Morgunblaðið - 09.02.1975, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDÁGUR 9. FEBRÚAR 1975 25
Elns og mér sýnlst
EKlr Glóla J. íslbðrsson
Grátur og
gnístran
tanna
BLESSAÐIR þingmennirnir okkar
hafa veriS talsvert á milli tann-
anna á fólki núna I siðustu viku,
og allt útaf þvi að þegar þeir komu
tiu saman í sjónvarpið á dögunum
með fjóra galvaska ráðherra i
broddi fylkingar að brýna fyrir
okkur borgurunum að stilta nú
kaupkröfum okkar i hóf i hörðu
ári, þá skrapp uppúr einum
skratta-kollinum sem var að
spyrja þá útúr: En hvað hafið þið
nú sjálfir i kaup, elskurnar minar?
Þetta var dálitið kvikindisleg
spurning vægast sagt miðað við
stað og stund, vegna þess að
blessaðir þingmennirnir okkar
skammta sér i fyrsta lagi launin
sin sjálfir með þvi að semja um
þau við sjálfa sig i bróðerni niðri i
Alþingishúsi; og i öðru lagi finnst
sumum kannski sem þeir hafi a’ls
ekki verið neitt ósanngjarnir við
sjálfa sig i þeim samningaviðræð-
um: ekki nándarnærri eins harðir i
horn að taka dettur manni
kannski fyrst i hug eins og til
dæmis þegar aumingja Dags-
brúnarkallarnir standa i svipuðu
stappi útaf sinum launamálum.
Nú, sex þingmenn sem eru
búsettir hér á þrepskildi höfuð-
borgarinnar kváðu fá liðlega
34.000 króna fæðispeninga á
mánuði ofan á liðlega 117.000
króna kaup til þess þeir falli ekki
úr hor i hádeginu, og þingmenn
Reykvikinga fá vist þótt undarlegt
megi heita 200.000 króna skatt
frjálsan styrk úr rikissjóði uppá
hvert einasta ár — til þess þeir
hafi efni á að ferðast um Reykja-
vik!
Þetta eru tveir ákaflega hæpnir
póstar i allrausnarlegum kjara-
samningi sem mér finnst samt að
öðru leyti varhugavert að vera
mikið að amast við, þvi að maður
má ekki heldur vera of nálúsar-
legur við þingmennina sina, þvi að
þeir lifa auðvitað ekki á loftinu
fremur en þú eða ég (ekki utan
ræðustólsins á ég við) og svo er
starfið sem þeir vinna fyrir okkur
ekki fyrir neina afglapa að ég nú
ekki minnist á þá ábyrgð sem
fylgir þvi.
Á hinn bóginn finnst mér þing-
mennirnir nú gerast furðu hör-
undsárir ef við megum ekki fara
oní launamál þeirra rétt eins og
annars fólks án þess þeir verði svo
æstir að þeir gleyma næstum að
hnakkrifast innbyrðis (sem er þó
stundum einmitt þeirra sterkasta
hlið) og eru næstum eins og hvita-
sunnusöfnuður um þessar mundir
sem hefur boðað til almennrar
bænasamkomu vegna yfirvofandi
heimsendis. Ég hef enda heyrt það
óþvegið fyrir að eiga upphafið að
þessu öllu saman, og þarna í Kast-
Ijóssþættinum um daginn þar sem
málið bar fyrst á góma þá varð
jafnvel Lúðvik svo flaustraður að
hann steingleymdi að hann var i
landsf öðurruliunni og tætti svo ótt
af sér gleraugun, blessaður, á
meðan hann var að sverja af sér
hálaunagruninn, að maður óttað-
ist á timabili að nefið þyldi ekki
álagið og fyki líka úti loftið.
Svei mér sem maður hefði trúað
þvi að þingmennirnir okkar gætu
komist í þvilikt uppnám allt frá
forhertustu íhaldskurfum og upp
i harðsviruðustu rússadindla.
Alþingi var allt i einu orðið að
kærleiksheimili þar sem Óli Jó var
að stumra yfir Helga Seljan og
báðir flóandi i tárum. Liklega er
ekkert sameiningarafl eins mátt-
ugt eins og sameiginlegt mótlæti.
Þó finnst mér viðbrögð þingmann-
anna svolitið barnaleg. Það er
ekki einungis af ólánshætti sem
fréttamenn spyrja stundum nær-
göngulla spurninga: stundum eru
þeir bara að gera það sem þeim
finnst rétt og finnst þá ekki heldur
að þeir eigi að gera sér manna-
mun. Og loks: Er það svo nokkur
goðgá með leyfi þó að þjóðin segi
einmitt við þessa menn sem eru
sifellt og með réttu að hvetja hana
til sparnaðar og hófsemi: Jújú, en
á hvaða póstum ætlið þið sjálfir að
spara, elskurnar minar?
