Morgunblaðið - 05.11.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. NÖVEMBER 1974
Kjúklingarækt-
endur undanvill-
ingar í kerfinu
Spjallað við bónda í kjúklingarækt
GUÐNI Gunnarsson, bóndf að
Moshvoli f Hvolhrepp, hefur und-
anfarið verið að koma sér upp
svfnastofni. Þegar Morgunblaðið
ræddi við Guðna f vor lét hann
illa af svfnaræktuninni, sem hann
kvað vart borga sig og taldi hann
að svfnakjöt stæðíst engan veginn
samkeppnina við diikakjötíð, eft-
ir að niðurgreiðslurnar voru
auknar svo mjög. Við ræddum
aftur við Guðna Gunnarsson ný-
iega og spurðum hann hvernig
honum hefði vegnað með svfnin.
„Það er að verða ógerlegt að
rækta svín og ég er nú að eyða
þeim. Ég sé ekki annað ráð.
Fóðurbætismjölið, sem gefa verð-
ur svinunum er orðið það dýrt,
kostar ntt yfir 30 þúsund krónur
tonnið, en kostdði í fyrrahaust 11
þúsund. Kjötið af svfnunum hef-
ur hins vegar hækkað sáralítið í
samanburði við þetta, það er ekki
i verðlagsgrundvellinum og verð
á því fer eftir framboði hverju
sinni.“
Guðni sagðist þegar vera búinn
að farga nokkrum gyltum og aðr-
ar færu sömu leið, því að hann
sagðist álíta að eins og ástandið
væri þyrftu bændur hreinlega að
gefa með rekstrinurn. „Það hefur
verið reynt að koma þessari rækt-
un inn í verðlagsgrundvöllinn,"
sagði Guðni, „en það er eins og
þeir vilji heldur, þessir háu herr-
ar, miklu heldur að svfnaræktun
svínunum
verði útrýmt og að svínakjöt verði
flutt inn til landsins. Eitt er víst
að kjötið verður að stórhækka til
þess að grundvöllur sér' fyrir
svfnarækt — og aftur er enginn
grundvöllur fyrir því að hækka
kjötið, vegna samkeppninnar við
dilkakjötið."
„Hver er skoðun þín á niður-
greióslukerfinu?"
„Eins og riiðurgreiðslurnar
voru í sumar, þá var þetta að
sjálfsögðu allt of mikið af þvf
góðá. Niurgreióslan var allt of
skefjalaus bæði á kjötinu og á
öllum landbúnaðarafurðum. Slíkt
sem þetta nær ekki nokkurri átt,“
sagði Guðni Gunnarsson og bætti
vió að það væri afleitt ef menn
þyrftu að hætta ræktun ákveðins
bústofns eingöngu vegna aðgerða
rfkisvaldsins.
JONAS Halldórsson, bóndi f
Sveinbjarnargerði á Svalbarðs-
strönd, er mikill kjúklingarækt-
andi. Mbl. ræddi við Jónas um
niðurgreiðslur og það misrétti,
sem hann og hans lfkar verða
fyrir. Hann sagði að engar niður-
greiðslur væru á kjúklingakjöti,
en ef svipuð niðurgreiðsla væri á
þessari vörutegund, yrði verðið á
kjúkiingum mjög svipað verðinu
á lambakjötinu. Þar fyrir utan
sagði Jðnas að á kjúklinga væri
frjáls álagning, sem ylli talsvert
hærri álagningu en væri á lamba-
kjötinu.
„Svinakjöts, nautakjöts- og
hrossakjötsframleiðendur sitja
við sama borð og við,“ sagði Jónas
og bætti við: „íslendingar voru
lengi að læra að borða kjúklinga,
en neyzlan hefur aukizt stöðugt.
