Morgunblaðið - 12.04.1975, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGÁRDAGUR 12. APRÍL 1975
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. APRlL 1975
17
litgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6. sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Kommúnistar og hlutskipti
munaðarlausra barna
Ein óhugnanlegasta
afleióing þeirra hörm-
unga, sem dunið hafa yfir
fólkió í Suður-Víetnam aö
undanförnu í kjölfar hinna
alvarlegu griðrofa komm-
únista þar, er sá fjöldi
munaóarlausra barna, sem
hvergi á höfði sínu að halla
eóa skjóls að leita eftir for-
eldramissi í stríöinu. Hinn
sérstaki harmleikur barn-
anna i S-Víetnam hefur
verið mjög í sviðsljósinu aö
undanförnu og gerðar hafa
verið ráðstafanir til aö
flytja munaðarleysingja til
fólks víðs vegar um heim,
sem hefur tjáö sig reiðubú-
ið til þess aó taka þau aó
sér og ala þau upp. Slíkt er
raunar engin nýlunda,
jafnvel hér á íslandi hefur
fólk tekið að sér munaðar-
laus börn frá Indó-Kína,
sem misst hafa foreldra
sína í styrjaldarátökunum
þar. Vandamálið er hins-
vegar stærra umfangs í
kjölfar hinna miklu
hernaðaraðgerða síðustu
vikna en verið hefur um
langa hríð.
Nú mætti ætla, að hlut-
skipti þessara munaðar-
lausu barna í S-Víetnam
væri mál, sem ekki varðaði
pólitík eða almennt afstöðu
manna til þeirra atburða,
sem þar hafa orðið á
undanförnum áratugum.
Fyrirfram hefði mátt gera
ráð fyrir, að a.m.k. þegar
um munaóarlaus korna-
börn væri að ræða, gætu
menn hugsaó sér að slíðra
sveróin og taka höndum
saman um að tryggja þeim
sæmilegt heimili og skjól á
barnsárum í stað þess að
láta þau afskiptalaus í þessu
stríóshrjáóa landi ein og
yfirgefin. En svo mikið er
ofstæki sumra manna, að
jafnvel munaðarlausu
börnin í S-Víetnam fá ekki
að vera í friói.
I fyrradag birtist á for-
síðu islenzks dagblaðs svo-
hljóðandi fyrirsögn:
„Barnaflutningar frá Víet-
nam — áróðursbragð í stað
mannúðar.“ Sjálfsagt
þurfa menn ekki lengi að
velta fyrir sér um hvaða
dagblað er að ræða. Að
sjálfsögðu er hér á ferðinni
þaö blað, sem um áratuga
skeið hefur lagzt hundflatt
fyrir hverri nýrri línu, sem
borizt hefur frá yfirboður-
um þess i hinum kommún-
íska heimi og nú er boð-
skapurinn, sem að austan
kemur, sá, að flutningur
munaóarlausra barna frá
Víetnam sé áróðursbragð.
Þjóðviljinn flytur þann
boðskap aó sjálfsögðu
ómeltan. I þvi blaði segir
m.a. svo um flutninga
munaðarlausra barna frá
Víetnam: „Að undanförnu
hefur Bandarikjastjórn
reynt að færa sér i nyt
flóttamannavandamálið í
S-Víetnam. Tilgangurinn
hefur verið aó breyta al-
menningsálitinu í heimin-
um og snúa því leppstjórn-
inni i Saigon í hag.“ Að
taka á móti munaðarlaus-
um börnum er aó mati
Þjóóviljans „viðbjóóslegt"
athæfi og blaðið segir orö-
rétt: „1 stuttu máli sagt:
fyrst drepa Bandaríkin for-
eldra barnanna, síðan stela
þau börnunum sjálfum."
Og blaðið setur fram þessa
kröfu: „Stöðvió barnaræn-
ingjana."
Kommúnistar geta nú
ekki lengur kynt áróðurs-
elda sína um heim allan
meó því aó bandarísku her-
valdi sé beitt í Víetnam.
Því er nefnilega ekki leng-
ur til aö dreifa. Eina her-
valdió, sem þar er beitt, er
hervald N-Víetnama, sem
nýtur ótakmarkaðs stuón-
ings Sovétríkjanna, Kína
og fleiri kommúnistaríkja í
vopnum og fjármunum.
