Morgunblaðið - 09.02.1975, Blaðsíða 20

Framtíð Skálholts
og kristninnar:
Skálholt. Biskupssetur framtíðar?
Fimmtudagskvöld 30. janúar
s.l. var haldinn almennur
fundur f Skálholtsdómkirkju
um framtíd Skálholts og kristn-
innar f landinu.
t upphafi fundar hafði
vfgslubiskup Skálholtsbiskups-
dæmis, sr. Sigurður Pálsson
altarisgöngu. Þá lék frú Rut
Magnúsdóttir sálmalög og
flutti skýringar.
Hófst sfðan fundurinn með
ávörpum tveggja nemenda lýð-
háskólans, þeirra Þórdfsar
Einarsdóttur og Eyþórs Arna-
sonar. Rómuðu þau bæði að-
stöðu og kennslu f skólanum og
töldu að lýðháskólanámið höfð-
aði til unglinga, sem stæðu á
krossgötum og þyrftu að finna
sjálfa sig. — Skólinn gerir
okkur ábyrg og fullorðin.
Okkur er treyst og hér fáum við
að tala f kennslustundum og
erum hvött til þess, sagði Eyþór
m.a.
Sfðan tóku til máls frummæl-
endur, Agúst Þorvaldsson,
fyrrv. alþingismaður, Brúna-
stöðum, Steinþór Gestsson al-
þingismaður, Hæli, Sveinn
Skúlason bóndi, Bræðratungu,
Þórður Tómasson safnvörður,
Skógum og Ingólfur Jónsson al-
þingismaður. Þá hófust al-
mennar umræður, sem enduðu
með ræðum vfgslubiskups, sr.
Sigurðar Pálssonar og biskups,
herra Sigurbjörns Einarssonar.
Fundinum lauk með bæn
biskups og sálmasöng.
Þar sem ræður frummæl-
enda, vfgslubiskups og biskups,
voru um margt eftirtektar-
verðar, vill Morgunblaðið skýra
stuttlega frá meginefni þeirra.
Agúst Þorvaldsson ræddi
fyrst hversu vel endurreisn
Skálholts hefði orðið. I Skál-
holti væri góður bóndi, prestur
og rektor lýðháskóla og farsælt
starf sumarbúða á sumrin. Með
starfi þess fólks, sem í Skálholti
lifði, væri Skálholt komið inn f
mynd sögunnar.
Kvaðst hann vera sammála
7-liða tillögum kirkjuráðs frá
1963 um uppbyggingu Skál-
holts, einkum 5. og 7. lið, sem
hann ræddi síðan: Að koma
upp aðstöðu til fræðiiðkana f
Skálholti og að endurreistur
yrði biskupsstóll f Skálholti. —
Aldraðir prestar og mennta-
menn ættu að njóta menntunar
sinnar, þekkingar og starfs-
þreks, með því að þeim yrði
búin aðstaða á sumrin í Skál-
holti til fræðiiðkana. Eins
konar „fræðiklaustur" ætti að
rísa upp þeim til handa, með
nauðsynlegri aðstoð og aðstöðu.
Fengið bókasafn væri mikill
fengur, en það þyrfti að auka.
Gamlir menn gleymast of oft í
íbúð í Reykjavík í tómlæti og
þögn. Þeir eiga oft mikinn sjóð,
sem yngri kynslóð þyrfti að ná
til.
Um 7. lið í tillögum kirkju-
ráðs, sagði Ágúst, að það hefði
ætíð verið sfn skoðun, að
biskupsstóll ætti að endurreis-
ast í Skálholti til leiðsagnar
kristni f landinu. Hver sveit
þyrfti að eíga sfn höfuðból og
eins þyrfti kirkjan að eiga sín
andlegu höfuðból. Það hefði
Biskup í Skálholti?
Ágúst Þorvaldsson
Að síðustu sagði Ágúst: En
minnumst þess, að málefnin
komast ekki til alþingis, nema
þau séu undirbúin og flutt. Eg
trúi á giftu þessa staðar og
framtfð kristninnar f landinu.
Steinþór Gestsson sagði fyrst
frá þeim áhrifum er staðurinn
hefði haft á sig f bernsku, þegar
allt var f niðurnfðslu í Skál-
holti. Þá hefði sannarlega mátt
hafa yfir orð skáldsins: „Hér er
frægðin jörðuð". Rakti hann
sfðan menningarsögu staðarins
fyrrum og hvernig saga Skál-
holts væri tengd sögu landsins.
Reisn staðarins hafi ætfð verið
tengd því lffi og starfi, sem þar
hefði verið unnið og svo væri
enn. Aður hefði hann talið, að
endurreisn staðarins héldist í
hendur við endurreisn biskups-
stóls í Skálholti, en nú hefði
hann skipt um skoðun um það
atriði og vildi hann ekki á
þessum vettvangi rökstyðja það
nánar.
