Morgunblaðið - 24.05.1975, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MAl 1975
LOFTLEIÐIR
BILALEIGA
CAR RENTAL
Tt 21190 21188
LOFTLEIÐIR
Ú
BÍLALEIGAN—
SHEYSIR
CAR RENTAL
24460
28810
piONEen
Utvarpog stereo, kasettutæki
FERÐABÍLAR h.f.
Bílaleiga, sími 81 260.
Fólksbílar — stationbílar
— sendibilar — hópferðabilar.
BILALEIGAN
MIÐBORG H.F.
sími 1 9492
Nýir Datsun-bílar.
H
/
® 22 0-22-
RAUÐARÁRSTÍG 31
Bridgefélag kvenna:
Eftir 4 umferðir i parakeppni
félagsins eru eftirtalín pör efst:
Steinunn Snorradóttir —
Agnar Jörgensson 497
Gunnþórunn Erlingsdóttir —
Þorsteinn Erlingsson 493
Guðríður Guðmundsdóttir —
Sveinn Helgason 486
Margrét Asgeirsdóttir —
Vilhjálmur Aðalsteinsson 477
Dröfn Guðmundsdóttir —
Sigríður Pálsdóttir —
Jóhann Jóhannsson 477
Einar Sigurðsson 470
Anna Guðnadóttir —
Kristján Guðmundsson 466
Kristjana Steingrímsdóttir —
Gunnar Vagnsson 466
Unnur Jónsdóttir —
Jón Baldursson 465
Olafia Jónsdóttir —
Ólafur Ingvarsson 465
Meðalskor: 432 stig.
5. og síðasta umferðin í þessari
jöfnu og spennandi keppni,
verður í Domus Medica, mánu-
daginn 26. maí, og hefst kl. 8. e.h.
stundvíslega.
Fyrstir ger-
manskra þjóða
Það er hald fræðimanna að
hreppaskipan á Islandi hafi
verið komið í fast form áður en
heildarlög og þjóðveldi urðu að
veruleika á Þingvelli við Öxará
á öndverðri tfundu öld.
Hrepparnir, sveitarfélögin,
voru þann veg fyrstu stofnanir
og samfélagsform þeirrar
þjóðar, sem háð hefur langa og
stranga lífsbaráttu á eylandi
okkar, á mörkum hins byggi-
lega heims. Þeir hafa staðið af
sér tímans tönn, allar þjóð-
lífsbreytingar gegnum aldirnar
og gegna enn hliðstæðu og þó
veigameira hlutverki í þjóð-
félaginu en íöndverðu.
Frumverkefni hreppanna
voru af samfélagslegum toga
spunnin, samtrygging þegn-
anna á einstaklingsbundnum
tjónum, fyrsti vísir trygginga
meðal germanskra þjóða;
athyglisverð söguleg staðreynd,
sem alltof lítill gaumur hefur
verið gefin. Þessi samtrygging
náði til húsbruna og fellis bú-
penings og skyldu þá allir
bæta.
Atvinnutækin, Vest-
mannaeyjar og Nes-
kaupstaður
Tryggingar, bæði frjálsar og
lögboðnar, hafa síðan þróast I
áföngum á fslandi, einkum á
þessari öld og yfirleitt I já-
kvæða átt. Þessar tryggingar
hafa náð til fleiri og fleiri þátta
mannlegs lífs og miðast við það
fyrst og fremst, að tryggja
öryggi og velferð einstaklinga
og fjölskyldna gegn hvers
konar hugsanlegum áföllum.
Reynslan hefur sýnt og kann
enn að leiða í Ijós ýmsa agnúa á
fyrirkomulagi trygginga, sem
þurfa að vera í sífelldri endur-
skoðun og aðlöðun að breyttum
þjóðlffsháttum.
Náttúruhamfarir, sem
höggva skörð I mannlíf og verð-
mæti, eru ekki ný bóla á Is-
landi. Þær hafa verið fylgifisk-
ur kynslóðanna i þjóðarsög-
unni. 1 fersku minni og næst í
tlma eru hörtnungarnar í Vest-
mannaeyjum og Neskaupstað.