Ársneyzlan nemur nú um það bil
300 tonnum og er ég með á að
gizka 140 til 150 tonna fram-
leiðslu á ári. Hið versta við þetta
er þó að þótt safnist saman hjá
okkur birgðir, fáum við ekki einu
sinni afurðalán eins og aðrir
bændur fá yfirleitt á glla fram-
leiðslu sfna — bæði á kartöflur og
annað. Jafnvel minkabúin fá
afurðalán," sagði Jónas.
„Af þessu sést, að vió kjúklinga-
ræktendur erum alls ekki teknir
með í kerfið. Við erum hafðir sem
eins konar undanvillingar í kerf-
inu og komumst þar hvergi inn.
Við höfum reynt allt. Þegar er
buíó að tala við landbúnaðarráð-
herra og Seðlabankann, en þessi
mál heyra undir þessa aðila.
Seðlabankinn neitar okkur um
allt og ráðherrann virðist algjör-
lega ráðalaus. Ætli Seðlabankinn
sé ekki alltaf sterkasta valdið?"
„Er samdráttur i framleiðsl-
unni?“
„Já, það er samdráttur f þessu
núna. Salan hefur greinilega
minnkað, sérstaklega eftir að
niðurgreiðslurnar urðu svo
skefjalausar. Við höfum m.a. bent
á þá leið að söluskattur af kjúkl-
ingum yrði afnuminn. Það er t.d.
enginn söluskattur á eggjum, sem
einnig tilheyra hænsnarækt.
Okkur finnst anzi margir punktar
í þessu sambandi óréttlátir. Ég
segi ekki að fara eigi að niður-
greiða kjúklinga —• ekki nema
allt kjöt verði niðurgreitt. Mér
finnst að jafna eigi niðurgreiðsl-
unum niður á allar neyzluvörur
eða fella niður söluskatt af þeim.
Þaó hlyti að koma eins út fyrir
neytendur, ef halda þarf vísitöl-
unni niðri.“
„Hvað er samdráttur i kjúkl-
ingasölu mikill?“
„Það tekur nú dálitinn tfma að
koma f ljós, en ég gizka á að hann
sé einhvers staóar á bilinu 10 til
20% og skipti sköpum, þegar
niðurgreiðslurnar jukust. Kjúkl-
ingaframleiðsla var í dálítið
sterkri aukningu fyrri hluta árs
eða alveg fram í maí. Ég held að
það sé talsvert hættulegt fyrir
Framhaid á bls. 39
Niðurgreiðslur ríkissjóðs:
ER DILKAKJÖTSFRAMLEIÐ
ENDUM AUÐVELDUÐ SAM-
KEPPNIN Á KOSTNAÐ ANN-
ARRA KJÖTFRAMLEIÐENDA?
ER RÉTT af rfkisvaldinu að
nota niðutgreiðslur á landbún-
aðarvörum sem hagstjórnar-
tæki? Þetta er spurning, sem
menn geta velt fyrir sér.
Rfkisvaldið greiðir niður allt
dilkakjöt, nema innmat og slát-
ur, og nemur niðurgreiðslan úr
rfkissjóði á hvert kg miðað við
heildsöluverð á 1. flokki f heii-
um skrokkum hvorki meira né
minna en 85%. Tii samanburð-
ar cr heildsöluverð á 1. flokks
nautakjöti f heilum og hálfum
skrokkum (UNI H úrvai) 337
krónur fyrir hvert kg og er nið-
urgreiðsla þar engin. Dilka-
kjötið kostar 180,40 króhur
hvert kg, en niðurgreiðsian úr
rfkissjóði er 153,20 krónur.
Þannig er bændum mismun-
að mjög eftir-þvf, hvaða kjöt-
ræktun þeir stunda. Þeir
bændur, sem framleiða nauta-
kjöt hafa að sjálfsögðu einnig
mjólkurframleiðslu. Fyrir
hvern lftra mjólkur fær bónd-
inn nú rúmlega 37,87 krónur,
en þessi lftri kostar neytand-
ann út úr búð f lausu máli 25,20
krónur. Niðurgreiðsla rfkisins
á þessum mjólkurlftra er 27,05
krónur eða 107,34% af útsölu-
verðinu. Samaniagt kostar þvf
mjólkurlftrinn 52,25 krónur.
