Morgunblaðið - 09.02.1975, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 1975
„Ég leyfi mér
■ i f yM •

%

; :4
"i *
að spyrja
lífsafstöðn
, i

minm...

„Mér hefur líkað ágætlega að
starfa við báða ríkisfjölmiðl-
ana,“ sagði Vilmundur er hann
var í upphafi spurður um hvers
konar fréttamennska hefði fall-
ið honum bezt. „En frétta-
mennska við útvarpið er vita-
skuld öðruvísi. Það er mikið
um rútínufréttir, og auk þess
gerir þetta þvingaða hlutleysi
hana stundum leiðinlegri en
hún ætti að vera. Við byrjuðum
að visu þegar ég var þarna á því
sem við kölluðum fréttainn-
skot, þar sem fréttamönnum
gafst tækifæri til að spyrja
meira út frá sjálfum sér. Þessu
var þó hætt áður en langt um
leið, og hefur sennilega ekki
þótt gefa nógu góða raun. Mér
fannst þetta samt lífga mjög
upp á fréttatímana."
„Mér hefur því likað bezt við
þessi sjónvarpsviðtöl, einfald-
lega vegna þess að maður hefur
frjálsari hendur með þau.
Þetta er ekki ósvipað því og að
skrifa i dagblöðin undir nafni.
Það sem illa hefur veriö gert
skrifast á manns eigin reikn-
ing.“
Vilmundur kvað vinnsluna á
Kastljósþáttunum vera á þá
leið, að á fundum á mánudags-
morgnum eru lögð drög að við-
fangsefnum þáttarins næsta
föstudag. Umsjónarmenn koma
þar með sínar tillögur og þær
eru ræddar. Oft verða þó breyt-
ingar á efni þáttarins vegna
mála sem upp koma síðar í vik-
unni, eða vegna þess að menn
heltast úr lestinni af einhverj-
um orsökum. Þessar breytingar
eru gerðar i samráði við hina
eiginlegu umsjónarmenn þátt-
anna, sem eru fastir frétta-
menn sjónvarpsins. Þátturinn
er síðan annaðhvort tekinn upp
siðdegis á föstudag, eða sendur
út beint á föstudagskvöldi. „En
hvað mina eigin liði varðar, þá
læt ég viðmælendur mina ekki
fá spurningarnar fyrirfram,
heldur hef ég yfirleitt nokkuð
langan formála að viðtölunum,
og þá formála sendi ég viðmæl-
endunum með fyrirvara. Með
þessu vil ég komast hjá því að
þátturinn verði fyrirfram æft
leikrit."
Ad veita hinu
opinbera aðhald
Það hefur varla farið fram
hjá neinum, að Vilmundur hef-
ur í sjónvarpsþáttum sínum
einbeitt sér að ákveðnum við-
fangsefnum, þ.e. réttlætis- og
velferðarmálum borgaranna,
og ekki hvað sízt valið sér nýjar
ieiðir til að nálgast þessi við-
fangsefni. Eru þær leiðir ekki
ósvipaðar þeim sem ýmsir af
sjónvarpsmönnum Breta fara.
„Jú, það er alveg rétt að ég
hef tekið mér brezka frétta-
mennsku að nokkru til fyrir-
myndar," sagði Vilmundur.
„Ég held að það sem við getum
fyrst og fremst lært af brezkri
fréttamennsku, og þá um leið
blaðamennsku, er hversu kyrfi-
lega hún er óbundin hinum
pólitísku flokkum. Til dæmis
veita brezkir fjölmiðlar ríkinu
mun meira aðhald við opinber-
ar fjárreiður. Ég hef verið að
reyna að kukla i þessu hér
heima með heldur litlum
árangri.“
„Sem dæmi um þetta má
nefna það sem kom fram í Kast-
ljósi í fyrri viku,“ hélt Vil-
mundur áfram, „að þingmenn í
Kópavogi og Hafnarfirði skuli
fá 34.000 krónur í matarpen-
inga, eða dvalarstyrk á mánuði.
