Morgunblaðið - 29.11.1974, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. NOVEMBER 1974

hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
ASalstræti 6. sími 10 100.
ASalstræti 6. simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. i mánuSi innanlands.
j lausasölu 35.00 kr. eintakiS.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiSsla
Auglýsingar
Ifyrradag lögðu þrír
þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, þeir Guðmundur
H. Garðarsson, Eyjólfur
Konráð Jónsson og Pétur
Sigurðsson fram á Alþingi
þingsályktunartillögu, þar
sem þeir leggja til, að
könnun fari fram á því,
hvort hægt sé að breyta
lífeyrisgreiðslukerfi óverð-
tryggðra lífeyrissjóða á
þann veg, að eftirlauna-
greiðslur þessara sjóða
fullnægi eðlilegri fram-
færsluþörf sjóðfélaga. Með
þessari þingsályktunartil-
lögu er fyrsta skrefið stigið
til þess að leiðrétta eitt hið
mesta ranglæti, sem við-
gengst í okkar rómaða vel-
feróarþjóðfélagi í dag.
Ranglæti, sem kemur nið-
ur á stórum og vaxandi
hópi þjóðfélagsþegna og
gerir það að verkum, að
menn geta ekki litið til ell-
innar með bjartsýni og
rósemi heldur hljóta að
gera þaö meó kvíöa og ugg.
Á tiltölulega fáum árum
hafa verið byggðir upp í
landinu mjög umfangs-
miklir lífeyrissjóðir, en
eins og nafn þeirra gefur
til kynna er þeim ætlað að
greiða lífeyri til sjóðfélaga,
þegar starfsævi er lokið og
þeir eru setztir í helgan
stein. í þessu skyni greiða
menn af tekjum sínum á
mánuði hverjum ákveðna
fjárupphæð og vilja þannig
búa í haginn fyrir sig og
sína á efri árum. í lífeyris-
sjóðakerfinu hafa safnazt
saman gífurlegir fjármun-
ir og lífeyrissjóðirnir eru
að verða helztu lánastofn-
anir landsins. Fé þeirra er
ávaxtað fyrst og fremst á
þann veg að lána sjóðfélög-
um fé til húsbygginga og
gegna þeir þýðingarmiklu
hlutverki í þessum efnum
og gera fjölmörgum kleift
að komast yfir eigið hús-
næði, sem ella mundu ekki
megna það. Af eðlilegum
ástæðum hefur megin at-
hygli lífeyrissjóðanna
beinzt að þessu verkefni,
enda eru þeir ungir að ár-
um og þeir sjóðfélagar til-
tölulega fáir, sem þiggja
lifeyri úr sjóðunum, enda
þótt fjöldi þeirra muni fara
vaxandi á allra næstu ár-
um.
Hinir almennu lífeyris-
sjóðir eru hins vegar
óverðtryggðir og lífeyris-
greiðslur þeirra til eftir-
launamanna þar af leið-
andi óverðtryggðar. Þetta
þýðir í okkar verðbólgu-
þjóðfélagi, að maður sem
sezt í helgan stein í dag og
hefur e.t.v. ekkert annað
til að lifa af en ellilaun og
lífeyri úr lífeyrissjóði
stendur frammi fyrir
þeirri staðreynd, að lífeyr-
ir hans úr lífeyrissjóðnum
ézt upp í verðbólgunni á
örfáum misserum og hann
hefur ekki nægar tekjur til
þess að framfleyta sér og
sínum. Á sama tíma og hin-
ir almennu lífeyrissjóðþeg-
ar búa við þessar aðstæður
eru lífeyrissjóðir opin-
berra starfsmanna verð-
tryggðir og það er gert með
því að leggja til þeirra
hundruð milljóna af skatt-
peningum almennings á ári
hverju og skal það út af
fyrir sig ekki lastað. En þá
blasir það ranglæti við, að
ríkisstarfsmaður sem kom-
inn er á eftirlaun fær verð-
tryggðar lífeyrisgreiðslur,
sem hækka í samræmi við
verðbólguna, en maður
sem vinnur nákvæmlega
sams konar störf en ekki
vinnur hjá hinu opinbera
sér lífeyri sinn brenna upp
í báli verðbólgunnar á örfá-
um misserum.
Þetta er óþolandi rang-
læti bæði vegna þeirrar
mismununar, sem þarna á
sér stað milli opinberra
starfsmanna og annarra og
ekki síður vegna hins, að
með þessu fyrirkomulagi
er alls ekki séð fyrir hags-
munum eftirlaunafólks
OÞOLANDI RANGLÆTI
eins og vera ætti og þeir
sem litlar eignir eiga
standa frammi fyrir þeirri
staðreynd, að ellin er ekki
tími rósemi og friðar held-
ur kvíða og uggs um eigin
afkomu.