Þaó er þetta kommúníska
hervald, sem nú ber
ábyrgð á hörmungunum i
Víetnam. En þegar ekki er
lengur hægt að veitast að
bandarísku hervaldi í S-
Víetnam er tjaldað því sem
til er og nú eru Bandaríkja-
menn sakaóir um aö hafa
gerzt „barnaræningjar“ og
Þjóóviljinn heldur þvi
fram, aó fyrst murki
Bandaríkjamenn lifið úr
foreldrum barnanna og
ræni þeim siðan. Um þenn-
an málflutning er i sjálfu
sér ekkert að segja. Það er
ástæöa til að vekja athygli
á honum, svo að hann fari
ekki framhjá neinum.
Hann er þeirrar gerðar, að
hann dæmir sig sjálfur, en
hann mætti verða ýmsum
þeim, sem á undanförnum
árum hafa gengið í lið með
kommúnistum í baráttu
þeirra í Vietnam nokkurt
umhugsunarefni og vís-
bending um, að það sé ekki
fyrst og fremst „þjóð-
frelsi" S-Víetnama, sem
þetta fólk ber fyrir brjósti
heldur einfaldlega valdaað-
staða kommúnismans í
heiminum. Til þess að
tryggja hana er öllum
brögðum beitt, jafnvel
þeim að gera harmleik
munaöarlausra barna í
stríðshrjáðu landi að póli-
tisku bitbeini.
Það er íslenzkri þjóó til
hneisu aó á íslandi skuli
gefið út dagblað, sem með
þessum hætti gerist mál-
pípa ofbeldisafla.
HÉR fer á eftir ræða Geirs Hallgríms-
sonar, er hann flutti á aðalfundi
Vinnuveitendasambands tslands sl.
fimmtudag.
ÞEGAR kjarasamningar voru undirritaðir i lok febrú-
ar á siðastliðnu ári að loknum einhverjum lengstu og
umfangmestu samningaviðræðum á seinni árum,
höfðu i reynd þegar orðið algjör áttaskipti í þróun
viðskiptakjara frá því kjarakröfur launþega voru
markaðar á siðari hluta ársins 1973, þótt e.t.v. hafi
menn ekki þá almennt gert sér þetta ljóst.
Þótt mönnum væri e.t.v. ekki með öllu Ijóst, hve
mikil þessi skerðing viðskiptakjara væri eða gæti
orðið 1974, duldist engum að hinir almennu kjara-
samningar, sem gerðir voru fyrri hluta ársins 1974
fólu í sér launahækkanir, sem fóru verulega fram úr
greiðslugetu atvinnuveganna og stefndu efnahags-
jafnvægi og atvinnuöryggi í tvisýnu. Um þetta var
ekki ágreiningur milli stjórnmálaflokkanna.
Oraonhæfir kjarasamningar
Niðurstöður samninganna gátu ekki tryggt raun-
hæfar kjarabætur. Þetta átti ekki sízt við þær kaup-
hækkanir, sem komu í kjölfar rammasamningsins 26.
febrúar 1974 og fóru í reynd út fyrir hann. Auk
launahækkana af völdum kjarasamninganna kom til
vísitöluhækkun launa 1. marz 1974, og annarrar og
miklu meiri visitöluhækkunar var svo að vænta 1.
júní. Til þess að koma i veg fyrir þá hækkun, sem talin
var geta veikt stöðu atvinnuveganna að því marki að
kæmi til rekstrarstöðvunar í helztu atvinnugreinum
og þar með til atvinnuleysis, beitti fyrrverandi rikis-
stjórn sér fyrir bráðabirgðaráðstöfunum í efnahags-
málum, sem einkum fólu i sér afnám vísitölubóta á
laun frá 1. júní 1974 að telja. Jafnframt var gengið
látið síga.