Verð bóndans er því aðeins
tæpiega 65% af eiginlegu
kostnaðarverði mjóikurlftrans.
35% eru þvf vinnslu- og
dreifingarkostnaður og sitt-
hvað fleira.
En tslendingar neyta fleira
kjötmetis en dílkakjöts og
nautakjöts. Einnig er framleitt
svfnakjöt, hrossakjöt og aii-
fuglakjöt, aðallega kjúklingar.
Þessar kjöttegundir eru heldur
ekki niðurgreiddar, þar sem
þær eru mjög óverulegur hluti
f vfsitöiu framfærslukostnaðar
og vfsitölu kaupgjalds. Alls
þessa kjöts neyta tslendingar
sjálfir og ekkert er flutt inn af
kjöti. Aðeins er óverulegur út-
flutningur af nautakjöti og
heidur meir af dilkakjöti.
Ljóst er af framanskráðu að
bændum er mjög mismunað,
eftir þvf hvaða framleiðslu þeir
stunda. Með þvf að grfpa ínn f
og greiða aðeins niður dilka-
kjötið er rfkisvaldið f raun að
raska samkeppnisaðstöðu með-
al bænda. Dilkakjötsframleið-
endum er auðveiduð sam-
keppnin á kostnað annarra
kjötframleiðenda.
Ólafur E. Stefánsson, naut-
griparæktarráðunautur hjá
Bdnaðarfélagi tslands sagði ný-
lega í viðtali við Morgunblaðið,
að sér fyndist f raun mjög
óeðlilegt aðniðurgreiðslurfæru
fram úr þvf marki, að hag-
kvæmara yrði fyrir bóndann að
kaupa afurðír sfnar frá heiid-
söluaðilum ef ekki smásöluaö-
ilum en frá sjálfum sér. Hann
sagði ennfremur að óhóflegar
niðurgreiðslur lettu til fram-
fara f framleiðslu landbúnaðar-
afurða og það væri langt frá þvf
að unnt væri að segja að þær
hvettu tii nýjunga. Hann kvað
mikið af óræktuðu láglendi
hérlendis henta mjög vel til
nautgriparæktar, en hins vegar
hafi reynzt vandkvæðum bund-
ið að halda góðum afurðum af
saujlfé, sem þar sé beitt. Sauðfé
sé hálendisbúpeningur og
henti miklu betur til beitar
þar. Þá má geta þess að um
84% af tekjum bænda kemur
frá sauðfjárrækt og nautgrípa-
rækt.
Þá má benda á að um það bil
fjórðungur kjötframleiðslunn-
ar er annað kjöt en dilkakjöt.
Um Va hlutar kjötframleiðsl-
unnar er dilkakjötsframleiðsla.
Þessu veldur að sjálfsögðu
neyzluvenja og sú staðreynd, að
tslendingar hafa ávallt etið
meira af dilkakjöti en aði'ar
þjóðir. Einnig kann hér að hafa
áhrif langvarandi niður-
greiðsla, sem raskar mjög sam-
keppnishlutföllum milli dilka-
kjöts annars vegar og annarra
kjöttegunda hins vegar.
Bent skal á að dilkakjöt er
háð ' verðiagsákvörðun, en
álagning á nauta-, kjúklinga,-
svfna- og hrossakjöti er frjáls.
— mf.
Ætlar að farga öllum
Spjallað við bónda í svínarækt
ósanngjörn og fráleit
Rætt við bónda í nautgriparækt
SVEINN Jónsson, bóndi á Egils-
stöðum rekur mikið nautgripabú
og framfeiðir mikið kjöt. Morgun-
blaðið leitaði eftir sjónarmíðum
Sveins um níðurgreiðslustefn-
una. Hann sagði:
„Mér finnst þessi háttur ríkis-
valdsíns alveg fráleitur. Niður-
greiðslurnar eru allt of einhliða,
vegna þess að á sfðari árum hef ur
nautgriparækt . og framleiðsla
nautakjöts aukizt mjög. Menn eru
nú hættir að slátra ungum kálf-
um. Þá er þessi niðurgreiðslu-
stefna einnig ákaflega ósann-
gjörn gagnvart þeim framleiðend-
um, sem framleiða kjöt af holda-
nautakyni. Slik framleiðsla er
dýr, en nýtur engrar niður-
greiðslu."