Maður væntir þess lika að þing-
mennirnir jafni sig á þessu innan
skamms og taki gleði sina aftur,
enda biða þeirra nú stórmannlegri
viðfangsefni en grátur og gnistran
tanna útaf meintum ávirðingum.
Þjóðarskútan er orðin hriplek að
þeir þreytast aldrei á að segja
okkur upp á siðkastið. svo að nú
gefst þeim tækifærið til að sýna
okkur svart á hvitu að þeir vinni
fyrir kaupinu sinu.
Ég segi það enn að ég hélt ekki
að þessir hörðu kallar væru svona
meyrir inni við beinið. Það gerir þá
samt bara manneskjulegri þegar
allt kemur til alls, svo að kannski
hefur allt þetta uppistand bara
verið til góðs: við vonum það alla-
vega. Ég vil lika taka það fram (og
þori raunar varla annað úr þvi sem
komið er) að reynsla min af þing-
mönnum hefur oftastnær verið sú
að þeir séu hvorki aular né
aukvisar. Þeir eru harðgreindir
margir og velviljaðir flestir og
oftast mun samviskusamari en
margur vill viðurkenna. Ef þeir
væru ekki svona fjári pólitiskir
eins og einhver mundi orða það;
og svo hélt ég satt best að segja
að þeir gætu lika stundum brosað
að sjálfum sér: það er nauðsynlegt
ef menn vilja ekki fá magasár.
Á hinn bóginn hefur mér á
blaðamannsferli sem fer nú að
verða talsvert langur oftast tekist
að smeygja mér hjá því að skrifa
þingfréttir. Mér finnst leiðinlegt
þarna úti i Alþingishúsi ef ég á að
vera alveg einlægur. Ég á enda
hérna i fórum mínum lýsingu á
viðbrögðum minum þegar ég
þurfti einhverra hluta vegna út á
þing; ég virðist hafa sent ritstjóra
minum einskonar mótmælaskjal
þó að mig gruni nú raunar að
ritstjórinn hafi verið ég sjálfur á
þeim árum.
Best ég slái botninn i þetta
greinarkorn með glefsum úr þessu
plaggi — með leyfi hæstvirts for-
seta, eins og maður á víst að orða
það:
„Ég fór niður á þing eins og fyrir
mig var lagt klukkan hálftvö i gær,
og fyrsta mál á dagskrá i neðri
deild var þingsályktunartillaga frá
f ramsóknarmönnum sem var
umsvifalaust tekin af dagskrá.
Næsta mál á dagskrá var fyrsta
umræða um frumvarp alþýðu-
bandalagsmanna um hafnarmál á
Austfjörðum, og var það lika tekið
af dagsrká. Siðan var samþykkt að
taka þriðja málið á dagskrá líka af
dagskrá. og tekið fyrir fjórða mál á
dagskrá, en þá voru ekki nema
þrír þingmenn eftir i deildinni svo
að ekki var fundarfært.
Ég mótmæli þvi harðlega að
þurfa að skrifa þingfréttir. Þegar
ég réðst til blaðsins þóttist ég
hafa loforð um að ég fengi að
skrifa um ys og þys atvinnulifsins.
Á alþingi er hvorki ys né þys.
Enginn nennir að þenja sig nema
það séu útvarpsumræður, og ef
það dettur i einhvern að reyna að
þenja sig af einhverju öðru tilefni,
þá lemur forseti bjölluna eins og
vitlaus maður. Öll mál eru fyrir-
fram ráðin og ég hef ekkert að
gera nema að góna á þingmenn-
ina. Ég góndi lengi á Emil þar sem
hann sat i ráðherrastólnum. Ráð-
herrastólar eru með háum bökum,
eins og hásæti eða rakarastólar.
Framhald á bls. 27.
að ætla, að sami skilningur sé nú
ríkjandi, og þá mun líka skjótt
batna í ári.
Þegar allt leikur í lyndi, er eins
og við lslendingar missum alla
stjórn á efnahagsmálum, sóunin
getur orðið ótrúleg og girugheitin
með þeim hætti, að nálgast hreint
svindl. En þegar viman rennur af
mönnum, taka þeir að hugsa á ný,
og sem betur fer hefur sú orðið
raunin, að menn hafa þá verið
reiðubúnir að bæta fyrir syndirn-
ar og ná fótfestu að nýju. Svo
hefur farið um einstaklinga, stétt-
ir og þjóðina í heild, og svo mun
enn fara.
