Morgunblaðið - 24.08.1975, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. AGUST 1975
Á ÁRSFUNDI bandarfsku lögmannasamtakanna,
American Bar Association, sem haldinn var í Montreal f
Kanada fyrir nokkru hélt Henry Kissinger merka ræðu
um þjóðréttarmáiefni og þróun alþjóðalaga. Mikill hluti
ræðunnar fjallaði um hafrétt, en einnig var í ræðunni
drepið á geimréttarvandamál, alþjóðleg efnahagsmál og
þann vanda sem þjóðir heims kljást við í formi alþjóð-
legrar skemmdarverka- og skæruliðastarfsemi. Ræðan
er mjög löng, tók 40 mfnútur í flutningi og er þar farið
ftarlegum orðum um afstöðu Bandarfkjanna til málefna
á Hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Þetta er í,
fyrsta sinn sem Kissinger fjallar um hafrétt í meiri
háttar ræðu, enda hafa þeir menn sem um þessí mál
fjalla í ráðuneyti hans átt erfitt með að beina athygli
hans frá brýnum og aðkallandi vandamálum að þessum
málaflokki. Ber ræðan með sér að Kissinger hefur nú
gefið þessum málum góðan gaum og þykir þeim sem til
þekkja það ekki seinna vænna.
Mbl. hefur borizt ræðan í fullri lengd og birtir hér þá
kafla hennar sem um hafréttarmál fjalla. Millifyrir-
sagnir eru blaðsins.
vægar olíu- og gaslindir auk
málma. Vegna þessa hafa sum
riki krafizt fullkomins yfirráða-
réttar yfir þessu svæði. Þessar
kröfur geta Bandaríkin ekki held-
ur fallizt á. Væri á þær fallizt
mundi þriðji hluti heimshafanna
falla undir yfirráð einstakra ríkja
og það sá hluti þeirra þar sem
mest umferð skipa er.
Bandaríkin og mörg fleiri ríki
hafa Iagt áherzlu á alþjóðlegt
samkomulag um 200 mllna auð-
lindalögsögu. Samkvæmt þeirri
hugmynd mundu strandríkin
ráða yfir fiskveiðum og mál-
vinnslu innan þessara marka, en
siglingafrelsi og önnur réttindi
ríkja heims yrðu óskert. Fisk-
veiðar innan svæðisins mundi
strandrikið skipuleggja og bæri
því skylda til að fara að alþjóðleg-
um reglum um vernd fiskstofna.
Geti strandríkið sjálft ekki veitt
allan leyfilegan afla innan þess-
ara marka á hverju ári ætti að
heimila öðrum þjóðum að veiða
það sem umfram er. Gera þyrfti
sérstakt samkomulag um veiðar
túnfisks, lax og annarra fisk-
tegunda sem flakka um stórt haf-
svæði. Við erum einnig hliðhollir
því að sett verði ákvæði til að
tryggja fiskveiðihagsmuni land-
luktra ríkja og annarra ríkja sem
Hafretlarsáttmalinn etnii
mtkiivægastl
samnlngur
sem um gelur
I sðgunnl
Tímamót í sögunni
„... Við stöndum á timamótum
í sögunni. Breytinga er von í
heimi vorum og við höfum tæki-
færi og ber skylda til að hafa
áhrif á þær. Ef markmið okkar er
frekari friðarviðleitni og sam-
vinna í heiminum skulum við
taka þátt í því starfi og sköpun
þeirra stofnana sem að því marki
er stefnt.
Ég ætla í dag að koma á fram-
færi stefnu Bandaríkjanna í
nokkrum þeim málum sem varða
lög og rétt þjóða. Þetta eru mál-
efnis em geta fært okkur nær því
að búa í friðsamari og Iöghlýðnari
heimi. í þessum málum endur-
speglast sá vandi sem mannkyn
stendur nú andspænis: á hafinu
þar sem eldri lög hafa orðið úrelt
vegna nýrrar tækni; í himin-
geimnum þar sem afrek sem
engan hafði dreymt um fyrir ein-
um mannsaldri tefla i óvissu
hefðbundnum öryggishagsmun-
um og fullveldi ríkja; á sviði laga
sem gilda í stríði þar sem nýtil-
komin starfsemi barbara kallar á
þróun nýs félagslegs og lagalegs
aðhalds; og á sviði hefðbundinna
pólitiskra og lagalegra marka.
