Morgunblaðið - 05.09.1975, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1975

hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10 100.
Aðalstræti 6. sími 22 4 80.
Askriftargjald 800.00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 40.00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Aualvsingar
róunin í hafréttar-
málum hefur verið
mjög ör á undangengnum
árum og fylgi þjóða heims
við 200 sjómílna auðlinda-
lögsögu farið hraðvaxandi.
Við Islendingar höfum
gjarnan þakkað okkur
þessa framvindu mála,
a.m.k. að hluta til, og vissu-
lega hafa útfærslur fisk-
veiðilandhelgi okkar og
málflutningur á alþjóða-
vettvangi haft jákvæð
áhrif. Sá árangur, sem hill-
ir undir á hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóð-
anna, á sér þó aðrar megin-
orsakir. örfáar þjóðir hafa
farið ránshendi um heims-
höfin og gengið svo á fisk-
stofnana, að eyðing þeirra
blasir við, ef ekki verður
spyrnt við fótum. Þessi
ágangur fiskveiðistórvelda
hefur komið niður á auð-
lindum fjölda strandríkja,
sem horfa fram á stór-
tækan atvinnulegan og
efnahagslegan voða, ef fer
sem horfir í fiskveiði-
málum þeirra. Þessi stað-
reynd hefur þjappað þeim
saman á alþjóðavettvangi
um ný viðhorf I hafréttar-
málum.
Tvö stórveldi eru öðrum
stórtækari í þessum
ágangi: Japanar, sem veiða
um 11 milljónir tonna af
fiski á ári og Sovétríkin,
sem afla um 9 milljónir
tonna samkvæmt skýrslum
Matvælastofnunar Samein-
uðu þjóðanna. Sú gamla
nýlendustefna, sem
Evrópuríki beittu þjóðir í
öðrum heimsálfum, kom
einkum fram í hagnýtingu
auðlinda og hráefna þeirra,
sem óspart var gengið í, án
tillits til hagsmuna heima-
þjóða. Nýlenduveldum
fyrri tíma var þetta gerlegt
í krafti yfirburða á sviði
hernaðar, fjármagns, þekk-
ingar og tækni. Nú eru
Sovétríkin og Japan í sama
hlutverki á heimshöf-
unum, þar sem hin nýja
nýlendustefna drottnar og
deilir og eys af auðlindum
þjóða, sem minna mega sín,
án tillits til hagsmuna
þeirra eða nauðsynjar
mannkynsins sem heildar á
varðveizlu fiskstofnanna.
Þetta er meginorsök þess,
sem er að gerast á hafrétt-
arráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna, og það er lær-
dómsríkt í þessu sambandi,
hvaða þjóðir standa með og
hverjar gegn nýjum haf-
réttarsáttmála.
Sovétríkin, sem hvað
stórtækust eru í sókn á
fjarlæg mið, hafa nú mót-
mælt væntanlegri útfærslu
fiskveiðilandhelgi Is-
lendinga í 200 sjómílur.
Jafnframt hafa þau farið
fram á viðræður við íslenzk
stjórnvöld um framhald á
veiðum fiskiskipa frá
Sovétríkjunum á íslands-
miðum. Mótmæli Sovét-
ríkjanna og tilmæli um
veiðiheimildir koma eilítið
spánskt fyrir sjónir, þegar
þess er gætt, að þrátt fyrir
ótrúleg aflauppgrip þeirra
á miðum fjölda ríkja,
hafa þau sáralítið veitt
á Islandsmiðum, síð-
an síldarævintýrinu lauk.
Tölur um afla Sovét-
manna hér við land á ár-
inu 1974 liggja ekki
fyrir. En árið 1973 veiddu
þau aðeins (togaraafli) um
1100 lestir á íslandsmiðum,
að langmestu leyti grálúðu,
sem er einn þeirra fisk-
stofna hér við land, sem
ofveiddur er. Til saman-
burðar má geta þess að
þetta ár veiddu Bretar
154.600 lestir hér við land
og Vestur-Þjóðverjar
91.700 lestir, en heildarafli
íslenzkra skipa var 383.000
lestir.
Sovézku skipin hafa aðal-
lega haldið sig á grálúðu-
miðum út af Norðvestur-
landi og vestur af Kol-
beinsey. Þau hafa og lítil-
lega stundað karfa- og ufsa-
veiðar út af Vestfjörðum.
Þessi afli hefur litla sem
enga þýðingu fyrir fisk-
veiðar Sovétríkjanna,
þegar á heildarafla þeirra
er litið, né atvinnu- eða
efnahagslíf þessa stórveld-
is. Hvaða tilgangi þjóna þá
mótmæli Sovétríkjanna
gegn útfærslu okkar og
kröfur um veiðiheimildir
innan væntanlegrar fisk-
veiðilandhelgi okkar?