Vissulega er það rétt, að þegar
vanda ber að höndum, er nauð-
synlegt að njóta traustrar forustu,
og þá forustu munu leiðtogar
beggja ríkisstjórnarflokkanna
veita þjóðinni á næstu vikum og
mánuðuiú.
Andstæðingar ríkisstjórnarinn-
ar reyna að halda þvi á loft, að um
ágreining sé að ræða á milli for-
ustu Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks. Þetta er mikill mis-
skilningur. Báðir flokkarnir eru
staðráðnir í því að gera skyldu
sína, og þar mun enginn skerast
úr leik. Hitt er rétt, sem áður var
að vikið, að bæði innan Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknarflokks
skiptast menn nú á skoðunum um
það, hvaða úrræði séu happa-
drýgst, og sérfræðingar i efna-
hagsmálum leggja fram ýmsa val-
kosti. Auðvitað hafa menn póli-
tískan þroska til að skiptast á
skoðunum, en sveigja síðan sjón-
armiðin að sameiginlegu mark-
miði. Og ekki er bréfritara kunn-
ugt um það, að Framsóknarflokk-
urinn í heild hallist að neinu því
úrræði fremur en öðru, sem Sjálf-
stæðisflokknum sé ógeðugt — eða
gagnstætt. Ákvarðanir um úrræð-
in hafa einfaldlega ekki verið
teknar, þegar þetta er ritað, en
þær verða teknar næstu daga, og
um þær næst áreiðanlega full
samstaða, bæði innan stjórnar-
flokkanna, hvors um sig og milli
þeirra.
Verðtrygging,
skyldusparnaður,
samdráttur
Já, margt er þessa dagana
skeggrætt, bæði í röðum stjórn-
málamanna og annarra. Menn
benda á eitt og annað, sem til
úrbóta geti orðið, og þar á meðal
má nefna verðtryggingu fjár-
skuldbindinga, skyldusparnað og
samdrátt framkvæmda. Allt kem-
ur þetta að sjálfsögðu til athugun-
ar eins og ótal margt annað, sem
bæði hefur verið rætt um og reynt
að framkvæma hér og í öðrum
löndum á síðustu áratugum.
Það er hygginna manna háttur
að safna fyrningum í góðærum,
en því miður brást okkur Islend-
ingum bogalistin í þessu efni síð-
ustu árin, og sjálfsagt haf^flestir
haldið, að góðærið mundi halda
áfram, svo að ekki gerði svo ýkja
mikið til, þótt menn nytu vellyst-
inganna.
Þegar verðbólga er allt að 50%
á ári, segir það sig sjálft, að hver
sá, sem marið getur út lánsfé á
hóflegum vöxtum — og jafnvel
„háum“ vöxtum — hagnast veru-
lega, ef hann ver fjármunum
þessum á sæmilega skynsamlegan
hátt. Kapphlaupið eftir lánsfé
verður því óstöðvandi, og bank-
arnir láta undan ásókninni, jafn-
vel langt umfram það, sem stjórn-
endur þeirra telja hyggilegt. Pen-
ingamagnið í umferð eykur síðan
enn á verðbólguþrýstinginn og
loks standa menn frammi fyrir
þeirri staðreynd, að allt er farið
úr skorðum.
Að undanförnu hefur talsvert
verið rætt um það úrræði að verð-
tryggja fjárskuldbindingar, og
raunar hafa fjárfestingarsjóðir
þegar tekið upp verðtryggingu að
vissu marki. Sjálfsagt verður ekki
hjá því komizt að verðtryggja út-
lán sjóða í talsvert rikum mæli á
næstunni, til að draga úr ásókn í
lánsfé og til að menn öðlist skiln-
ing á þvi, að tilgangslaust er að
taka fé að láni, nema verja því til
arðvænlegra framkvæmda, sem
skila eðlilegum ávexti.
