Morgunblaðið - 14.09.1974, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. SEPTEMBER 1974
3
Haile
Selassie
Haile Selassie, Ljónið af
Júda, konungur konunga
Eþfópfu af guðs náð, var krýnd-
ur keistari lands sfns 2. nóvem-
ber 1930, þá 38 ára að aldri.
Hann fæddist 23. júlf 1892
undir nafninu Lij Tafari og var
sonur helzta ráðgjafa Meneliks
II keisara. Hann hlaut
menntun sfna hjá frönskum
trúboðum.
14 ára gamall var hann
dubbaður dejazmatch, riddari
dýranna, sem er virðulegur
titill héraðshöfðingja, og 1908
var hann útnefndur rfkisstjóri
Sidamo-rfkis f suðurhluta
Eþfópfu, en nokkru sfðar, að
föður sfnum látnum varð hann
h'éraðshöfðingi fæðingarhéraðs
sfns, Harar. Árið 1911 giftist
hann Wayzaro Menen, sem
sfðar varð keisaraynja og áttu
þau 3 syni og 3 dætur.
Tafari var ekki alinn upp
með það fyrir augum að hann
yrði keisari. Hann hafði þó
menntun eins og hún þótti bezt
hæfa börnum aðalsfólks. En
andlegir kostir hans, virðuleg
framkoma og gjörvilegt útlit
vöktu athygli Meneliks keisara.
Þegar sá sfðarnefndi lézt árið
1911, tók sonur hans völd, en
hrökklaðist fljótt úr hásæti
vegna veiklyndis sfns og
múhameðstrúar, sem þótti hin
mesta óhæfa meðal meirihluta
þegna hans. Það var Tafari sem
með hjálp Iffvarða sinna kom
honum frá 1916, en setti systur
hans Zauditu f hásæti, en sjálf-
ur varð hann sá sem völdin
hafði, jafnframt þvf sem hann
var útnefndur rfkiserfingi.
Um þetta leyti breyttist nafn
dejzmatch Tafari með nýjum
titli og varð hann nú þekktur
sem Ras Tafari.
Samkomulag Zauditu keis-
araynju og hins unga Ras
Tafari var ekki hið allra bezta.
Keisaraynjan var fhaldssöm en
Tafari framfarasinnaður full-
trúi hinna yngri kynslóða um-
bótasinna. En þau friðuðu
Eþfópfu og bættu hag fbúanna.
Ras Tafari einbeitti sér f
fyrstu að utanrfkismálum. Arið
1923 tókst honum að fá Eþfópfu
samþykkta sem aðila að Þjóða-
bandalaginu. Ári sfðar heim-
sótti hann Róm, Parfs og Lond-
on og varð þvf fyrsti stjórnandi
Eþfópfu sem nokkru sinni
hafði farið til annars lands.
Arið 1928 fékk Ras Tafari
titilinn „negus“, konungur, og
tveim árum sfðar, eftir dauða
Zauditu, var hann krýndur
keisari (negusa nagast) f
Addis Ababa og tók hann sér þá
nafnið Ilaile Selassie, sem þýð-
ir „veldi hinnar heilögu þrenn-
ingar“.
Eitt hans fyrstu verka sem
keisara var að gefa þjóð sinni
ritaða stjórnarskrá. Menntun
og stjórnarfarslegar umbætur
voru settar ofarlega á verka-
efnalistann. Umbótastarf keis-
arans var f algleymingi þegar
ttalir gerðu innrás f landið árið
1935 og neyddist hann þá til að
snúa sér frá þjóðfélagsmálum
að þvf að verja tilveru Eþfópfu
sem sjálfstæðs rfkis. Á meðan
sprengjur og eiturgas unnu á
þjóð hans og gagnslausar um-
ræður fóru fram f hinu mátt-
lausa Þjóðabandalagi, fór þessi
veikbyggði en virðulegi keisari
til Genfar árið 1936 til að tala
máli þjóðar sinnar.
Ur þeirri ferð sneri hann
ekki heim næstu fjögur árin,
heldur lifði hann f útlegð f
Bretlandi. Stuttu eftir að Italir
urðu þátttakendur f seinni
heimsstyrjöldinni árið 1940 fór
Haile Selassie til Khartoum til
að skipuleggja andspyrnu-
hreyfingu Eþfópfumanna.
Barátta hans og landa hans
náði hámarki þegar hann ók á
ný inn f höfuðborg lands sfns
Addis Ababa f maf 1941.