Takist Sovétríkjunum að
knýja fram veiðiheimildir i
fiskveiðilandhelgi okkar,
út á sáralitla veiði á liðnum
árum, verður það fordæmi
nýtt í kröfugerð á hendur
öðrum þjóðum, þar sem
Rússar hafa verið stórtæk-
ari í ásókn í auðlindir
strandrikja. Hér er stefnt
að fordæmi, sem nýta á
hinni nýju nýlendustefnu
til framdráttar, þ.e. ásókn-
ar í auðlindir annarra
þjóða, sem sumar hverjar
hafa haft samstöðu með
okkur á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna. Hér
á að smíða þau vopn, sem
beita á í baráttu gegn sam-
herjum okkar í hafréttar-
málum.
Ásókn í auðlindir ann-
arra, sem minna mega sín,
er höfuðeinkenni nýlendu-
stefnu stórveldanna, fyrr
og síðar. Sovétríkin eru nú
í fararbroddi þessarar
stefnu, að því er varðar
ágang í auðlindir strand-
ríkja. Mótmæli þeirra gegn
útfærslu fiskveiðilandhelgi
Islendinga í 200 sjómílur
og kröfur um veiðiréttindi
hér við land er undanfari
þess, sem beita á aðrar
þjóðir. I þessu efni þurfa
Islendingar að vera á varð-
bergi. Við megum sízt af
öllu skapa það fordæmi,
sem skaðað gæti samherja
okkar á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna.
Hin nýja
nýlendustefna
Þorvaldur Búason:
Það hefur verið aðalsmerki
sfðustu ára, að lög hafa þróazt í
átt að mannúðlegri og mildari
ákvæðum um refsingar. Refs-
ingar miða í ríkari mæli að því
að laða afbrotamenn að ábyrgri
þátttöku í þjóðfélaginu og að
því að endurvekja sjáifvirðingu
þeirra. Þar hefur aðallega ráðið
ferðinni vantrú margra göfug-
manna á því að ströng refsing
geri afbrotameaa að betri borg-
ara.
Með hinni mildari refsilög-
gjöf hefur löggjafinn viljað
skírskota til siðmenningar,
sjálfsögunar og sjálfstjórnar
borgaranna fremur en til ógnar
refsiákvæðanna. Slík rök geta
einungis þeir notað, sem gengið
hafa á undan með góðu for-
dæmi; menningarlegri reisn og
sjálfsvirðingu. Vana brota-
menn eru hjáróma í þeim kór.
Á síðast liðnu ári stefndu
nokkrir forystumanna Varins
lands óhróðursmönnum, sem
höfðu látið til sín taka á síðum
Þjóðviljans. 1 kjölfarið á stefn-
unum hafa sumir aðstandenda
Þjóðviljans og ekki sizt þeir,
sem hlut áttu að máli, lagt
áherzlu á þá skoðun sína að hin
islenzka meiðyrðalöggjöf væri
úrelt og gölluð. Þeir virtust
vakna skyndilega af værum
blundi og átta sig á því, að
göfugmenni á íslandi höfðu
ekki haldið vöku sinni og barizt
fyrir mildari refsiákvæðum í
hinni islenzku meiðyrðalöggjöf.
Þeim var að minnsta kosti ljóst,
að samkvæmt bókstaf hinnar
islenzku meiðyrðalöggjafar, var
framferði þeirra ekki alls kost-
ar laust við að vera ámælisvert.
Það vakti sérstaka athygli í
þessu sambandi að mest bar á
þeim, sem þekktir eru að þvi að
missa taumhald á tungu sinni í
hita stjórnmálabaráttunnar og
eru umtalsillir i dagfari um
menn og málefni. Þar sem þess-
ir menn hafa ekki gengið á und-
an með góðu fordæmi með hóf-
samlegar og málefnalegar bar-
áttuaðferðir geta þeir varla
flokkazt með áðurnefndum göf-
ugmennum.
Sú hugsun er áleitin, að hér
búi annað undir en mannúðar-
sjónarmið. Með þvi að stefna
áróöurssóðum fyrir ósannindi
og illyrði er reynt að slá vopn
úr höndum þeirra manna, sem
kunna ekki að beita öðru vopni
en rógi eða hafa svo slæman
málstað að verja, að þar verður
ekki við komið málefnalegum
rökum. Sennilega vakir það
fyrst og fremst fyrir þessum
mönnurr; að missa ekki þessa
eina vopns, sem þeir beita af
kunnáttu.