Eftir að samstjórn Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins var mynduð varð samkomulag um það
milli stjórnarflokkanna, að framlengja visitölufryst-
inguna, enda var það niðurstaða ýtarlegrar athugunar
á miðju sumri, að efnahagsvandinn hefði magnazt frá
þvi um vorið, einkum vegna meira verðfalls á útflutn-
ingsvörum og innflutningsverðhækkunar. Einnig var
ljóst, að vegna þessarar þróunar viðskiptakjara og
mikillar innflutningseftirspurnar voru forsendur
óbreyttrar gengisskráningar brostnar og rikisstjórnin
hlaut því að leiðrétta gengisskráninguna með því
tviþætta markmiði að veita útflutningsatvinnuvegun-
um auknar tekjur og tryggja þannig rekstrargrund-
völl þeirra og þar með fulla atvinnu, — og að bæta
viðskipta- og greiðslustöðuna gagnvart útlöndum.
Gengisbreytingin var fram sett sem fyrsti hluti
samræmdra heildaraðgerða í efnahagsmálum, og var
henni síðan fylgt eftir með ráðtöfunum í sjávarútvegi
og viðtækum ráðstöfunum á sviði launa- og verðlags-
mála i september. Var þess fyrst og fremst gætt að
vernda kjör láglaunafólks og lifeyrisþega, sem jafnan
verða harðast úti í veðraskiptum efnahagslífsins. Var
talið, að þessar samræmdu ráðstafanir dygðu til að
halda sæmilegu jafnvægi í efnahagsmálum innan-
lands og bæta stöðuna út á við.
I stað þess að snúast til nokkurrar hækkunar, eins
og vonir stóðu til haustið 1974, fór útflutningsverðlag
hins vegna lækkandi til ársloka. I dag er talið, að
viðskiptakjörin séu 30% lakari en á fyrsta ársfjórð-
ungi 1974, 14—15% lakari en á s.I. sumri og 8—10%
lakari en lagt var til grundvallar við gerð fjárlaga
fyrir árið 1975. Þegar þess er gætt að þessi breyting
viðskiptakjara veldur skerðingu þjóðartekna, sem
nemur þriðjungi ofangreindra talna má öllum vera
ljóst, að slíkar breytingar skipta sköpum fyrir þjóðar-
hag.
Dregið úr ríkisútgjöldum
Þegar efnahagshorfur skýrðust betur á fyrstu vik-
um þessa árs var ljóst, að sú þróun, sem þá blasti við,
fengi ekki staðizt til lengdar, þar sem möguleikar til
þess að halda uppi þjóðarútgjöldum umfram tekjur
voru tæmdir. Aðeins með gengisbreytingu virtist
raunhæft að ná því marki að efla starfsemi útflutn-
ingsatvinnuveganna og innlends framleiðsluiðnaðar
og þar með grundvöll allrar atvinnustarfsemi i land-
inu, en draga jafnframt úr gjaldeyrisnotkun og
styrkja þannig stöðu þjóðarbúsins út á við.
Lögð var áherzla á, að í framhaldi gengisbreytingar-
innar þyrftu að koma aðgerðir í fjármálum ríkisins og
peningamálum, er tryggðu, að framkvæmdir og út-
gjöld færu ekki fram úr eðlilegu ráðstöfunarfé þjóðar-
innar við þær þröngu aðstæður, sem ríktu.
Til þess að ná þessu markmiði hefur ríkisstjórnin
lagt fram á Alþingi frumvarp um ráðstafanir í efna-
hagsmálum og fjármálum. Tilgangur frumvarpsins er
annars vegar sá að draga úr ríkisútgjöldum þannig að
rikið taki að sinu leyti á sig þann tekjubrest, sem
þjóðin hefur orðið fyrir, en hins vegar var frumvarp-
inu ætlað að mynda fjárhagslegt svigrúm til nokkurr-
ar skattalækkunar til þess að greiða fyrir kjarasamn-
ingum og jafna kjör manna í landinu og milda þá
kjaraskerðingu, sem þjóðin í heold fær ekki undan
vikizt, fyrir þá, sem hafa lágar tekjur.
Efni frumvarpsins má skipta i fjóra meginþætti:
í samráði við og með samþykki fjárveitinganefndar
Alþingis.
