Morgunblaðið - 29.05.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. MAl 1975
Samþykkt þingsályktunartillögu Sverris Hermannssonar:
SVERRIR HERMANNSSON
3. þingmaður Austfirðinga.
Fiskræktarskilyrði í Lagarfljóti
mundu batna vegna hins jafna
rennslis, minni jökulaurs og
minni flóðahættu, vegna þess að
miðlunarlónin draga mjög úr flóð-
um.
Landsspjöll af völdum slikrar
stórvirkjunar eru í lágmarki. Að
vísu mundi nokkuð af góðum
sumarafréttarlöndum Fljótsdæl-
inga fara undir vatn í Eyjabakka-
lóni. Slíkt þyrfti auðvitað að bæta
með uppgræðslu eða á annan hátt.
Aftur á móti mundi rennsli
Lagarfljóts jafnast, og jafnvel þó
að hinum stóránum yrði veitt yfir
i Fljótsdal, er auðvelt að ganga
þann veg frá því, að rennsli
Lagarfljóts yrði ekki öllu meira
en meðal ágústrennsllþess, svo að
landsspjöll af þess völdum yrðu
hverfandi.
Síðan gerði Sverrir í ítarlegu
máli grein fyrir margþættum
kostum Reyðarfjarðar, varðandi
hugsanlega staðsetningu stóriðju,
en það er önnur hlið á þessu máli,
sem hér verður ekki rakin, þó
athyglisverð sé í meira lagi.
Lækkun húsnæðiskostnaðar bezta kjarabótin:
Lækka byggingarkostnað, draga
úr þenslu í efnahagsmálum og
minnka hættu á atvinnuleysi
Sigur í stærsta framtíðar-
hagsmunamáli Austurlands
kostnaði beint í ríkissjóð. Þar
vega þyngst aðflutningsgjöld og
launaskattur. Með því að ríkið
sjálft lækki sin gjöld af
byggingarefni og vinnu manna í
byggingariðnaði, þá lækkar líka
kostnaður ríkisins við þess eigin
framkvæmdir. M.ö.o.: á því sviði
er alveg augljóst að um einfalda
aðgerð er að ræða til að draga úr
verðþenslu. Ef við hugsum út i
það að um helmingur af allri
fjármunamyndun í þjóðfélaginu
eru byggingarframkvæmdir og
helmingur af öllum byggingar-
framkvæmdum eru byggingar
þess opinbera, þá sýnist þetta
vera nokkuð ljóst. Við sjáum lika
að þetta hlýtur að hafa verulega
þýðingu fyrir hagsmuni al-
mennings í landinu. Enn ein rök-
semd, sem mætti sérstaklega til-
færa, eins og nú háttar til, er ótti
um samdrátt i byggingariðnaði.
Þá leið, sem hér er lagt til að
könnuð verði, mætti e.t.v. nota
sem hagstjórnartæki gegn
hugsanlegu atvinnuleysi í þessari
atvinnugrein, sem svo margir
hafa lífsframfæri af.
Endurskoðun tollamála.
Ragnhildur sagði að sér væri
ljóst, að greinar byggingariðnaðar
lytu margs konar sköttum og toll-
um, svo umfangsmikillar athug-
unar væri þörf á þessum vett-
vangi, áður en endanlegar
ákvarðanir yrðu teknar. Inn í þá
athugun kæmi og, hvort hyggilegt
væri að hafa há aðflutningsgjöld
á vélum, sem notaðar eru til að
vinna innlent byggingarefni úr
erlendu hráefni. Þar sem skýrt
hafi veriö frá þvi, að fjármálaráð-
herra hafi nú skipað nefnd til að
athuga sérstaklega fyrirkomulag
tollamála, færi vel á þvi að slik
þingsályktun sem þessi, eða sú
athugun sem hún gerði ráð fyrir,
yrði falin þeirri nefnd.
Ragnhildur gat þess og, að Hús-
næðismálastjórn ríkisins hefði
sent jákvæða umsögn um tillögu
sína, sem og ýmsar aðrar leiðir til
lækkunar byggingarkostnaðar,
sem félagsmálaráðherra hefði í
hyggju að kanna sérstaklega.
Ég held að öllu samanlögðu,
sagði Ragnhildur, að það geti orð-
ið niðurstaðan, að það muni béin-
línis borga sig fyrir ríkið, að gera
þá ráðstöfun sem hér er á bent.