Ástandið f landinu tók miklum
stakkaskiptum. 1 stað öngþveit-
is, stjórnmálalegrar sundrung-
ar og eyðileggingar kom hann á
stöðugleika og algerri hlýðni
þegna sinna.
Á 25 ára afmæli krýningar
sinnar færði hann þegnum sfn-
um endurskoðaða stjórnarskrá
og fyrstu kosningarnar voru
haldnar árið 1957. Það þýddi þó
ekki að Eþfópfa væri orðin lýð-
ræðisrfki, þvert á móti rfkti þar
algert einræði. Sagt var að ekki
hefði verið til það opinbera
mál, sem Haile Selassie hefði
ekki haft úrslitavald yfir, og
völd hans voru fremur tryggð
með ótta þjóðar hans en aðdáun
og allt fram til þessa var litið á
hann bæði heima og erlendis
sem hið eina sanna tákn
Eþfópfu.
Haile Selassie keisari og keisaraynjan á 25 ára afmæli krýningar hans árið 1955.
Myndin sýnir Borgar f hlutverki sfnu hjá Lilla Teatern, og þar sést
hann ásamt Lailu Björkstam og Asko Sarkola, sem tók við leikhús-
stjórn Lilla Teatern af Lasse Pöysti nú f sumar en þeir eru báðir
tslendingum að góðu kunnir frá sýningu Lilla Teatern á Kringum
jörðina á 80 dögum á Listahátfð fyrir tveimur árum.
Borgar fær frábæra
dóma í Finnlandi
Borgar Garðarsson leikari hef-
ur nú f ríimt ár verið f Finnlandi,
þar sem hann hefur kynnt sér og
starfað við finnsk leikhús — aðal-
lega þó Lilla Teatern f Helsinki.
Þar hefur hann verið aðstoðar-
leikstjóri f nokkrum verkum og
raunar einnig hjá Svenska Teat-
ern.
Morgunblaðinu hafa nú borizt
blaðaúrklippur frá Finnlandi þar
sem kemur fram að Borgar fer nú
með eitt af aðalhlutverkunum í
farsaþáttum, sem Lilla Teatern
hefur sett upp. Nefnast leikþætt-
irnir á sænskunni Ett, tu, tre og
Supe, en í hinum síðarnefnda fer
Borgar einmitt með aðalhlutverk-
ið. Þættirnir eru eftir Ungverj-
ann Férenc Molnár.
Sýning Lilla Teatern hefur
fengið góða dóma og Borgar Garð-
arsson fær hreint frábæra dóma
fyrir framlag sitt til sýningarinn-
ar. Til dæmis segir gagnrýnandi
Borgábladet: „Og svo var það
Borgar Garðarsson, sem hægt er
að segja um að þó það væri ekki
nema vegna hans, væri það þess
virði að fara í Lilla Teatern. Flýt-
ið ykkur! 1 nóvember leggur
Vasa-leikhúsið hald á hann.“ í
myndatexta með gagnrýninni er
þess getið, að Borgar hafi komið
til Finnlands sem fyrsti leiklistar-
styrkþegi íslenzka rikisins.
„Styrkárinu er lokið, en hann er
hér ennþá. Lof og þökk fyrir
það.“
UUSI Suomi Helsinki segir að
safarík og áreynslulaus kímni
Borgars Garðarssonar hafi verið f
sérflokki og algjörlega lagað sig
að kröfum aðstæðnanna. Helsinki
Sanomat hrósar Borgari fyrir ein-
staka leikgleði.
Borgar hefur nú ráðið sig til
Vasa-leikhússins, þar sem hann
mun fara með aðalhlutverkið í
einu barnaleikriti, auk þess sem
hann verður aðstoðarleikstjóri í
uppfærslu Vasa-leikhússins á
Jörundi Jónasar Árnasonar. Þar
mun Borgar einnig fara með hlut-
verk Jörundar eða Studiosis —
hlutverkaskipan hefur ekki verið
endanlega ákveðin. Inger Pálsson
f Uppsölum hefur þýtt Jörund á
sænsku, en frumsýningin er
áformuð í kringum mánaðamótin
janúar — febrúar á næsta ári.
Sýningar á Þið munið hann Jör-
und eru þó ráðgerðar víðar nú í
vetur. Þannig er David Scott, sem
setti upp Hanann hárprúða h.iá
Leikfélagi Akureyrar i fyrra,
að vinna að þvf að setja Jörund á
svið í litlu leikhúsi f London, og
um þessar mundir er leikritið að
koma út i danskri þýðingu á veg-
um áhugaleikfélaga f Danmörku.