Þetta er auðvitað regin-
hneyksli. En það er anzi hætt
við því að þetta mál detti niður
og deyi ef ríkisfjölmiðlarnir
taka það ekki upp að nýju og
halda því til streitu. Það sem
mér finnst vanta hjá íslenzku
dagblöðunum, er að þau fylgi
mikilvægum fréttum eftir sem
t.d. sjónvarpið hefur ekki náð
að fullklára. Sjónvarpið hefur
auðvitað sín takmörk, sem fyrst
og fremst markast af tima-
leysi.“
Veggirnir.
„Vandinn er sá,“ sagði Vil-
mundur er þetta var rætt frek-
ar, „að ef blaðamenn ætla að
reyna að grafast fyrir um mál
af þessu tagi þá reka þeir sig á
alls konar veggi. t flokkunum
sem eru á bak við blöðin eru
alls staðar menn sem eiga hags-
muna að gæta og viija hrein-
lega ekki að á svona hluti sé
minnzt. Dagblöðin eru léleg í
að brjóta þessi mái til mergjar.
Það sem vantar hér er því vand-
að, óbundið og traustvekjandi
dagblað. Það er oft ráðizt á
Morgunblaðiö fyrir að vera
aumast f þessum efnum, en það
held ég að sé ekki rétt. Það er
að vfsu ekki betra en önnur
blöð, en sfzt verra.“
Þá var Vilmundur spurður
um það, hvernig honum gengi
að fá uppiýsingar hjá þeim að-
ilum, sem þær hafa, um mál
sem til meðferðar eru hverju
sinni. „Ég hef aldrei lent í
vandræðum f þeim efnum. Ef
maður er nógu ágengur á
embættismenn, ef maður þekk-
ir t.d. reglur um upplýsinga-
skyldu stjórnvalda þá á þetta
ekki að vera neinum vandkvæð-
um bundið. Ef viðkomandi
embættismaður lokar sig samt
af, þá tjáir maður honum það,
að málið muni verða tekið fyrir
með eða án hans þátttöku, og
frá þvf muni verða skýrt að
hann hafi neitað að veita um-
beðnar upplýsingar."
„Það hefur aðeins einn
maður neitað að koma fram í
þætti hjá mér,“ sagði Vilmund-
ur, „og það var Halldór E.
Sigurðsson, ráðherra. Hann
neitaði á þeim forsendum að ég
hefði verið dónalegur við Ólaf
Jóhannesson f næsta þætti á
undan. Það skal alveg fúslega
játað að mér urðu á mistök f
þeim þætti. Næst þegar ég átti
fréttaleg samskipti við Ólaf
Jóhannesson bað ég hann af-
sökunar, en hann sagði aðeins:
Blessaður vertu, þetta var svo
ómerkilegt, að ég er búinn að
gleyma þvi.“
Kerfið og fólkið.
„Embættismaður á aldrei að
neita að gefa upplýsingar, —
nema það varði rikisheill að
sjálfsögðu t.d. varðandi gengis-
fellingar eða því um líkt,“
sagði Vilmundur ennfremur,
„og blaðamenn verða að taka
tillit til slíkra aðstæðna. En
þessi sjónvarpsþáttur getur,
heid ég, gert mikið gagn f því
að brjóta niður þagnarmúra
opinberra starfsmanna."
„Það er útbreidd skoðun að
fólk hafi i viðskiptum sínum
við kerfið orðið vart við vald-
hroka, og það fólk hefur oft
samband við okkur f þeim til-
gangi að við stuggum við kerf-
inu þegar fólkið sjálft hefur
gefizt upp. Þættirnir þjóna þvf
vonandi ákveðnum tilgangi f
þágu almennings, eins og neyt-
endasamtökin ættu t.d. að gera,
þó að við getum ekki annað
nema mjög litlum hluta þeirra
ábendinga sem við fáum. En
mér finnst gaman að vinna að
þessu.“
Fréttamenn og
flokksbræður
„Eg hef t.d. það áhugamál,"
sagði Vilmundur, er talið barst
að einstökum viðfangsefnum á
þessu sviði, „að beitt sé mun
meiri hörku f að framfylgja
refsidómum hérlendis. 1 öllum
slíkum málum er það lykil-
atriði að vera óbundinn stjórn-
málaflokkum. Eg er það ekki
að vfsu, en hef reynt af fremsta
megni að vera það í þessum
þáttum. Sem dæmi get ég nefnt
að i þættinum með alþingis-
mönnunum í fyrri viku var það
samkomulag milli mfn og
stjórnanda að ég spyrði ekki
mína eigin flokksmenn. Ástæð-
an er sú, að slíkt hefði verið
ótrúverðugt.