I öðru lagi er i frumvarpinu bein tillaga um lækkun
beinna skatta eintaklinga um 1.240 m. kr. frá gildandi
lögum og heimild til lækkunar óbeinna skatta um
600—800 m. kr. á heilu ári, eða samtals heimild til
lækkunar skatta um allt að 2.000 m. kr. Þessar úrbæt-
ur eru einkum ætlaðar hinum tekjulágu og helzt þeim,
sem hafa mikla ómegð.
I þriðja lagi er í frumvarpinu tillaga um að taka
2.500 kr. flugvallargjald af hverjum farþega til út-
landa en skattlagning utanlandsferða er hiklaust afar
lág i samanburði við önnur útgjöld. Þá er í frumvarp-
inu ákvæði um 5% skyldusparnað af tekjum umfram
ákveðið hátt tekjumark, t.d. 1.800 þúsund krónur
brúttó árið 1974 hjá hjónum með tvö börn á framfæri.
Með skyldusparnaðinum og flugvallargjaldinu er
stefnt að þvi að jafna sem sanngjarnast þeim byrðum
sem þjóðin öll verður nú að taka á sig. Með skyldu-
sparnaðinum er jafnframt aflað innlends fjármagns
til brýnna opinberra framkvæmda, en ætlað er að með
skyldusparnaðinum fáist 200—250 m.kr. að láni frá
hinum betur stæðu í þjóðfélaginu.
t fjórða lagi eru í frumvarpinu ákvæði um lántöku-
heimildir fyrir rikissjóð hérlendis og erlendis til opin-
berra framkvæmda og til fjárfestingarsjóða. Með til-
lögum þessum er settur ákveðinn rammi fyrir þessi
útgjöld og útlán, sem í senn tekur mið af því, að
nauðsynlegt er að gefa orkuframkvæmdum forgang
við ríkjandi aðstæður, og að fjárhagsgetu hins opin-
bera og þjóðarinnar allrar eru takmörk sett.
Með gengisbreytingunni 14. febrúar s.l. og með
framkvæmd tillagna efnahagsmálafrumvarps rikis-
stjórnarinnar og þeirra fylgiráðstafana i sjávarútvegi,
sem hún mun fljótlega leggja fyrir Alþingi, er stefnt
að því jafnvægi í rikisfjármálum og þjóðarbúskap,
sem er forsenda atvinnuöryggis. Þessar tillögur eru
við það miðaðar: Að það takist að rétta gjaldeyrisstöð-
una nokkuð á árinu 1975; Að tryggður verði snurðu-
laus rekstur atvinnuveganna, þótt þeir eins og aðrir
þurfi að búa við lakari hlut á þessu ári en á velgengn-
istimum; Að tryggð verði full atvinna og lífskjör
þjóðarinnar haldist lík og þau voru á árunum 1971 og
1972. Þetta er megintilgangurinn. Takist okkur að ná
honum er mikið unnið.
anna eins og nú árar. Launaákvörðunin er lykilstærð i
þjóðarbúskapnum og undir því eigum við mikið, að
hófsamlega sé á henni haldið. Þeir kjarasamningar,
sem nú hafa verið undirritaðir, og áform um skatta-
lækkanir miða fyrst og fremst að þvi að styrkja stöðu
láglaunafólksins í kjölfar þeirrar rýrnunar, sem orðið
hefur á kaupmætti kauptaxta frá því að siðustu al-
mennu samningar voru gerðir, þótt enn verði að vekja
athygli á, að með þeim samningum gat ekki fengizt
raunhæf kaupmáttaraukning.
Steínan að bæta kjör láglaunafólks
Núverandi ríkisstjórn markaði i upphafi þá stefnu í
kjaramálum, að við þær erfiðu aðstæður i efnahags-
málum, sem við búum nú við, bæri að leggja megin-
áherzluna á að bæta kjör þeirra, sem lakast eru settir í
þjóðfélaginu. Alþýðusambandið setti fram svipuð
sjónarmið síðastliðið haust. Engum hefur blandazt
hugur um, að kjaramálin hafa verið óvenju vandasöm
vegna þeirrar óumflýjanlegu kjaraskerðingar, sem
orðið hefur. Það er mjög mikilvægur árangur, að unnt
skuli hafa verið að tryggja vinnufrið í meginatriðum á
lækkunar skatta þá er ástæða til þess að leggja áherzlu
á, að skattabreytingar þessar eru framkvæmdar sem
liður í stefnu ríkisstjórnarinnar í skattamálum. I
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar var sú stefna mótuð að
sameina bæri algengustu bætur almannatrygginga og
tekjuskattinn og létta tekjuskatti af almennum launa-
tekjum.