Vék hann því næst að því
uppbyggingarstarfi í Skálholti,
sem hann kvað mest um vert og
ætti sér stærstu framtíð: Lýð-
háskólanum í Skálholti. Lýsti
hann ágæti lýðháskólanámsins
og hvernig það nám væri
grundvallað á kristinni sið-
gæðishugsjón. Möguleika lýð-
háskólans ætti að efla í Skál
holti til góðs fyrir fslenzka þjóð
sinn að Skálholti. Þar stóð lág-
reist og hrörleg kirkja og
ekkert nema útsýni og fjalla-
hringur minnti á forna
frægðarsögu. Vék Sveinn síðan
að endurreisn staðarins og
hvernig hún hefði orðið vegna
vakningar þjóðarinnar um sögu
Skálholts og nauðsyn, að þar
risi vegleg dómkirkja. Sfðan
hefðu sumarbúðir fyrir æskuna
risið og verið starfræktar á
sumrin og loks hefði lýðháskól-
inn komið og starfað f 3 ár og
sannað tilverurétt sinn. Þetta
væru aðeins áfangar á lengri
leið og gera þyrfti langtíma
áætlun um uppbyggingu staðar-
ins, þar sem hæst bæri að
biskupsstóll risi f Skálholti.
Ráðherrunum hefði fjölgað úr
einum í átta og þætti eðlilegt.
Hvað væri þá hægt að hafa á
móti þremur biskupum til
styrktar kristni og kirkju á ís-
landi? Þessu máli um fjölgun
biskupa þyrfti að fylgja eftir,
svo að alþingi tæki það fyrir og
samþykkti. Skálholt kallaði á
biskup með helgi sinni og sögu,
kallaði á starf í þágu menn-
ingar og menntunar og síðast
kallaði Skálholt á búskap og
ræktun á góðri jörð, sem gæfi
hita og orku úr Þorlákshver.
Þórður Tómasson, hóf mál
sitt með tilvitnum: „Að fortíð
skal hyggja, ef frumlegt skal
reisn staðarins væri hafin og
fslenzka kirkjan hefði heimt
aftur gjöf Gissurar Isleifssonar.
Lýðháskóli, sumarbúðir, bóka-
safn, — allt væri þetta spor í
rétta átt, en eitt bæri hæst, að
Skálholt fengi biskup meó
biskupsdæmi. Síðan sagði Þórð-
ur: Það liggur nú í loftinu, að
endurreisn Hólabiskupsdæmis
hins forna sé á næstu grösum.
Ég fæ ekki séð, hvernig það
getur orðið, án þess að veita um
leið Skálholti sömu uppreisn.
Tregða og dofi í garð kristni og
kirkju eiga ekki haldbær rök
gegn þessari sjálfsögðu skyldu
þjóðarinnar. Ég tel að áfram
eigi að sitja biskup f Reykjavík
með sitt biskupsdæmi, en Skál-
holtsbiskup ætti að verða
biskup Suðurlands og Aust-
fjarða, sem eru nátengdir fjórð-
ungar að fornu og nýju. Vék
Þórður siðan að verkefnum í
framtfð tengt Skálholtsstað:
Guðfræðideild Háskólans ætti
að hafa þar vissa aðstöðu, prest-
ar ættu að hafa þar námskeið,
leikmannastarf á vegum kirkj-
unnar væri þar kennt, nám-
skeið fyrir organista og söng-
stjóra, kirkjumót o.fl. Bókasafn
Þorsteins Þorsteinssonar þyrfti
að hlúa að og stækka og ög-
mundarbrík þyrfti að gera upp.
Skálholtsminjar væru á vfð og
dreif, sem þyrfti að safna sam-
verið hugsjón Gissurar er hann
— „kvað svo á að þar skyldi
ávallt biskupsstóll vera, meðan
Island er byggt og kristni má
haldast“, Ari fróði hafi sagt, að
þessi orð Gissurar hafi verið
lögfest á alþingi og lít ég svo á,
sagði Ágúst, að þá fyrst rísi
sjálfstæði þjóðarinnar hæst, er
Skálholt og Hólar hafa fengið
sfna biskupsstóla.
m.a. með því að efna til nám-
skeiða þar um tungu, bók-
menntir og kristnisögu þjóð-
arinnar. Þannig myndi lýðhá-
skólinn hefja veg Skálholts og
um leið myndi kirkjan vera í
takt við samtíð sína, eins og
hún yrði ætíð að leitast víð að
vera.
Sveinn Skúlason sagði einnig
frá þvf, er hann kom í fyrsta
byggja." Setti hann sfðan fram
spurninguna: Hvað var Skál-
holt þjóðinni á Iiðnum öldum?
Höfuðstaður kristinnar kirkju
á íslandi. Þar var skóli þjóðar-
innar með Hólaskóla og háskóli
lista og bókmennta. Minntist
hann síðan biskupa og menn-
ingarsögu, sem tengd væri
Skálholti, fólkinu sem þar lifði,
list þeirra og sköpun. Endur-
an og rannsaka ásamt forn-
leifarannsóknum á Skálholts-
stað.
Skálholt er staður íslands og
við Sunnlendingar verðum að
ganga fram fyrir skjöldu um
áframhaldandi endurreisn stað-
arins. Máli sfnu lauk Þórður
með þessum orðum: Skálholts-
staður er helgaður af trú og
sögu, sem við verðum að va’rð-