Þá hefur skyldusparnaður verið
nefndur, þ.e.a.s. að mönnum væri
gert skylt að leggja til hliðar
hluta tekna sinna og nota hann
ekki sem eyðslueyri. Heldur er
þessi aðferð ógeðfelld, jafnvel
þótt fé þetta yrði verðtryggt að
einhverju marki og því ekki verið
að rýra kjör manna til langframa,
heldur einungis að draga úr
eyðslu um sinn. Vissulega er
frjáls sparnaður miklu geðfelld-
ari, og enginn vafi er á þvi, að
verulega má auka sparnað án
þvingunar, einmitt með því að rík
ið gefi út í vaxandi mæli skulda-
bréfalán til langs tíma, sem verð-
tryggð séu, að vissu marki a.m.k.,
og með þeim kjörum að öðru leyti
að fólk fáist til að verja fé sinu til
kaupa á þeim. Slíkur frjáis sparn-
aður er ein meginundirstaða fjár-
öflunar ýmissa rikja, t.d. Banda-
rikjanna, og fellur Islendingum
áreiðanlega miklu betur í geð en
þvingaður sparnaður.
Loks er svo rætt um samdrátt-
inn nú eins og fyrri daginn.
Förum
okkur hægar
Menn ræða um samdráttinn í
ríkisframkvæmdum og vafalaust
verður gripið til þeirra úrræða.
Hjá því verður ekki komizt að
hægja á fjárfestingunni, meðan
þjóðin er enn að rétta úr kútnum,
og brýn þörf er einnig á því að
beina vinnuafli að framleiðsluat-
vinnuvegunum, þeim greinum,
sem ýmist skapa okkur gjaldeyri
eða spara hann.
En samhliða samdrætti ríkisút-
gjaldanna verður einnig að stilla í
hóf lánveitingum, bæði úr hinu
almenna bankakerfi og fjárfest-
ingarsjóðunum. Það verður einn-
ig um sinn að draga úr fram-
kvæmdum á vegum einstaklinga
og atvinnufyrirtækja, en leitast
við að beina hinu takmarkaða
fjármagni að uppbyggingu mikil-
vægustu atvinnufyrirtækjanna.
Auðvitað kemur ekki til greina
að stöðva opinberar framkvæmd-
ir né hindra eðlilega fjárfestingu
á vegum einkaaðila, heldur að-
eins að hægja á ferðinni, og mikil-
vægt er þá að haga fjárveitingun-
um þannig, að ekki auki á þenslu
á vinnumarkaði suð-vestanlands,
þar sem t.d. byggingariðnaðurinn
hefur verið ein helzta undirrót
þeirrar verðbólguvitleysu, sem
við nú súpum seyðið af.
Málmblendi-
verksmiðja
Frumvarpið um „Málmblendi-
verksmiðju Magnúsar Kjartans-
sonar“! hefur nú verið lagt fram,
og er málið allt miklu aðgengi-
legra en það var i þvi formi, sem
fyrrverandi iðnaðarráðherra
hugðist fá það samþykkt á síðasta
þingi. Hefur þar mörgu verið þok-
að til betri vegar og kjör okkar
Islendinga eru öll miklu betri en
áður var gert ráð fyrir.
Segja má, að framkvæmdir við
málmblendiverksmiðju komi á
hagstæðasta tima, ef málið nú
verður samþykkt og unnt er að
hefja framkvæmdir á þessu ári.
Að vísu útheimtir bygg-
ingin talsvert vinnuafl, en
ástæða er líka til að ætla, að sam-
dráttur verði á hinum almenna
vinnumarkaði, þannig að
spennan verði ekki sú sama
siðari hluta ársins og hún er nú.
Fjármagn það, sem til fram-
kvæmdanna fer, kemur allt er-
lendis frá, að vísu að nokkru leyti
sem lánsfé. Þau lán eru þó með
allt öðrum hætti en er urn algeng-
ustu lántökur, því að þau eiga að
endurgreiðast af arði verksmiðj-
unnar og rýra ekki aðstöðu okkar
til lánsöflunar til annarra fram-
kvæmda eða gera stöðu okkar út á
við erfiðari, heldur þvert á móti
betri, þar sem fleiri stoðum er
rennt undir islenzka atvinnuvegi.
Væntanlega verður frumvarpið
um málmblendiverksmiðju af-
greitt með miklum meirihluta at-
kvæða á Alþingi. Magnúsi Kjart-
anssyni hlýtur að verða þakkað
það að halda áfram þeirri stefnu i
stóriðjumálum, sem Viðreisnar-
stjórnin markaði, en Gunnari
Thoroddsen og aðstoðarmönnum
hans verður að sjálfsögóu fyrst og
fremst þakkað fyrir þann mikla
árangur, sem náðst hefur, siðan
hann tók við störfum iðnaðarráð-
herra og þau stórbættu kjör, sem
við njótum samkvæmt þeim
samningsdrögum, sem nú liggja
fyrir, miðað við samningsdrög
Magnúsar Kjartanssonar.