Ingi R. Helgason verjandí
flestra Þjóðviljamannanna i
Þjóðviljamálunum svokölluðu
sagði í viðtali við Þjóðviljann
5. júlí síðast liðinn: „Eg bjóst
alltaf við ómerkingu nokkurra
ummælanna, þar sem enda þau
voru viðhöfð í hita pólitiskrar
umræðu í stórmáli og augljóst
að umbjóðendur mínir kynnu
að hafa farið offari í orðavali
miðað við þrönga túlkun meið-
yrðalöggjafarinnar.“ Verjand-
inn viðhafði þessi orð, er dómar
höfðu verið felldir I meiðyrða-
málum nokkurra forgöngu-
manna Varins lands gegn Úlf-
ari Þormóðssyni blaðamanni
við Þjóðviljann. Hvað felst í
hugmyndum lögfræðingsins
um þrönga túlkun á meiðyrða-
löggjöfinni má nokkuð ráða af
þvl, að Ulfari Þormóðssyni var
m.a. stefnt fyrir að viðhafa eftir
farandi ummæli um starfsemi
Varins lands: ...... færu nú
fram víðtækustu persónunjósn-
ir sem fram hefðu farið hér-
lendis og væri með ólíkindum
að íslendingar einir ættu hug-
myndina að þvílíkum vinnu-
brögðum, heldur hlytu hér fag-
menn frá Watergate að eiga
hlut að.“ Flestum ærlegum
mönnum mun ekki finnast
þurfa þrönga túlkun að vel-
sæmisreglum hvað þá meið-
yrðalöggjöfinni til að komast að
þeirri niðurstöðu að slík ósann-
indi, aðdróttanir og svívirðing-
ar séu ósamboðnar siðuðu fólki.
Dómarinn taldi ummælin að
sjálfsögðu óviðeigandi og
ómerkti þau, þótt hann opinber-
aði jafnframt þá sérstæðu
kímnigáfu að kalla þau
„almennt skens". Það er þó
annað atríði í fyrrgreindum
orðum verjanda Þjóðvilja-
mannanna sem er verðugt um-
hugsunarefni. Honum virðist
þykja það afsökunarefni, að
umbjóðendur hans skuli „fara
offari“ i hita pólitiskrar bar-
áttu. Þess eru mýmörg dæmi,
að dómstólum hafi þótt það eiga
að milda dóma og jafnvel valda
sýknu ef glæpur hefur verið
framinn f augnabliksæðiskasti
vegna afbrýðisemi eða annarra
viðlíka óstýrilátra tilfinninga.
En það kemur á óvart að hlið-
stæðri röksemd er beitt þegar í
hlut eiga reyndir blaðamenn,
sem hafa atvinnu af því að
fjalla um stjórnmál og varla
getur það flokkazt undir augna-
bliks geðshræringu þegar of-
stopinn fær útrás mánuðum
saman. Rétt er að hafa i huga að
á Þjóðviljanum fer fram nokk-
uð ströng ritstjórn, þannig að
það er ekki háð duttlungum og
jafnvægisleysi lítilsiglds blaða-
manns, hversu hátt boginn er
spenntur I einstökum málum.
Stjórnmál varða alla borgara
og velferð þeirra. Flestir borg-
arar munu vænta þess að fjall-
að sé með jafnvægi og yfirveg-
un um málefni sem varða fram-
tið og landshagi, ekki sízt þegar
málin eru hin mikilvægustu. í
Þjóðviljanum virðist sú skoðun
hins vegar ríkjandi að einmitt
þá eigi við að ana í gönuhlaup
tilfinningafárs.
Dómarinn var lögmanni Þjóð-
viljans sammála í þessu efni.
Ekki verður annað séð af dóm-
um hans, en stjórnmálamenn
og blaðamenn Iandsmálablaða
megi hafa þá sérstöðu að sýna
algjört ábyrgðarleysi í meðferð
sannleikans að ógleymdri heim-
ild til að fara einnig að öðru
leyti offari i orðavali. Það kann
að vera rétt hjá dómaranum, að
þróun stjórnmálabaráttunnar
hafi undanfarin ár verið slík,
að þetta verði að teljast f eðli-
legu samræmi við unna hefð.
Ekki er unnt að fagna þessari
niðurstöðu eða segja að með þvi
sé islenzkum stjórmmálum
eða stjórnmálamönnum val-
inn menningarlegur mæli-
kvarði. Forystumenn Varins
lands munu því freista þess að
áfrýja dómunum og láta reyna
á það hvort hæstiréttur er sam-
dóma héraðsdómara um það að
fslenzk stjórnmál skuli vera ein
forarvilpa, þar sem þátttakend-
ur ausi hvern annan auri.
Þeir sem að undanförnu hafa
látið til sín taka sem baráttu-
menn fyrir mildari refsilöggjöf
í meiðyrðamálum, hafa látið
undir höfuð leggjast að skír-
skota til aukinnar sjálfsögunar
borgaranna, sem þó mun vera
hugsjón þeirra göfugmenna,
sem helzt hafa getið sér orðstír
fyrir slfka baráttu. Margir Is-
lendingar eru vafalaust hlynnt-
ir mildari refsilöggjöf og fúsir
til að veita þeirri baráttu stuðn-
ing sinn, ef raunhæft væri að
skfrskota til menningarlegra
viðbragða borgara almennt. En
dæmin, sem Þjóðviljinn hefur á
liðnu ári borið á borð fyrir les-
endur sína eru ekki fallin til að
efla þá viðleitni. Stuðningur
Þjóðviljans við mildari refsilög-
gjöf vegna meiðyrða drukknar í
Framhald á bls. 24
Göfugmenni og baráttan
fgrir mildari refsilöggjöf