Byggingarkostnaður myndi síður
þenjast út í sama mæli og verið
hefur. Byggingarlánakerfið
myndi ekki kalla á jafnstórar fjár-
fúlgur. En höfuðatriðið er -eftii
sem áður aö gera öllum al-
menningi léttbærara að bera
þann kostnað, sem því fylgir
hvort heldur sem er að búa í eigin
húsnæði eða borga húsaleigu. Til-
laga mín felur i sér að ríkisstjórn-
in láti þegar kanna þetta mál til
hlítar og gefi Alþingi skýrslu um
niðurstöður. Leiði skýrslan til
þeirrar niðurstöðu, sem mig grun-
ar, að umrædd gjöld séu óskyn-
samlega há, þá vona ég að horfið
verði að því ráði að lækka þau
verulega eða fella niður með öllu.
Þá lækkar byggingarkostnaður,
dregur úr þenslu i þjóðfélaginu
og hættan á atvinnuleysi í
byggingariðnaði minnkar.
Sverrir Hermannsso (S), 3.
þingmaður Austfirðinga endur-
flutti i neðri deild á nýliðnu þingi
tillögu til þingsályktunar um
beizlun orku og orkusölu á
Austurlandi. Tillagan var upphaf-
lega i tveimur liðum og hljóðaði
svo:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að hlutast til um:
0 1. að lokið verði hið fyrsta
rannsókn á byggingu Fljóts-
dalsvirkjunar (1. áfanga
Austurlandsvirkjunar).
Q 2. að leitað verði eftir
kaupanda að raforku með stór-
iðju í Reyðarfirði fyrir aug-
um.“
Þegar sýnt var, að skoðana-
ágreiningur um síðari lið tillög-
unnar kynni að valda þvi, að hún
hlyti ekki afgreiðslu á þessu
þingi, féllst flutningsmaður á aði.
hann yrði dreginn til baka.
Með samkomulagi við Iðnaðar-
málanefnd varð endanlegt orða-
lag tillögunnar, eins og Alþingi
samþykkti hana, á þessa lund:
0 Alþingi ályklar að skora á
ríkisstjórnina að hlutast til
um, að Orkustofnun ijúki eins
fljótt og við verður komið
rannsókn á byggingu Fljót-
dalsvirkjunar.
I greinargerð Sverris Her-
mannssonar og framsögu með til-
lögu þessari var margháttaður
fróðleikur, sem erindi á til lands-
manna allra, ekki sízt Austfirð-
inga, og verður hann efnislega
rakinn hér á eftir.
HAGSTÆÐUR STÓRVIRKJ-
UNARMÖGULEIKI
Ástandið í orkumálum heimsins
er nú með þeim hætti, að telja má
fullvist, að orkuverð tvöfaldist
a.m.k. ef ekki meira, og eftir-
spurn eftir raforku til stóriðju
vaxi mjög.
Ber því brýna nauðsyn til að
hraða öllum rannsóknum á orku-
lindum okkar og möguleikum
þeirra, ekki hvað sizt þeim, sem
líklegastir eru til að gefa okkur
kost á stórfelldri og hagkvæmri
stóriðju hér á landi.
I áætlun Orkustofnunar um for-
rannsóknir á vatnsorku á Islandi
frá því í ágúst 1969 er reiknað
með því, að ' unnt sé að byggja
orkuver austur í Fljótsdal með
framleiðslugetu um 8000
Gwh/ári, en þetta samsvarar rúm-
lega helmingi orkuframleiðslu-
getu allra stóránna á Suðurlandi,
þeirri er hagkvæm getur talizt
(15750 Gwh/ári). — Vatnsorka
annarra landshluta er ekki nema
brot af þessu.
I áætlun um stofnkostnað stór-
virkjana á Suðurlandi og Austur-
landi, sem Orkustofnun lét gera í
janúar 1971, kemur i ljós, að verð-
mismunurinn er hvergi marktæk-
ur miðað við þær rannsóknir, sem
þá lágu fyrir, og Austurlands-
virkjun sizt dýrari en Suðurlands-
virkjanir.
Fyrsti áfangi Austurlandsvirkj-
unar yrði Jökulsá í Fljótsdal með
vatnsmiðlun frá Eyjabökkum, þar
sem Kelduá o.fl. smáám væri veitt
í þá miðlun. Samkvæmt áætlun
Orkustofnunar frá því í desember
1971 væri hagkvæmasta stærð
þeirrar virkjunar um 230—240
MW.
Fyrst eftir að áætlun um
Austurlandsvirkjun var lögð
fram, komst verulegur skriður á
rannsóknir á þeim stöðum, en nú
virðist sem verulega hafi verið
dregið úr þeim og rannsóknir
færzt yfir á aðra landshluta.
MARGHATTAÐIR KOSTIR
AUSTURLANDSVIRKJUNAR.
