
13
Gerir brezki herinn
f FYRSTA skipti f sögu Bretlands
á sfðari tfmum er beinlfnis rætt
um þann möguleika, að herinn
taki völdin. Er hægt að taka
þennan möguleika alvarlega?
Aðeins þeir glámskyggnustu hafa
ekki getað séð fyrir uppgang
hægrisinnaðra baráttusamtaka f
Bretlandi.
Heiztu miðstöðvar valds og
áhrifa hafa um nokkurt skeið
færzt frá hinum hefðbundna vett-
vangi stjórnmála og lýðræðis til
utanþingsstofnana og samtaka.
Þeirra mikilvægust er verkalýðs-
hreyfingin, sem nú fer með gffur-
Iega mikið vald og er f sfvaxandi
mæli albúin þess að beita þvf f
pólitfskum tilgangi ekki sfður en
til þess að knýja fram kjara-
bætur. 1 raun voru það aðgerðir
landssambands námuverka-
manna (NUM), sem felldu
sfðustu stjórn Ihaldsflokksins og
ef hægt er að taka mark á orðum
ieiðtoga hins volduga sambands
rafvirkja, Hugh Scanlon, má
búast við nýjum árásum verka-
lýðsfélaga á breytingar þær, sem
gerðar hafa verið á þingi á vinnu-
málalöggjöf Verkamannaflokks-
stjórnari nnar.
Vinstri öfgamenn hafa miklu
meiri áhrif f forystu helztu verka-
lýðsfélaganna en fjöldi þeirra
segir til um og svfpuðu máli
gegnir með þingflokk Verka-
mannaflokksins.
Á þingi á stjórnin f höggi við
hálfmáttlausa stjórnarandstöðu.
Starf neðri málstofunnar og opin-
berar yfirlýsingar taismanna
flokkanna einkennast af nöldri
og smámunasemi, sem stundum
er ótrúlegt f Ijósi þeirra geigvæn-
legu erfiðieika sem þjóðin
stendur andspænis f efnahags-
málum og félagsmálum. Astandið
er þannig, að verulega stór þjóð-
félagshópur — einkaframtakið f
þjóðarbúskapnum — er farinn að
lfta svo á, að hann hafi raunveru-
lega enga fulltrúa á þingi. Afleið-
ingin er sú, að skotið hefur upp
fyrirbæri, sem er venjulega
kallað hægra-andóf þótt það sé of
mikil einföldun. Stjórnir iðn-
fyrirtækja eru farnar að ræða um
nauðsyn þess að grfpa til sinna
ráða, treysta á á mátt sinn og
megin og skipuleggja starf sitt f
ljósi hins herskáa anda verkalýðs-
hreyfingarinnar og hótana um
algera þjóðnýtingu. Mikið er rætt
um þörfina á styrkri stjórn,
samtök eins og „Aims of Industry“
reka skefjalausan áróður gegn
verkalýðsfélögum og baráttu-
samtök landssambands skatt-
greidenda, sem greiða sveita- og
sýslugjöld af húsum eða landar-
eignum og voru mynduð á orði
kveðnu til þess að vernda félags-
menn sína gegn vaxandi kröfum
um hækkanir á gjöldunum, hafa
lýst þvf yfir, að þau ætli að heyja
baráttu sfna á breiðari grundvelli
og meðal annars berjast fyrir þvf
sem einu af höfuðmarkmiðum
sfnum að „leita að þjóðarleið-
toga“.
• ALVARLEGAR
AFLEIÐINGAR
Þessi dæmi geta virzt f sjálfu
sér meinlaus en jafnframt hefur
orðið önnur þróun, sem getur
haft alvarlegri afleiðingar. Það er
tilkoma nokkurra smáhópa, sem
hafa verið myndaðir f þeim
heldur þokukennda tilgangi að
láta til skarar skrfða ef til þess
kemur, að „lög og regla fara út
um þúfur“. Erfitt er að meta
raunverulega þýðingu þessara
samtaka. Forsvarsmenn þeirra
ýkja vafalftið styrk þeirra.
Þetta einkennilega, nýja fyrir-
bæri hefur það miður geðfellda
einkenni að herforingar á eftir-
launum eru áberandi f röðum
hinna sjálfskipuðu varða laga og
reglu. Um þessar mundir vekja
mesta athygli opinberar yfirlýs-
ingar Sir Walter Walkers hers-
höfðingja, sem hætti hermennsku
fyrir tveimur árum eftir nokkra
harkalega árekstra við yfirvöld