Með frv. er mikilvægt skref stigið í þessa átt, en
áfram verður unnið að heildarendurskoðun skattalaga
og að henni lokinni er ekki þess að vænta eða eðlilegt,
að skattbreytingar fléttist inn i kjarasamninga.
Vísitölnkerfið er á margan hátt gallað
Ýmsir telja bráðabirgasamkomulag um kaup og
kjör, er gildir aðeins i 2—3 mánuði, lítils virði. Ég er
allt annarrar skoðunar. Bráðabirgðasamkomulagið
bætir andrúmsloftið í viðræðum aðila vinnumarkaðar-
ins og bætir skilyrðin fyrir árangri um skipan mála til
lengri framtíðar. Framundan eru viðræður aðiia
vinnumarkaðarins, launþega og vinnuveitenda um
nýja skipan vísitölumálanna. Báðir þessir aðilar hafa
lýst vilja sínum til að breyta þvi kerfi, sem hér hefur
Forðað frá verkföllom
Landsmenn fögnuðu almennt samkomulaginu, sem
tókst á skírdag i kjaradeilu ASI og vinnuveitenda. Að
visu er hér aðeins um bráðabirgðasamkomulag til
tveggja mánaða að ræða, en mikils var um vert aó
fieir Hallgrímsson
— Geir Hallgrímsson forsætisráðherra, flytur ræðu á aðalfundi Vinnuveitendasambandsins.
Visitölnbmding fjárskoldbindinga
og endorskoðop verðlaosoppbétor
Skattalækkanir
1 fyrsta lagi er með því lagt til, að ríkisstjórninni sé
heimilt að lækka ríkisútgjöldin um allt að 3.500 m.
kr. eða sem nemur l'A% af heildarútgjöldum fjárlaga
vinnufriður rofnaði ekki á vertíðartimanum. A sama
hátt ber að fagna því, að samningar hafa tekizt milli
sjómanna og útvegsmanna um kjör á bátaflotanum og
hinum minni skuttogurum.
Ég vil sérstaklega láta í Ijós að ástæða er til að fagna
þeirri samþykkt Sjómannasambandsins og L.I.U., sem
gerð var við undirritun bátakjarasamninganna í fyrra-
dag: ,,að óska eftir því við ríkisstjórnina, að hún feli
Þjóðhagsstofnun að láta fara fram endurskoðun á
samningsfyrirkomulagi varðandi kerfisbreytingu á
hlutaskiptum og afstöðu til sjóóakerfis sjávarútvegs-
ins.
Samninganefndirnar óska eftir þvi, aó skipuð verði
10 manna nefnd undir forystu Þjóðhagsstofnunar-
innar með aðild tveggja fulltrúa frá hverju eftirtal-
inna samtaka: Sjómannasambandi Islands, Farmanna-
og fiskimannasambandi Islands og Landssambandi fsl.
útvegsmanna og eins fulltrúa frá Alþýðusambandi
Vestfjarða, Alþýðusambandi Austfjarða og Félagi ísl.
botnvörpuskipaeigenda.
Nefnd þessi skal hafa skilað áliti fyrir 1. des. 1975.“
Ríkisstjórnin mun veita þá aðstoð, sem aðilar óska
eftir til þess að vinna að þessu mikilsverða verki og
telur að hér sé um skynsamleg viðbrögð við erfiðum
aðstæðum að ræða. Við þessa endurskoðun er ástæða
til að binda nokkrar vonir þvi mikið er i húfi að
málum sjávarútvegsins sé þann veg skipað að þar
nýtist átakið sem bezt og að menn beri úr býtum eftir
verðleikum.