Þess vegna er þingsálykt
unartillaga sjálfstæðis-
mannanna þriggja, sem nú
hefur verið lögð fram á
Alþingi, eitt merkasta mál,
sem fram hefur komið á
þingi árum saman og jafn-
framt eitt mesta réttlætis-
mál, sem Alþingi hefur nú
til meðferðar. I þessum
efnum duga engin vett-
lingatök. Við það verður
ekki unað, að þetta mál
verði í endalausri „athug-
un“ hjá opinberum aðilum
árum saman. Alþingi ber að
samþykkja hið allra fyrsta
þessa þingsályktunartil-
lögu og í samræmi við slíka
samþykkt á ríkisstórnin að
beita sér fyrir mjög skjótri
tillögugerð til leiðréttingar
á þessu misrétti með það
fyrir augum, að um ára-
mótin 1975—1976 verði
þetta 'hagsmunamál líf-
eyrisþega komið i höfn og
frá þeim tíma verði líf-
eyrisgreiðslur hinna al-
mennu lífeyrissjóða í raun
verðtryggðar, hvert sem
formið verður. Þótt ríkis-
stjórn Geirs Hallgrímsson-
ar gerði ekkert annað en
koma þessu réttlætismáli í
höfn mundi hún um alla
framtíð hafa áunnið sér
það sæmdarheiti að vera
sannkölluð umbótastjórn.
eftir Elínu Pálmadóttur
EF ENGINN syngi nema feg-
ursti söngfuglinn í skóginum,
þá væri skógurinn þögull.
Þannig yrðu Sameinuðu
þjóðirnar, ef allir Ijótu fugl-
arnir hyrfu þaðan og öllum
þeim raddmiklu þjóðum,
sem öðrum finnst vera mestu
hrekkjusvín eða frekjudollur,
væri vikið úr hópnum og
fengju ekki að vera með. Ætli
raddirnar yrðu ekki fáar, þeg-
ar allir, sem eiga ekki skilið
að vera með í þjóðaskógin-
um, yrðu reknir úr leiknum,
eins og Suður-Afríka? Ætli
skógur Sameinuðu þjóðanna
yrði ekki býsna þögull.
Þegar stórþjóðirnar settu
það skilyrði fyrir þátttöku að
þærfengju neitunarvald í Ör-
yggisráðinu og þess tók að
gæta á næstu árum á eftir,
þótti það mikill dragbítur á
starfsemina. En ef þetta neit-
unarvald hefði nú ekki verið
fyrir hendi? Ef einhver stór-
þjóðin hefði bara orðið að
fara I fússi, þegar hinar vildu
ekki samþykkja eitthvað,
sem hún gat alls ekki sætt
sig við, þá væru engar Sam-
einaðar þjóðir nú — þjóða-
skógurinn væri þögull. Eng-
inn staður lengur til að ræða
saman. Enginn staður fyrir
allar þessar misgóðu þjóðir til
að reyna að tala hinar á sitt
mál eða andmæla óréttlæti.
Ætli við séum sjálf algóð í
allra augum? Erum við ekki
að leggja undir okkur hluta af
matvælabirgðum heimsins til
að tryggja okkur þau um
ókomna framtíð, meðan aðr-
ar þjóðir svelta og koma til
með að svelta í hel í enn
stærri hópum. Sú rödd er
kannski ekkert fögur í allra
augum — en við viljum vera
með og senda fulltrúa til að
syngja okkar söng og láta
okkar sjónarmið hljóma í
þjóðaskóginum. Og okkur
finnst sjálfum þessi rödd
býsna fögur og fullkomlega
réttlát, þegar við birtum með
ánægju mikilli ræður okkar
manna, sem höfðu fengið að
berast út yfir þingheim S.þ.
Svo við tökum upp nýjan
söng, víkjum þá að nýjasta
tízkuorðinu á íslandi, sem all-
ir syngja um þessar mundir
— menningarneyzla. Menn-
ingarneyzla einasta yndið
mitt er, hæ dúllí, dúllí, hæ
dúllí dúllí, hoppsa, getum við
sungið á þjóðhátíðarári, ef
við viljum gripa til alþekkts
slagara. En hvað er annars
menning? Eitthvað þvælist
það nú fyrir manni. Stundum
er þeim mælikvarða brugðið
á þjóðirnar, að sú sé mest
menningarþjóð, sem eigi
flesta læsa þegna, burt séð
frá því hvort og hvað þeir
lesa. Lifandis skelfing hljót-
um við eftir því að vera mikil
menningarþjóð! Allir læsir!
En hvað lesum við? Bíðum
eftir jólabókamarkaðinum.
Eitt vitum við þó. Tvær
gullfallegar og merkar þjóð-
hátíðarútgáfur komu á mark-
aðinn og runnu út eins og
heitar lummur, þó dýrar
væru, þ.e. Ferðabók Eggerts
Ólafssonar og Bjarna Páls-
sonar og Landnáma Hand-
ritastofnunarinnar. Það hlýt-
ur þó að bera vott um tals-
verðan menningaráhuga.