Ég hyggst fjalla sérstaklega um
hafrétt i því skyni að kalla á um-
talsverðan og skjótan árangur í
hinum mikilvægu samningavið-
ræðum sem fram fara á þeim vett-
vangi.
Bandaríkin og 140 aðrar þjóðir
eru nú að reyna að koma sér sam-
an um einn viðamesta og mikil-
vægasta samning sem um getur í
sögunni, samning til að setja al-
þjóðlegar reglur fyrir höfin. Eng-
ar samningaviðræður sem nú fara
fram í heiminum hafa meiri þýð-
ingu fyrir langtíma stöðugleika
og framfarir en þessar.
Það er ekki nauðsynlegt að vera
löglærður til að bera skyn á hvað í
húfi er. Höfin þekja 70% af yfir-
borði jarðar. Lönd heims — þ.á m.
Bandaríkin — hafa löngum haft
mikla öryggishagsmuni á höfun-
um og efnahagslegt mikilvægi
þeirra fer stórvaxandi.
Nýrra lausna
er þörf
Allt frá sautjándu öld fram á
þennan dag hefur ein einföld
regla verið grundvöllur hafréttar-
ins, reglan um frelsi á höfunum
sem aðeins takmarkaðist af mjóu
belti, landhelgi, með ströndum
ríkja og hefur yfirleitt náð þrjár
mílur frá landi. Hin öra tækniþró-
un krefst nýrra og ítarlegri
lausna.
— Við búum í heimi sem
þarfnast nýrra orkulinda og hrá-
efna og í hafinu eru gríðarstórar
óhagnýttar auðlindir.
— Heimurinn stendur and-
spænis hungri og vannæringu og
fiskurinn í sjónum er orðinn æ
mikilvægari eggjahvítuefnagjafi.
— Við eigum við erfið
mengunarvandamál að glima og
mengun hafsins er orðið alvarlegt
umhverfisvandamál.
— I heimi þar sem niutíu og
fimm af hundraði allrar vöru í
alþjóðaviðskiptum eru flutt á haf-
inu er varðveizla siglingafrelsis-
ins brýn nauðsyn.
Ef samkeppni og kröfugerð i
þessum málum verður ekki brátt
samræmd á heimurinn yfir höfði
sér vaxandi hættu á árekstrum.
Búizt er við að magn það sem flutt
er með skipum fjórfaldist á næstu
þrjátíu árum. Stór verksmiðju-
skip, sem eru sjálfum sér næg um
vatn og vistir í langan tíma, fyrir-
finnast um öll heimsins höf og
eru yfirgnæfandi floti á miðum
þar sem áður veiddu aðeins litlir
fiskibátar. Fiskafli hefur vaxið
grfðarlega en án nægilegs skipu-
lags og tillits til lögmætra hags-
muna strandríkja. Breytileiki í
búsetu mun brátt auka enn álagið
á lífrikið á ströndum landa heims.
Samningaviðræðurnar sem nú
standa yfir geta verið síðasta
tækifærið sem heiminum er gefið
til að leysa þessi mál. Kröfur ein-
stakra ríkja um fiskveiðilögsögu
og landhelgi frá 50 — 200 mílur
hafa nú þegar leitt til töku fiski
skipa og langvarandi deilna um
yfirráð yfir hafsvæðum. Fari nú-
verandi samningaumleitanir út
um þúfur og verði ókleift að ná
lagalegri einingu milli þjóða
heims verður afleiðingin óheft
hernaðar- og viðskiptasamkeppni
og vaxandi pólitísk ólga.
Bandarfkin geta
fallizt á 12 mflna
landhelgi...