hersins. Sagt er, að hann beiti sér
fyrir þvf, að settar verði á lagg-
irnar sveitir sjálfboðaliða f Eng-
landi f lfkingu við sérsveitir lög-
reglunnar á Norður-trlandi og
hann hefur talað með hrifningu
um samtök, sem eru þekkt undir
nafninu Unison-nefndin og var
mynduð 1973. Innan nefndar-
innar er svokölluð „innri nefnd
bankastjóra, kaupsýslumanna og
lögmanna“ og þeir eiga að hef jast
handa án þess að það hafi verið
útskýrt nánar ef löggæzla fer út
um þúfur. Annar fyrrverandi her-
foringi, sem ólst upp f ævintýra-
legu en ekki beinlfnis vitsmuna-
legu andrúmslofti sérsveitanna
SAS (Special Air Service), hefur
látið svo um mælt og að þvf er
virðist f fúlustu alvöru, að það sé
„mjög vandasamt mál að sækja
inn í mannvirki f eigu rfkisstjórn-
arinnar." Hann hefði getað bætt
þvf við, að það væri vafalftið ólög-
legt en þessar eldhúshersveitir
settu það sennilega ekki fyrir sig
ef upp kæmi það ástand, sem þær
heilla mest og löggæzla færi út
um þúfur.
1 eðlilegu andrúmslofti þing-
ræðis og lýðræðis væri með réttu
hæðzt að svona tiltækjum. En
menn eru haldnir svo miklu von-
leysi, að möguleikinn á einhvers
konar einræðisstjórn f Englandi
vekur ekki lengur almenna viður-
styggð. Fyrir getur komið, að
menn hitti fyrir f herstöðvum ein-
hverja vfgreifa en vitgranna liðs-
foringja, sem láta ekki við það
sitja að flytja venjulegan reiði-
lestur miðstéttarfólks um verka-
lýðsfélögin en lýsa jafnframt yfir
með hrifningu, sem þeir geta
tæpast leynt! „Við erum 50.000,
scm bfðum eftir að láta til skarar
skrfða — það þarf aðeins að gefa
okkur skipun."
Möguleikinn á herbyltingu f
Bretlandi virðist langsóttur —
það virðist mega fullyrða að svo
stöddu. Það væri hins vegar
heimskulegt að Iátast ekki sjá
sjúkdómseinkenni vaxandi
spennu f þjóðfélaginu. Virkir ny-
marxistar til vinstri reyna að tor-
tfma blönduðu markaðskerfi lýð-
ræðislegrar jafnaðarstefnu og
reisa á rústum þess rfkiseinokun,
sem ekki er hægt að greina frá
kommúnisma. Þeir, sem óttast
áhrif stefnu þeirra, eru farnir að
skipuleggja varnir hagsmuna
sinna og telja sig ekki geta lengur
treyst á eðlilegt lýðræðiskerfi sér
til verndar. Tveir ólfkir pólar
hafa myndazt og þessi þróun er
hættuleg. Greinilegrar tilhneig-
ingar gætir hjá þeim, sem standa
miili þessara öfga — og það er
mikill meirihluti brezku þjóðar-
innar — að hvetja til grundvallar-
breytingar á flokkaskipuninni f
þvf augnamiði að sameina þá hóf-
sömu stjórnmálamenn, sem
standa f miðjunni og einangra
öfgamennina til beggja handa,
ný-marxistana og nýfasista.
Ef þessi hreyfing fer út um
þúfur, efnahagsástandið heldur
áfram að versna og andlaus
flokkapólitík og nöldur hættir
ekki, getur svo farið, að Bretar
verði að horfast f augu við þá
valkosti, sem Sir Oswald Mosley
dró skýrum dráttum f áróðursriti
fyrir skömmu — stjórnleysi eða
herbyltingu.
byltingu?
Brezkir hermenn á Norður-trlandi

Eftir
Chalfont
lávarð
Höfundur þessarar
greinar er sérfræð-
ingur í varnarmál-
um. Hann var á sín-
um tíma varnar-
málasérfræðingur
The Times og hann
var afvopnunarráð-
herra f sfðustu
stjðrn Verkamanna-
flokksins.
Vi<t getum audvitad ekki ábyrgzt þér
lO í vélritun
á vorprófinu.
En likur þess aukast notir þú
skólaritvél

%
SKRIFSTOFUVÉLAR H.F.
% : x

Hverfisgötu 33
Simi 20560 - Pósthólf 377