Raunar hefur þjóðhátíðar-
árið okkar verið fullt af menn-
ingu. Ekki bara útlendri list,
heldur fremur okkur eigin.
Þó íslendingaspjallarar geti
sett á svið í Iðnó dæmigert
þjóðhátíðarhald sumarsins
með sinni einkennandi há-
tíðaræðu kaupfélagsstjórans,
Ijóðafl utningi Fjallkonunnar,
systrasöng, leikfimisýningu
sjálfboðaliða, karlakórssöng
með púi, pylsuáti o.s.frv.,
svo maður veltist um af hlátri
og kenni þar alla þessa bros-
legu tilburði okkar, þá er
þetta okkar eiginn þáttur —
sá sem við þekkjum og búum
til heima í samfélagi hvert við
annað — og fullboðlegur
hverjum sem er í sínu um-
hverfi. Þetta var þjóðleg há-
tíð. Jafnvel hátíðaræður stór-
skálda og útlendra sendi-
manna á Þingvöllum höfðu
blæ af þingeyskum ung-
mennafélagsræðum, upp-
hafnar og langar. Alveg við
okkar hæfi. Enda undu sér
allir vel á sínu harða sæti á
berginu ! sóiskininu og voru
ekkert að fara fram á ein-
hvern nýjan, innfluttan al-
heimssannleika af munni
ræðumanna. Hvað á sér sinn
tíma.
Á Þingvöllum var þjóðar-
gjöfin, landgræðsluáætlunin,
meðtekin af Alþingi með
hátíðlegum tilburðum eins
og verðlaunaafhending á
palli og hengd um hálsinn á
okkur — þjóðinni til varð-
veizlu og vel að nýtast. Og
nú er um að gera að láta
gjöfina raunverulega notast
við að efna heitið um að taka
héðan í frá til við að vernda
landið og rækta það upp aft-
ur, svo það megi verða
grænt milli fjalls og fjöru,
eins og það var upphaflega.
Er hægt að gefa menningar-
legra heit á afmæli?
Og við höfum á þjóðaraf-
mælinu skoðað okkur sjálf
— gert upp lífshlaupið, at-
hugað hvert við erum komin
og hvað hefur áunnist eða
ekki áunnist á 1100 árum.
Þetta hefur verið regluleg
sjálfskoðun. Opinberlega og í
allra augsýn hafa listamenn
úr flestum greinum fengið
tækifæri til að koma fram og
sýna með frumsamdri hljóm-
list, leiklist, dansi, óperu,
Ijóðalestri, myndlist o.s.frv.
hvar við erum á vegi stödd í
sköpun og túlkun í hverri
grein. Og ég held að hvaða
mælikvarða, sem við beitum,
sé útkoman býsna góð, Þurfi
þar hvorki að nefna höfða-
tölu, aðstæður eða legu
landsins. Við biðjum engrar
afsökunará sjálfum okkur.
Og við höfum á tveimur
þjóðarsýningum gert upp líf
okkar í 1100 ár í þessu landi,
bæði á hinni miklu yfirlits-
sýningu um list í landinu í
1100 ár á Kjarvalsstöðum
fyrr í sumar og nú undir lok
ársins með sýningunni á
sambúð lands og þjóðar í
ellefu aldir. Börn og fullorðnir
hafa streymt að til að kanna
þarna hverju við höfum áork-
að, og væntanlega séð að
útkoman er býsna góð þrátt
fyrir allt. Fyrirlestrar af öllu
tagi svo og Ijósmynda- og
kvikmyndasýningar hafa
hjálpað til réttrar niðurstöðu,
þar sem mestir kunnátttu-
menn á hverju sviði voru
fengnirtil leiðsagnar.
Ég veit ekki hvað ykkur
finnst, en frá mínu sjónar-
miði höfum við á 1100 ára
afmælinu komið fram sem
býsna mikil menningarþjóð
— og þá meðtalinn allur
fiskurinn og slorið okkar.
Hvort íbúar einhvers kaup-
túns sækja f!na tónleika kl. 2
á laugardegi á sólbjörtum
sumardegi, þegar allir sem
ekki eru að vinna, eru úr
bænum að njóta Islenzkrar
náttúru á stuttu sumri eða
hvort sótt er einhver ótil-
greind málverkasýning í
félagsheimili í öðrum bæ,
kemur málinu litið við. Ymsar
af þeim málverkasýningum í
höfuðstaðnum, sem ég hefi
sótt um á sólbjörtum dög-
um, hefðu raunar vel mátt
bíða eða missast án þess að
menningin biði verulegt tjón,
þó aðrar hafi kannski hækk-
að obbolitið menningarstigið.
— E.Pá.