Þá sýndi þessi oft sundurlynda
þjóð þann samhug og samtaka-
mátt, sem felur í sér sigur yfir
hvers kyns vanda og endurhæf-
ingu heilla byggðarlaga.
Atvinnutækin, undirstaða af-
komu fólks i þessum veiga-
miklu verstöðvum, voru I rúst-
ir lögð. Af margháttaðri sárri
reynslu varð sú ekki sízt lær-
dómsrík, sem undirstrikaði
þýðingu og tilveru traustra,
fjárhagslega sjálfstæðra at-
vinnutækja, sem virkjað geta
hugvit og vinnuafl þegnanna til
verðmætasköpunar og velmeg-
unar. An traustra atvinnutækja
er nútíma velmegun úr sög-
unni. Þetta leiðir hugann að
þvf, að hægt er að leggja at-
vinnutæki í rúst með margvis-
legum hætti, eyðileggja
rekstrargrundvöll þeirra með
skammsýni og kröfugcrð
umfram burðarþol þeirra.
Stöðvun atvinnurekstrar af
slíkum sökum hefur skapað
víðtækt atvinnuleysi I mörgum
nágrannalöndum okkar.
Viðlagatrygging
íslands
Hamfarirnar í Vestmanna-
eyjum og Neskaupstað kölluðu
á tilurð Viðlagasjóðs, sem
undirstöðu endurbyggingar at-
vinnutækja og mannllfs f þess-
um byggðarlögum. Þau opnuðu
augu alþjóðar fyrir varanleg-
um viðlagasjóði, er mætt gæti
hliðstæðum vandamálum í
framtfðinni. Niðurstaðan varð
lög um Viðlagatryggingu Is-
lands, sem Alþingi Islendinga
samþykkti á nýafstöðnu lög-
gjafarþingi.
Tryggingarráðherra, Matt-
hfas Bjarnason, brá skjótt við i
þessu efni. Undirbúningur
hinnar nýju löggjafar, sem
þjóðin fagnar nú, hvíldi ekki
sfzt á hans herðum, samfara
margskonar björgunarráðstöf-
unum i útgerð og fiskvinnslu
landsmanna, sem rekstrar-
stöðvun blasti við, vegna utan-
aðkomandi og heimatilbúinna
vandamála. Þessi nýja trygging
er f samræmi við hina fyrstu í
sögu íslenzku þjóðarinnar. —
En á örlagatfmum í mestu efna-
hagskreppu sem yfir þjóðina
hefur gengið um árabii, ersam-
hugur, samátak og varfærni í
kröfugerð sú eina tryggirig,
sem fleytt getur atvinnu-
rekstrinum í landinu yfir ógn-
vekjandi en vonandi tfma-
bundna rekstrarerfiðleika.
Séra Bernharður Guðmundsson skrifar frá Addis Abeba:
Að verða að gagni...
FYRIR tveim árum kynntumst
við ungum bandarískum
læknishjónum sem þá voru
einnig nýkomin hingað. Þau
voru við málanám til undirbún-
ings starfi sínu við kristniboðs-
spítala norður í landi. Frúin
unga var dæmigerð Bandaríkja-
stúlka, ef slíkt er til, búlduleit,
hláturmild, elskuleg en svolítið
barnaleg.
Um vorið fóru þau til Valdia,
og skömmu síðar helltist hung-
ursneyðin yfir allt í kring um
þau. Yfirþyrmandi vatns- og
matarskortur, deyjandi fólk,
örvæntingarbænir og áköll.
Mannleg eymd og vonleysi á
allar hliðar.
Og hjónin tóku til hendinni.
Auk þess að reka yfirhlaðinn
spítala, tókst þeim að útvega
nokkra sendiferðabíla, sem
voru innréttaðir sem lækninga-
stofa, mannaðir og sendir víðs-
vegar út um héruðin. Starfsfólk
bflanna bólusetti fólk í þús-
undatali, dreifði mat og veitti
undirstöðufræðslu í heil-
brigðismálum, sér í lagi um
meðferð ungbarna. Hæli fyrir
munaðarleysingja voru sett
upp. Eftir itarlegar bréfaskrift-
ir tókst þeim að fá fjölda fólks
víðs vegar um heim til að
tryggja fjárhagslega rekstur
þeirra. Þau fengu sænsku
kirkjuhjálpina til að grafa all-
marga brunna og blessað vatnið
breytti auðn í akurlendi. En
eitt vandamál var óleyst,
Konur, sem hundruðum saman
höfðu flúið hungurhéruðin með
börnin sín, höfðu setzt að á
spítalalóðinni og höfðu hvorki i
sig né á, hvað þá húsaskjól.