Forðað hefur verið verkföllum alls staðar nema á
stóru togurunum. Vandamál þeirra eru alveg sérstaks
eðlis og er nú reynt að finna lausn á þeim að þvi leyti,
sem það er á færi hins opinbera. Jafnframt verður að
leggja áherzlu á, að aðilar málsins leggi sig alla fram
að ná samkomulagi i samræmi við þegar gerða samn-
inga. Rikisstjórnin treystir þvi, að farsællega takist að
ljúka þeim samningum, sem ölokið er, og að samning-
arnir nái almennu samþykki.
Okkur er mikill vandi á höndum á sviði tekjumál-
þessum erfiðu timum. Öllum er ljóst mikilvægi þess,
að framleiðslustarfsemin haldist óslitið gangandi,
enda er það ein af forsendum þess, að þjóðin geti fetað
Sig út úr erfiðleikunum. Sjaldan eða aldrei hefur verið
jafn mikilvægt að leysa kjaradeilur með friðsamlegum
hætti.
Núverandi ríkisstjórn markaði í upphafi þá stefnu i
kjaramálum, að við þær erfiðu aðstæður í efnahags-
málum, sem við búum nú við, bæri að leggja megin-
áherzluna á að bæta kjör þeirra, sem lakast eru settir i
þjóðfélaginu. Alþýðusambandið setti fram svipuð
sjónarmið siðastliðið haust. Engum hefur blandazt
hugur um, að kjaramálin hafa verið óvenju vandasöm
vegna þeirrar óumflýjanlegu kjaraskerðingar, sem
orðið hefur. Það er mjög mikilvægur árangur, að unnt
skuli hafa verið að tryggja vinnufrið í meginatriðum á
þessum erfiðu timum. Öllum er ljóst mikilvægi þess, að
framleiðslustarfsemin haldist óslitið gangandi, enda
er það ein af forsendum þess, að þjóðin geti fetað sig
út úr erfiðleikunum. Sjaldan eða aldrei hefur verið
jafn mikilvægt að leysa kjaradeilur með friðsamlegum
hætti.
Ljóst er, að fjölmargir aðilar hafa lagt hönd á
plóginn við að ná þessu samkomulagi. Sá skilningut*,
sem launþegasamtökin hafa sýnt á erfiðleikunum á
sinn þátt i þeirri lausn, sem nú er fengin. Vinnuveit-
endur hafa að sínu leyti sýnt góðan skilning á nauðsyn
þess að bæta kjör láglaunafólks.
Ríkisstjórnin vonar að sú yfirlýsing sem hún gaf,
hinn 26. marz s.I., um áform sin i skatta- og trygginga-
málum, hafi greitt fyrir samningum. En yfirlýsingin
var gefin I trausti þess að vinnufriður haldist.
Ríkisstjórnin telur kjarabætur i formi skattalækk-
ana þýðingarmiklar við núverandi aðstæður, enda
hæpið, að atvinnuvegirnir þoli meiri kauphækkanir
án atvinnuörðugleika. Lækkun skatta eru þó mjög
ákveðin takmörk sett, þvi að mörg verkefni hins
opinbera eru brýn.
Þótt góðar og gildar ástæður að þessu leyti séu nú til
verið við lýði. Ástæða er því til að ætla, að þessir aðilar
geti náð samkomulagi um nýtt fyrirkomulag þessara
mála á næstu tveimur mánuðum, enda hefur þegar
verið unnið nokkuð að undirbúningi þessa þáttar.
Flestir eru á einu máli um, að vístitölukerfið sé á
margan hátt gallað og því sé óhjákvæmilegt að koma
fram breytingum. Visitöluuppbætur hafa ekki verið
greiddar á laun síðan þær voru numdar úr gildi með
bráðabirgðalögum fyrir tæpu ári, en núverandi rikis-
stjórn setti lög um launajöfnunarbætur í stað visitölu-
bóta, og siðustu kjarasamningar fylgja skyldri stefnu.
Það þarf að sníða visitölukerfið þannig, að ekki þurfi
óhjákvæmilega að taka það úr sambandi i hvert sinni,
er áföll dynja yfir. Það væri ekki sizt launþegum til
hagsbóta, ef unnt reyndist að koma slikum breyting-
um fram.
