Morgunblaðið - 10.07.1975, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JULI 1975
5
„ Táknmálið - móður-
mál heyrnleysingja”
Rætt við Agnete
Munkesö, heyrn-
leysingjaráðgjafa
ANNAÐ kvöld hefst I Norræna
húsinu fimm daga undirstöðu-
námskeið I táknmáli heyrnleys-
ingja og er námskeiðið opið
ölium þeim, sem áhuga hafa á að
læra táknmálið. Sérstaklega er
þess þó vænzt að foreldrar og
aðstandendur heyrnleysingja
sæki námskeiðið. Það er danskur
heyrnleysingjaráðgjafi, Agnete
Munkesö, sem mun annast
kennslu á námskeiðinu, en hún er
einnig komin hingað þeirra
erinda að undirbúa norrænt
æskulýðsmót heyrnleysingja hér
á landi næsta sumar.
Morgunblaðið átti stutt samtal
við Agnete á dögunum um skipu-
lag opinberrar aðstoðar við heyrn-
leysingja í Danmörku, um tákn-
mál heyrnleysingja og fleiri
atriði.
Samtök heyrnleysingja voru
stofnuð í Danmörku fyrir rúmri
öld, en lengi vel var öll aðstoð við
heyrnleysingja unnin í sjálfboða-
Vrntnj. Fyrir 35 árum var fyrst
veittur rikisstyrkur til þeirra
aðstoðar og fyrir 25 árum voru
sett fyrstu lögin um aðstoð við
heyrnleysingja. Árið 1956 voru
skipaðir fimm heyrnleysingjaráð-
gjafar í Danmörku og nú eru þeir
orðnir 12 talsins. Er Egnete
Munkesö einn þeirra.
Starf ráðgjafanna er margþætt,
að sögn Agnete. Þeir veita heyrn-
leysingjum aðstoð á ýmsum
sviðum, t.d. vegna menntunar,
samskipta við hið opinbera, í
dómsmálum og á fleiri sviðum,
styrkja samtök þeirra og annast
gerð tölfræðilegra skýrslna, svo
að eitthvað sé nefnt.
„Þegar ungir heyrnleysingjar
ljúka almennri skólagöngu, veit-
um við þeiin aðstoð viö að velja
sér framhaldsnám og ef tján-
ingarerfiðieikar koma fram
komum við til aðstoðar bæði í
námi og á vinnustöðum. Nú orðið
geta heyrnleysingjar gegnt nán-
ast öllum störf um sem er að'finna
í samfélaginu, en í gamla daga var
sagt við þá, að þeir gætu einungis
orðið skraddarar, skóarar, smiðir
eða saumakonur,“ segir Agnete.
„Við höfum komið upp hópum
túlka fyrir heyrnleysingja, eink-
um í Kaupmannahöfn, og aðstoða
þeir heyrnleysingja m.a. við nám.
Ef heyrnleysingjar þurfa að fara
fyrir dómstóla geta þeir fengið
túlka með sér og t.d. eru ákvæði í
lögum um að óheimilt sé að kveða
upp dóm yfir heyrnleysingja án
þess að hann hafi fengið aðstoð
túlks. Ef heyrnleysingjar þurfa
að fara i læknisskoðun, þurfa þeir
aðstoð túlks, og þannig mætti
lengi telja. Þeir gifta sig, eignast
börn, sumir skilja, o.s.frv. Það má
segja, að allt það, sem heilbrigt
fólk getur án aðstoðar og byggist
á samtölum, þurfi þeir aðstoð við.
Þeir eru ekki verr gefnir en
annað fólk, en þeir skilja málið
ekki eins vel og annað fólk af því
að þeir hafa ekki haft sömu mögu-
leika á að læra málið.“
Þegar Agnete talar um heyrn-
leysingja, á hún við fólk, sem ekki
skilur mælt mál með aðstoð
heyrnartækja. Heyrnardaufir
geta hins vegar stuðzt að tals-
verðu leyti við heyrnartæki t.d. í
umferð, þrátt fyrir að þeir nái
ekki að skilja talað mál.
Lengi vel var varalestur
talinn mikilvægasta aðferð heyrn-
leysingja til að skilja og læra
mælt mál, en nú eru viða uppi
aðrar skoðanir.