En unga konan bandaríska
bjó yfir meira framtaki og hug-
myndaflugi en hún hafði
haldið. Hún Iét ryðja nokkurt
akurlendi og úthlutaði hverri
konu, er vildi, nokkrum skika,
þar sem þær ræktuðu bómullar-
runna. Síðan tvinnuðu þær
bómullina á heimagerðar
snældur sínar, frumstæðum
vefstólum var komið upp og
dúkar ofnir.
En það var nóg framboð af
illa ofnum hvftum bómullardúk
í þessu landi. Varan seldist
ekki og vonleysið herjaði á ný.
Þá dreif unga frúin sig til
Addis og kom aftur með stóran
garnpoka. Hún teiknaði ýmsar
gerðir af hinum sérstæðu
eþíópísku krossum á dúkana,
kenndi konunum að sauma,
eftir mynstrinu með kontor-
sting og flatsaum. I byrjun
gekk það mjög illa. Övönum
höndum veittist slfkt verk
erfitt. En brátt kom að því að
línurnar urðu sæmilega beinar
og saumsporin þétt. Þá var
hægt að senda fallega púða,
veggmyndir og borðdúka til
Addis, varan 'seldist eins og
bezt varð á kosið.
Konurnar trúðu ekki sínum
eigin augum, er þær stóðu með
dollaraseðla í höndunum sem
afrakstur vinnu sinnar. Þetta
var í fyrsta sinn á ævinni sem
þær höfóu peninga í höndum.
Norður þar er iðkuð vöru-
skiptaverzlun, sem sjaldnast er
hagstæð fátækri ekkju.
Nú gátu konurnar smátt og
smátt byggt sér húsaskjól og
aukið við bómullarakur sinn.
Nýr glampi ljómaði í augum
þeirra — nú kviðu þær ekki
komandi degi. Það sem hafði
skipt sköpum fyrir þær og börn
þeirra var að þær höfðu kynnzt
kristinni trú ungrar konu í
verki.
Við hittum þau hjónin
nýverið. Þau voru á Ieið heim í
stutt hvíldarleyfi. Nú hafði fjöl-
skyldan stækkað. Eþíópískur
drenghnokki, sem borinn hafði
verið út af örvinglaðri móður
sinni, en hafði fundizt í tæka
tíð, hvíldi sæll og glaður í fangi
nýrrar móður.
Frúin er ekki lengur búldu-
leit, hrukkum hennar hefur
fjölgað og hún hefur hærst
mjög. Hún er allt annað en
barnaleg og bláeygð í viðhorfi
sínu til lffsins. Hún hlær
sjaldnar en áður — en bros
hennar birtir djúpa gleði hjart-
ans, þá gleði að geta orðið
öðrum að gagni.
ORÐ I EYRA
Kvennafárið
Einhvur gaukaði því að mér I
óspurðum fréttum hér á dögunum
að það hefði verið finnsk valkyrja
sem uppgötvaði kvennaárið. Ef
hun hefði semsagt ekki verið
svona skarpskyggn hefðum við
farið algerlega á mis við blessun
þá sem rignir yfir réttlátar konur
og ránglátar á þessum síðustu
timum. Enda var nú ekki seinna
vænna. Einginn getur nú fullyrt
um hvað mörg kvennaár hafa farið
I súginn eða hundana, nema hvort
tveggja væri, ánþess nokkur veitti
þeim minnstu athygli. Þau hafa
meiraðseigja skraunglast þetta
áfram ánþess nokkrum kæmi til
hugar jafnsjálfsagður réttur og
svokallaður sjálfsákvörðunarrétt-
ur kvenna.