Leggja verður rika áherzlu á, að áfram verði unnið
að þessum máium með það í huga fyrst og fremst að
tryggja vinnufrið í landinu, án þess að efnahagskerfið
fari úr skorðum eins og gerðist við kjarasamningana í
fyrra.
Á sviði launamála hefur hin langa reynsla okkar af
visitölubindingu leitt i ljós ýmsa galla. Fyrir utan hina
augljósu víxlgengisvél verðlags og launa, sem hrundið
er af stað með of miklum hækkunum grunnlauna, þá
voru á visitölukerfinu tveir veigamiklir agnúar, sem
einkum komu fram við tvenns konar aðstæður:
1. Þegar vixlhækkunum er hrundið af stað af
hækkun innflutningsverðs — umfram hækkun út-
flutningsverð.
2. Þegar verðbreytingar koma fram af völdum efna-
hagsaðgerða stjórnvalda, t.d. hækkun óbeinna skatta
eða verðlags opinberrar þjónustu eða við gengislækk-
un. Vísitölukerfið, eins og það var þegar það var tekið
úr sambandi tók ekki til breytinga beinna skatta né
verðbreytinga áfengis og töbaks, en hins vegar voru
flestir aðrir skattar þar með. Þetta hefði i för með sér
verulega takmörkun fjármálaaðgerða, bæði almennt
og hvað snerti val milli ráðstafana.
Margar tilraunir hafa verið gerðar til að breyta
visitölukerfinu til þess að sníða af þá agnúa, sem hér
var getið án þess að það hafi tekist. Almennt er þó
viðurkennt, að verðtrygging launa i einu eða öðru
formi geti verið æskileg, bæði til að stuðla að auknu
launajafnrétti og meiri kyrrð á vinnumarkaði en ella.
Visitölukerfið, sem við bjuggum við, þurfti hins
vegar nauðsynlega endurskoðunar við og bindur ríkis-
stjórnin miklar vonir við niðurstöðu þeirrar endur-
skoðunar í komandi viðræðum launþega og vinnuveit-
enda.
Lííeyrissjóðirnir
Þótt umræður um vísitölukerfið hafi að undanförnu
eðlilega snúist mest um vísitölubindingu launa hefur
jafnframt á sviði lánamála gætt vaxandi áhuga á vísi-
tölubindingu, og hefur ríkisstjórnin haft hug á að
kanna þau mál nanar svo sem fram kemur í stefnu-
yfirlýsingu rikisstjórnarinnar. Hér væri fyrst og
fremst um það að ræða, að til greina kæmi með
visitölubindingu lánsfjár að leysa þau vandamál, sem í
vaxandi mæli gætir, að sjá fjárfestingarlánasjóðakerf-
inu fyrir nægilegu fjármagni á hverjum tíma og
jafnframt að tryggja verðgildi fjármagns lifeyrissjóð-
anna. Lifeyrissjóðunum sjálfum hefur nú orðið æ
ljósari nauðsyn þess, að þeim séu opnar leiðir til að
tryggja fjármagn sitt á arðbæran hátt i samkeppni við
forgangskröfur meðlima sinna um óverðtryggð lán til
íbúðabygginga, þar sem brátt rekur nú að því, að hinir
eldri af lifeyrissjóðunum þurfi að inna af hendi veru-
legar lífeyrisgreiðslur til félagsmanna sinna. Hér við
bætist svo sú staðreynd að opnberir starfsmenn njóti
lífeyris, sem bundinn er launum fyrir -síðasta starf
lifeyrisþega eins og þau eru á hverjum tíma, en á hinn
bóginn eru lifeyrisgreiðslur flestra annarra sjóða
óverðtryggðar með öllu. Af þessu leiðir mikinn kjara-
mun á milli þeirra, er lífeyris njóta úr verðtryggðum
sjóðum og hinna, sem fá lifeyri úr óverðtryggðum
sjóðum. Til lengdar fær þessi mismunun og kjaramun-
ur ekki staðist.
Það er þvi sennilegt, að visitölubinding fjárskuld-
bindinga í einu eða öðru formi verði aukin á næstu
árum sérstaklega þar sem aðgengilegra virðist að
tryggja raunverulegan afrakstur fjármagns sjóðanna
með þessum hætti en með sveigjanlegri vaxtastefnu.