Sveinn sagðist vera með 60 kýr
og æði mikið af holdanautum. Söl-
una kvað hann hafa verið á ári
um 50 til 60 holdanaut. Hann
sagði að of snemmt væri enn að
tala um að sala hefði dregizt sam-
an, þar sem slíkt væri enn ekki
komið í ljós. „Við leggjum kjötið
inn hjá kaupfélagmu, sem haft
hefur i raun fasta viðskiptavini
með þetta kjöt frá okkur sem eru
flugfélögin, Loftleiðir. Þeir hafa
sent menn hingað austur, sem
komið hafa til þess að úrbeina
kjötið hér. Hvernig þetta verður
nú, veit ég ekki enn,“ sagði
Sveinn.
Sveinn Jónsson sagði að það
gæti verið dálítið varasamt,
hversu rikisvaldið mismunaði
kjötframleiðendum, þar sem
afleiðingin gæti skiljanlega orðið
sú, að menn sætu uppi með nauta-
kjöt í miklu magni. Ef þessi
stefna rikisvaldsins hefði það I
för með sér, að nautakjöt seldist
verr, hlyti það að leiða af sér að
nautgriparæktendur brydduðu
síður upp á nýjungum til þess að
bæta framleiðsluna. Sveinn sagði:
„Annars hef ég alveg sérstaka
skoðun á þessu, sem aldrei hefur
verið neitt sinnt. Það er að dilka-
kjötið á að bjóða sem lúxusvöru á
markaði erlendis og selja það á
hótel, þvi að íslenzka dilkakjötið
er fágæt vara, sem engir geta
framleitt, nema við Islendingar.
Dilkakjötið er enn flutt út með 40
eða 50 ára gamalli verkunarað-
ferð, þ.e.a.s. i heilum skrokkum
— alveg óunnið. Til þess að vinna
dilkakjötinu slikan markað þarf
mikið starf. Hann kemur ekki af
sjálfu sér,“ sagði Sveinn Jónsson
bóndi á Egilsstöðum að lokum.
Sama hvað
kjötið kostar
EINAR Eirfksson bóndi f Mikla-
holtshelli f Flóa ræktar nautgripi.
Einar sagðist ekki vera stórfram-
leiðandi á sviði nautgriparæktar
og hefði hann f sjálfu sér ekki
áhuga á að niðurgreiðslukerfinu
yrði breytt. Þetta skýrði Einar á
eftirfarandi hátt:
„Það er hugsanlegt að ég hafi
einhverja sérstöðu sem naut-
griparæktandi, þar sem ég fram-
leiði kannski eitthvað öðru visi
nautakjöt en margir aðrir. Ég
slátra gripunum ekki fyrr en þeir
eru orðriir nokkuð gamlir og er
kjötið þá mjög eftirsótt. Mínir við-
skiptavinir spyrja aldrei um verð
— heldur aðeins, hvort þeir geti
fengið kjötið.
— Hins vegar ef farið yrði út í
niðurgreiðslu á nautakjöti, þá
yrði þessi markaður búinn hjá
mér. Þá yrði ég að leggja kjötið
inn í afuróasölufélögin."
Einar sagðist selja talsverðan
hluta af framleiðslu sinni beint,
en talsverðan hluta kvað hann
einnig fara í ákveðnar verzlanir,
sem væru vandar aó kjötinu.
Einar sagðist leggja gripina inn I
sláturhús, taka þá þaðan aftur og
selja síðan kjötið sjálfur. Einar
kvaðst slátra um 30 gripum á ári.