En að sjálfsögðu var Skitsokka-
hreyfíngin móbilíséruð og kom
ekkert á óvart fremur er gáfuðum
félagsfræðingum sem hafa náð
stútendsprófi. Alla tíð siðan hreyf-
íng þessi stórmerk hljóp af rúm-
stökkunum hefur Jakob fylgst ná-
ið með hugsjónamálunum og þau
eru nú ekki slorleg hvað sem öðr-
um málum viðkemur.
Fréllabréí íra Talknafirdi
Tálknafirði, 14. maí '75.
Heldur er nú að hlýna í veðri
eftir slæmt kuldakast, komst
frostið upp í 9—10 stig. Sauð-
burður er i fullum gangi og hefur
gengið vel. Vetrarvertið er lokið
og var hún með lélegra móti Sölvi
Bjarnason var aflahæstur með
680 tonn. Tungufelt var með 670
tonn og Tálknfirðingur með 560
tonn. Það sem vakti hvað mesta
eftirtekt hér var að tveir kven-
hásetar voru á Tungufelli i vetur
og beittu þar á linuvertiðinni, en
voru á sjó á netavertiðinni. Sóðu
þær sig með hinni mestu prýði og
voru engu síðri en karlmennirnir.
Kvenkokkur var lika á Tungufelli á
netunum, en á Tálknfirðing hefur
verið kvenkokkur siðan i fyrra-
haust og hefur hún verið til mikill-
ar fyrirmyndar. Bátarnir hérna
fara á útilegu með línu strax eftir
hvitasunnu.
Tólf hús eru nú i byggingu
hérna þar á meðal dagheimili, sem
kvenfélagið Harpa hefur staðið
fyrir að koma upp. Var kosin 4ra
kvenna nefnd til að sjá um upp-
byggingu þess og hafa þær séð
um fjáröflun til þess með dans-
leikjum, kaffisölu og blómasölu og
Náttúrlega þarf ekki nema
meðalhálfvita og tæplega það til
að skilja að mismunun (gott orð) á
sér stað i samfélaginu, sérdeilis
gagnvart quenfólki. Þessvegna er
brýn nauðsyn að tala um konur í
sibylju, samkjafta helst aldrei og
minna á konur og svokölluð kven-
réttindi i tima og þó kannski eink-
um og sérilagi i ótima. Jafnvel þó
svo kunni að fara að hrollur fari
um dagfarsprúðan karlpeníng og
hárin risi á þeim hetjulega F hvert
sinn sem hann heyrir kvenna get-
ið.
safnað fé hjá þorpsbúum sem hafa
sýnt þessu máli mikinn áhuga og
unnið mikið i sjálfboðavinnu, en
töluvert vantar ennþá. Vonast er
til að húsið komist upp með haust-
inu.
Barna- og unglingaskólunum er
að verða lokið og verða siðustu
prófin 23. mai. Fyrir skömmu hélt
skólinn árshátíð sina og var yfir-
fullt á sýningunni, sem samanstóð
af söng og leikþáttum og var sýn-
ingunni mjög vel tekið. Eiga börn-
in mikla þökk fyrir góða skemmt-
un.
Ragnheiður.
Kvennafárið verður nefnilega að
heltaka þjóðina. Til þess er nú
leikurinn gerður og refirnir skorn-
ir og allt það. Sjálfsákvörðunar-
réttur kvenna er mannréttindi og
kvenréttindi. Það eru mannrétt-
indi, og umfram allt kvenréttindi,
að hafa lagalegan rétt til að skipa
heilbrigðisþjónustufólki. svosem
læknum og hjúkrunarkonum, fyrir
verkum. Ef Jakobi tilaðmynda
hundleiðist af félagslegum eða
heilsufarslegum orsökum á hann
auðvitað að fá hláturpillur frá
doktoribus en eingar refjar. Og ef
kvenmaður hefur öðrum hnöppum
að hneppa en á barnafötum á hún
veskú að fá þá þjónustu sem hún
krefst áðuren afkvæmið heilsar
uppá heiminn. Og ekkert múður í
stað aðgerða.
Hitt er svo náttúrlega ekki til
umræðu hvort svokallaður sjálfs-
ákvörðunarréttur byrjar þá fyrst er
losna skal við ímynduð eða raun-
veruleg óþægindi. Það er sjálfsagt
skerðing á persónufrelsi að not-
færa sér slikan rétt til að hafna
góðu gamni.