Visitölubinding fjárskuldbindinga hefur hins vegar í
för með sér ýmsa erfiðleika i framkvæmd, ekki sízt
þeim sem upp koma við að greina milli skammtíma og
langtima skuldbindinga, þar sem visitölubinding t.d.
viðskiptavíxla yrði bæði erfið i framkvæmd og fyrir-
hafnarmikil. Hér kynnu einnig að koma upp erfið-
leikur vegna forgangsmeðferðar eða sérstakra kjara
ýmissa tegunda lána, og þarf í þeim efnum almennt að
samræma lánskjör sem mest og greina á milli al-
mennra lánveitinga og féiagslegra lána, er veitt væru
með sérstökum kjörum.
Vfxlhækkanir kanpgjalds og verðlags
Vixlhækkanir kaupgjalds og verðlags hafa lengi
tekið mikið rúm í efnahagsmálaumræðum hér á landi.
Reynsla okkar sýnir að taka verður með varúð hug-
myndum um visitölubindingu sem allsherjar hjálp-
ræði. Visitölubindingin er heldur ekki umfram önnur
form launaákvörðunar sjálfstæð uppspretta verð-
bólgu. Hana ber að skoða fremur sem farveg verðbólg-
unnar. En ýmis atriði í núgildandi kerfi eru mein-
gölluð. Takist okkur að sniða þau af má vel vera, að
vísitölubinding í einhverju formi geti stuðlað að og
staðfest velheppnaðar launaákvarðanir farsællega
eins og hún getur magnað mistök, en um það siðar-
nefnda höfum við mörg dæmi.
Vfsitölubinding er aðeins einn þáttur í flóknu kerfi,
sem verður ekki rifinn úr sinu samhengi. Öllum er
ljóst að engin reikniformúla getur til lengdar verð-
tryggt laun. Kaupmátturinn hlýtur að ráðast af
afkomu þjóðarbúsins og öllum atriðum þeirra samn-
inga sem gerðir eru hverju sinni.
Þegar vandlega er skoðað, er ákvörðun launa — og
þar með vísitölukerfið — eitt mikilvægasta hag-
stjórnartækið. Mikið er í húfi að þessu tæki sé í senn
beitt af skynsemi og sanngirni. A ykkar samtökum
hvilir því mikil ábyrgð við mótun kjaramálastefn-
unnar á þessu vori.
Fiill atvinna er forgangsverkefnið
Hastarleg umskipti til hins verra í efnahagsmálum,
ör verðbólga og mikill greiðsluhalli í viðskiptum við
útlönd hafa að undanförnu sett svip sinn á þróun
efnahagsmála hér á landi, eins og reyndar i flestum
nálægum löndum. Hér eru þó sviptingarnar í kjörum
hlutfallslega meiri en hjá flestum öðrum. Þessi
umskipti eru þeim mun tilfinnanlegri, sem hugmyndir
manna um kjarabótamöguleika og útgjaldaáform —
bæði hjá einstaklingum, opinberum aðilum og öðrum
— mótuðust í ríkum mæli af velgangni undanfarinna
fjögurra ára. Við ríkjandi aðstæður í efnahagsmáium i
heiminum, verðum við að sætta okkur við, að lifskjör
þjóðarinnar geta ekki batnað um sinn. Forgangsverk-
efnið á sviði efnahagsmála er að tryggja fulla atvinnu
og atvinnuöryggi. Til þess að ná þessu markmiði
jafnframt þvi sem hamlað er gegn verðbólgunni, verð-
um við að halda í við okkur, sníða okkur stakk eftir
vexti. Þetta ætti okkur að vera vel unnt, því að
hlutskipti okkar er gott samanborið við flestar þjóðir
aðrar. Þrátt fyrir andstreymi i efnahagsmálum er hér
ekkert atvinnuleysi ólikt þvi, sem er í ýmsum nálæg-
um löndum. Mikil óvissa ríkir i efnahagsmálum heims-
ins um þessar mundir, við ættum því að keppa að þvi
allir sem einn að gæta í hvívetna þeirrar hófsemi sem
er forsenda atvinnuöryggis. Við þessar aðstæður
Framhald á bls. 21