„I Danmörku mælum við með
alhliða boðskiptum (total
Kommunikation)," segir Agnete
„og notum til þess talmál, ritmál,
varalestur, munn við hönd-
við-hönd-aðferðina, fingramál,
táknmál, látbragð, líkams-
hreyfinga og heyrnartæki."
Hún bendir á að varalestur
krefjist of mikillar einbeitingar
fyrir heyrnarlausa og skili ekki
nógu stórum hluta talaðs máls,
þar sem sum hljóðin hafi svo líka
varastöðu. Þannig geti heyrnleys-
Agnete Munkesö
ingi með frábæra hæfileika í
varalestri vart náð nema
60—70% af þeim hljóðum, sem
mynduð eru, og meðalmaður á
þessu sviði nái vart nema
30—50% þeirra hljóða, sem
myndu eru. Unnt sé að nota
handahreyfingar til að auka nota-
gildi varalesturs, en þessi aðferð
ein sér sé mjög þreytandi og dauð.
Það sama gildir um fingra-
málið, að dómi Agnete, jafnvel
þótt duglegustu menn í notkun
fingramáls geti náð jafnmiklum
hraða og talandi maður.
Táknmál er sambland látbragðs
og handahreyfinga, þannig að það
verði merkingarberandi. „Það
hefur verið sagt um látbragð, að
það væri þögult tungumál
andans,“ segir' Agnete, „Tákn-
málið hefur verið kallað móður-
mál heyrnleysingja.
Táknmálið notar ekki sömu
setningauppbyggingu og talað
mál, það byggir fyrst og fremst á
atburðarásinni. Hún er mikil-
vægari en málfræðireglur fyrir
táknmálið,“ segir Agnete og bætir
við:
„Menn verða að hafa i huga, að
þegar þeir tala við heyrnleys-
ingja, verða þeir að lúta þeim
skilyrðum, sem heyrnleysinginn
setur. þeir verða að miða við orða
forða hans, en ekki við orðaforða
venjulegs manns. Heyrnleysing-
inn getur ekki lært orð jafnauð-
veldlega og venjulegt fólk.“
Agnete leggur áherzlu á mikil-
vægi þess, að með táknmáli sé
unnt að tjá tilfinningar og það
atriði sé þýðingarmikið til þess að
takast megi að byggja upp eðlilegt
samband, t.d. á milli foreldra og
barna. Þess vegna leggja Danir
mikla áherzlu á að kenna foreldr-
um ungra heyrnarlausra barna
táknmálið, jafnvel þótt ekki sé
um mörg orð að ræða til þess að
foreldrarnir geti bundizt inni-
legri tengslum við börn sin, sem
grundvallast á því að báðir aðilar
geti gert sig skiljanlega í sam-
skiptum.
Að lokum sagði Agnete:
„Það er mikilvægt að hafa í
huga, hve mikil fötlun felst í
heyrnarleysi. Menn skilja auð-
veldlega hverjir erfiðleikar þess
manns eru, sem hefur misst hönd
eða fót, en erfiðleikar heyrn-
leysingjans eru engu minni.
Heyrnleysingi er ekki bara venju-
leg manneskja án heyrnar. Hann
vantar svo margt og þarf miklu
lengri tíma en heilbrigt fólk til að
þroskast og afla sér þeirrar
vitneskju, sem nauðsynleg er í
lífinu. Því miður hefur það verið
of algengt, að heyrnleysingjar
væru ofverndaðir af foreldrum
sínum og væru þannig enn lengur
að öðlast þroskann og vitneskjuna
en ella.“
AUGLÝSINGASÍMINN ER:
^22480
J JHoröunblabib
Alltaf
eykst
úrvalið
AF STORGLÆSILEGUM '
SUMARFATNAÐI
] Fatn. úr denim:
Gallabuxur — Gallajakkar
— Kjólar — Pils —
Jakkar & pils sett
— Skokkar.
[J] Bolir í stórglæsilegu
úrvali
[JJ Stutterma blússur
| | Stutterma herra
jerseyskyrtur
O Kápur — Frakkar — Dragtir
[[] Ljós sumarföt
[[] Ný skísending á
I I Ný hljómplötusending
_ iíSSm. TÍZKUVERZLUN unga fólksins
uhn karnabær
RGÖTU 2
LAUG
SIMI FRA SKIPTIBORÐI 28