Austurlandsvirkjun er í raun
eini stórvirkjunarmöguleikinn
sambærilegur við Suðurland og
er einnig mikilsverð til að skapa
aukið jafnvægi í byggð landsins.
Öheppilegt væri að nota suð-
vesturlandsorkuna að mestu til
stóriðju, þar sem hennar mun
fyrr en seinna þörf til almennra
nota á mestu þéttbýlissvæðum
landsins.
Auðvelt er að tengja Austur-
landsvirkjun við raforkukerfi
Suðvesturlands með byggðalínu
um suðurströndina. Með tilliti til
jarðfræði og náttúruhamfara er
hún vel i sveit sett og gæti því
aukið á orkuöryggi landsins.
Veðrátta Austurlands er allt
önnur en á Suðurlandi, þannig að
sjaldgæft er, að lélegt vatnsár sé á
báðum stöðum, svo að með slíkri
samtengingu gætu virkjanir bætt
hvor aðra upp.
Jarðlög til mannvirkjagerðar
við virkjun Jökulsár í Fljótsdal
eru talin traust, og stöðvarhús-
næði liggur í miðri sveit með hag-
stæðum samgöngumöguleikum
við Egilsstaðaflugvöll og Reyðar-
fjörð sem höfn, en það er meira
en hægt er að segja um virkjunar-
stæði inni á hálendi landsins.
Hafísvandamál eru þar í lágmarki
miðað við íslenzkar aðstæður.
Stækkunarmöguleikar eru þar
mjög miklir, og af samanburðar-
kostnaðaráætlunum má sjá, að
stofnkostnaður hvers áfanga er
mjög hliðstæður, svo að fyrir
fram fjárfestingar eru þar litlar
sem engar. Vatnsmiðlun Fljóts-
dalsvirkjunar myndi gera Lagar-
fossvirkjun örugga með vatn
allan ársins hring, einnig þó að
annað áfangi hennar væri byggð-
ur, svo að nýting og rekstur henn-
ar væri i hámarki.
Þingsályktunartillaga Ragn-
hildar Helgadóttur (S), þessefnis
að stuðla að lækkun byggingar-
kostnaðar í landinu með lækkun
eða niðurfellingu ýmiss konar
gjalda til ríkisins af byggingar-
efni, innflutningstolla, söluskatts
og launaskatts, hefur vakið verð-
skuldaða athygli almennings. Hér
verður efnislega rakinn rök-
stuðningur flutningsmanns fyrir
tillögunni, sem ætti að mæta
stuðningi launþegasamtakanna í
landinu.
Sá mála- og erindafjöldi,
sem hverju sinni er lagður
fyrir Alþingi íslendinga,
skiptir hundruðum. Skipu-
lagning og stjórnun þing-
starfa er því umfangsmik-
ið og vandasamt viðfangs-
efni, sem að mestu kemur í
hlut þriggja forseta þings-
ins, þeirra Ágústs Bjarna-
sonar, forseta sameinaðs
þings, Þorvalds Garðars
Kristjánssonar og Ragn-
hildar Helgadóttur forseta
þingdeilda. Hér sjáum við
Ásgeir Bjarnason og Ragn-
hildi Helgadóttur ræða
málin í þinghléi. Þau eru
hýr á brá, hafa sennilega
fundið eitthvert fært vað á
viðkvæmum vanda í sínum
stjórnunarstörfum.
(Myndina tók ljósm. Mbl.
Ól.K.M., sem og aðrar
myndir, sem birst hafa á
þingsíðu undanfarið).
Að draga úr verðþenslu og
forðast atvinnuleysi.
Fáum dylst að húsnæðis-
kostnaður er of þungur baggi á
herðum margra. Ekki á þetta sízt
við um ungt fólk. Húsnæðið
gleypir alltof stóran hluta af tekj-
um þeirra sem hafa nýlega stofn-
að heimili og sífellt sígur á ógæfu-
hlið i þessu efni. Þetta á við hvort
heldur menn byggja sjálfir eða
leigja hjá öðrum. Það hlýtur því
að þurfa að leita leiða til lækkun-
ar byggingarkostnaðar. Það er
eina raunhæfa leiðin til að lækka
húsaleigu og létta að tiltölu
skuldabagga væntanlegra íbúðar-
byggjenda. Ráðstöfun í þessa átt
myndi og draga úr þenslu í efna-
hagsmálum þjóðfélagsins.
Sumra orsaka fyrir háum
byggingarkostnaði er að leita í
ráðstöfunum ríkisins sjálfs. All-
stór hluti af verði byggingar fer
beint til ríkisins i formi skatta af
efni og vinnu. Samkvæmt laus-
legri áætlun, sem gerð var í fyrra,
fara um 11—15% af byggingar-