Bandarikin leggja þunga
áherzlu á að á höfunum verði að
rikja lög. Þess vegna tókum við
vel ákvörðun Sameinuðu þjóð-
anna árið 1970 um að kveðja sam-
an alþjóðlega ráðstefnu til að
semja umfangsmikinn sáttmála
um allar hliðar hafréttarreglna og
notkun hafsins og auðlinda þess.
Við lögðum drjúgt af mörkum til
þess að árangur næðist í Caracas á
síðasta sumri og í Genf, en þar
náðist samkomulag um eitt
samningsuppkast, sem verða mun
grundvöllur næsta hluta ráðstefn-
unnar í New York í marz 1976.
Bandaríkin hafa í hyggju að
herða enn róðurinn fyrir því að
samkomulag náist.
Á hafréttarráðstefnunni er
fjallað um allt frá strandlínum að
dýpsta hafsbotni. Meðal mála sem
eru til umræðu má finna eftir-
farandi:
— Víðátta landhelgi og réttindi
til frjálsra siglinga um sund, en
þessi mál eru náskyld.
— Eðli yfirráða strandríkja
yfir auðlindalögsögu sem nái
lengra en landhelgi rikjanna.
— Alþjóðleg stofnun sem fjalli
um hagnýtingu auðæfa hafsbotns-
ins.
Viðvíkjandi landhelgi þá er um-
deilt hversu breitt það svæði skuli
vera sem strandrfkið hafi full-
veldi yfir. Sögulega hefur þetta
belti verið viðurkennt sem þrjár
mílur og þeirri breidd hafa
Bandaríkin viljað halda. Önnur
ríki hafa tekið sér tólf og jafnvel
tvö hundruð mílur.
Eftir margra ára deilur og mis-
munandi kröfur ýrhissa landa
hefur loks náðst nær hrein sam-
staða um 12 mílna landhelgi. Við
erum reiðubúnir til að fallast á
þessa lausn að þvi áskildu að
tryggt verði frelsi skipa og flug-
véla til að fara um og yfir sund
sem notuð eru til alþjóðlegra
siglinga. Án slíkrar tryggingar
mundu rúmlega 100 slík sund —
þ. á m. Gíbraltar- og Malaccasund
sem nú eru opin allri alþjóðlegri
skipa- og flugumferð, verða innan
marka lögsögu strandrikja.
Bandaríkin geta ekki fallizt á það.
Frelsi til að fara um þessi og
önnur alþjóðleg sund er i hag
allra þjóða bæði vegna viðskipta-
og öryggishagsmuna. Við munum
ekki eiga aðild að samkomulagi
sem dregur í efa réttinn til að
nota siglingaleiðir á höfunum án
hindrana.
... og 200
mflna auðlindalögsögn
Innan 200 mílna frá ströndum
er að finna þýðingarmestu fiski-
mið í heiminum og einnig mikil-
búa við erfið landfræðileg skil-
yrði.
Á nokkrum stöðum nær Iand-
grunnið lengra en nemur 200 míl-
um frá landi. Til að leysa deilur
um notkun þessa svæðis leggja
Bandaríkin til að strandríkinu
verði falin lögsaga yfir land-
grunni sem nær lengra en 200
mílur frá landi allt að ákveðinni
fjarlægð og að strandríkið deili
ákveðnum hluta afraksturs frá
þessu svæði með öðrum þjóðum
heims.
Sameiginleg arfleifð
mannkyns
Utan við landhelgina, auðlinda-
lögsöguna og hið ytra landgrunn
er djúpsævið. í þeim er siðasti
órannsakaði hluti jarðarinnar.
Vitað hefur verið i meira en
hundrað ár að þessi hafsvæði hafa
að geyma mikið af mangani,
nikkel, kóbalti, kopar og öðrum
málmum. En fram til þessa hefur
ekki verið vitað hvernig hægt
væri að vinna þessa málma.
Nútímatækni hefur hins vegar
orðið þess valdandi að sá tími
kemur að arðbær vinnsla þeirra
geti hafizt.
Sameinuðu þjóðirnar hafa lýst