Ég get nefnt annað dæmi,“
hélt hann áfram. „I vetur var
ég með þátt um nefndastörf og
bitlinga. Þegar ég var að undir-
búa þáttinn rakst ég á að einn
þingmaður, Eysteinn Jónsson,
hafði ekki þegið greiðslur fyrir
slík störf. Þetta er vitaskuld
virðingarvert og því gat ég
þessa f þættinum. Ef hins vegar
um hefði verið að ræða minn
eiginn flokksbróður þá hefði ég
ekki sagt frá því, hreinlega
vegna þess að það hefði verið
ótrúverðugt. Annars má það
alveg koma fram hér, að það
hefur verið nokkurt ósam-
komulag með umsjónarmönn-
um Kastljóss um þessa línu,
þ.e. hvenær menn eru pólitísk-
ir varðhundar og livenær ekki.“
Fréttamenn sem
„pólitískir
framagosar“
Sagt hefur verið að frétta-
skýringaþættir sjónvarpsins
séu nú orðið, — með þeim
hætti m.a. sem umsjónarmenn
þeirra eru valdir, — ekkert
annað en „stökkpallur fyrir
pólitfska framagosa". Og það
vakti óneitanlega athygli i
fyrra að Landshorn leystist upp
f frambjóðendur flokkanna
fyrir kosningarnar. Hvað vill
Vilmundur segja um þetta?
„Þetta er mjög eðlileg gagn-
rýni. Það var mjög óheppilegt
hvernig þetta fór í fyrra þegar
umsjónarmennirnir tóku sæti á
framboðslistum hver um annan
þveran, þótt enginn þeirra
hefði nú verið f sæti sem fræði-
legur möguleiki var á að næðu
kjöri. Þeir voru eiginlega
miklu frekar einhvers konar
skrautfjaðrir f neðri sætunum.
Og ég tek alveg á mig mína
0 „Ja, þegar ég var eitthvað í kringum sex-
tán—sautján ára aldurinn vann ég um hálfs annars
árs skeið við vikublaðið Fálkann. Það blað fór á
hausinn um svipað leyti og ég var þar. Eitt af verkefn-
um mínum viðFálkann var að skrifa lesendabréf um
alls kyns ástamál ungra stúlkna, sem ég leysti síðan úr
eftir beztu getu. Eftir þetta var ég um tíma á Vikunni.
Að loknu stúdentsprófi gerðist ég sumarmaður á
fréttastofu útvarpsins, og þegar ég kom heim frá námi
var ég í tvo daga á Alþýðublaðinu, en leizt illa á mig.
Þannig að ég var búinn að leika mér nálægt frétta-
mennskunni nokkuð lengi þegar svo Emil Björnsson
hringdi í mig í fyrrahaust og bauð mér að vinna við
svona sjónvarpsþátt með kennslunni. Og ég sló til.“
VIÐMÆLANDI: Vilmundur Gylfason.
ÆVISAGA I HNOTSKURN: Fæddur 1948. Stúdent
frá máladeild Menntaskólans í Reykjavík 1968. Las
sagnfræði við háskólann í Manchester og Exeter á
Bretlandi. BA-próf 1971. MA-próf 1973. Hefur kennt
sögu við Menntaskólann í Reykjavík, jafnframt því
sem hann hefur verið einn af umsjónarmönnum
fréttaskýringaþáttanna Landshorns og Kastljóss.
Einn „umdeildasti“ sjónvarpsmaður hérlendis, og af
sumum talinn „enfant terrible“ stofnunarinnar.
SPYRJANDI: Slagsíðan.
if „Blaðamenn reka sig á alls
konar veggi... “
ir „Neitaði á þeirri forsendu
að ég hefði verið dónalegur við
Olaf Jóhannesson... “