Morgunblaðið - 01.07.1976, Blaðsíða 21

Morgunblaðið - 01.07.1976, Blaðsíða 21
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. JULI 1976 21 Dr. Stefán Aðalsteinsson: Stjórn á neyslu og framleiðslu búvara NORSKA ríkisstjórnin hefur mót- að þá stefnu í mataræði og bú- vöruframleiðslu: 0 að neysla búvara verði sveigð að norskum matvælum. 0 að neysla á hollum matvælum aukist 0 að neysla á óhollum matvæl- um dragist saman 0 að framleiðslan á búvöru mið- ist við innanlandsþarfir 0 að framleiðslan verði svæða- bundin og styðji byggðaþróun. Leiðir að þvi marki, sem ofan- greind stefnumótun gerir ráð fyr- ir, eru ekki auðfarnar. Neytendur eru óþjáll hópur, þegar á að láta hann breyta neysluvenjum sinum með boðum og bönnum. Tískan er e.t.v. mestu ráðandi um breyting- ar á neysluvenjum, og kynningar á nýjungum, sem aðrir leyfa sér, eru fljótar að berast land úr landi og vekja upp þarfir fyrir nýjung- arnar hvort sem þær eru nauðsyn- legar eða ekki. Hvernig hyggjast Norðmenn þá berjast á móti straumnum? Vilja menn ekki eiga aðgang að sffellt aukinni fjölbreytni í mat og drykk með aukinni velmegun? Vilja menn ekki fá að ráðstafa tekjum sinum eftir eigin geð- þótta, þ.e.a.s. þeim tekjum, sem velferðarþjóðfélagið leyfir mann- inum að halda eftir af laununum, þegar samneyslan hefur tekið sitt? Á lika að fara að stjórna því, hvað maðurinn má eta og drekka? Þannig munu margir spyrja. Sviar gerðu virðingarverða til- raun til að hafa áhrif á heilsufar fólks með því að hefja umfangs- mikla auglýsingaherferð fyrir hollara mataræði og meiri hreyf- ingu. Það vár árið 1972. Þá var Svíum sagt það berum orðum, að óhollt mataræði og kyrrsetur væru að gera út af við fjölda fólks árlega. Mörgum milljónum sænskra króna var þá varið til að standa straum af auglýsingaherferðinni, sem náði til skóla og háskóla, blaða, útvarps og sjónvarps. Ár- angurinn varð nokkur f fyrstu, því að fituneysla dróst saman um 2% fyrsta árið, en siðan hækkaði hún aftur. Ástæðan fyrir þessum takmark- aða árangri er talin einföld. Með annarri hendi deildi ríkisstjórnin út fé til að kenna mönnum hollara mataræði, þar á meðal minna fitu- át, en með hinni hendinni var deilt út niðurgreiðslum til að auka neyslu á nautakjöti, smjöri. Mataræði, búskapur og byggða- þróun í Noregi 3. grein svínakjöti og ostum. Er þá nema von menn spyrji, hvort nokkur von sé um áhrif af slikri herferð gegn feitmeti, þegar ljúffengt feitmeti er á boðstólum fyrir svo lágt verð, að allir geta leyft sér að kaupa það? Norðmenn ætla ekki að brenna sig á sama soðinu. Þeir miða að þvi að hafa áhrif á neyslu mat- væla með mörgum stjórntækjum, en þau eru: 1. Landbúnaðarstefna og fisk- veiðastefna 2. Verðlagsmál og neytendaniður- greiðslur 3. Aðgerðir á sviði verslunar 4. Fræðsla og leiðbéiningar 5. Upplýsingar um vörusamsetn- ingu 6. Rannsóknir. Hverju þessara stjórntækja verður nú lýst í stuttu máli. Norskur landbúnaður er veru- lega verndaður gegn innflutningi. — Verðlagning á búvörum er samningsatriði, og innan þeirra samninga eru sérstök ákvæði um ýmiss konar styrki og fyrir- greiðslu til landbúnaðarins. Að áliti ríkisstjórnarinnar ber að beita þessum styrkjum og fyrir- greiðslum á þann hátt, að tekið sé tillit til heilbrigðissjónarmiða við búvöruframleiðsluna. Ríkisstjórnin hefur boðað til samvinnu við mjólkur- og kjöt- framleiðendur um breytingar á samsetningu þessara búvara, sem miði að auknum hollustuháttum með þjóðinni. Þá hefur ríkisstjórnin boðað, að sölukerfi á neyslufiski skuli tekið til gagngerðrar endurskoðunar, m.a. með það fyrir augum að geta beitt stjórnunaraðgerðum á því sviði líka. Verð á matvælum í Noregi er að nokkru tengt verði á heimsmark- aði, og því er erfitt um vik að hreyfa mikið til verð vöruteg- unda, sem þau tengsl gilda um. Niðurgreiðslur á vöruverði til neytenda eru hins vegar mikil- virkt tæki, sem hægt er að beita i þeim tilgangi að breyta neyslu- venjum, og þvf tæki hyggst ríkis- stjórnin beita. Helstu aðgerðir á þvi sviði eru nefndar hér á eftir. Matarkorn þarf að vera ódýrt og verðið stöðugt. Eins og er, hafa sveiflur í heimsmarkaðsverði á korni ekki áhrif á norskt verð á matarkorni. Hugsanlega ætti að greiða kart- öflur eitthvað niður eða draga úr framleiðslukostnaði þeirra með styrkjum eða fyrirgreiðslum til framleiðenda. Grænmeti og ber er ekki ástæða til að greiða niður til neytenda, en auka mætti neyslu þessara vara með niðurgreiðslum á umbúðum eða með styrkjum til framleið- enda, sem kæmu til lækkunar á framleiðslukostnaði. Ávextir, grænmeti og ber eru i mjög mis- háu verði eftir landshlutum, og flutningsstyrk til að jafna verð milli landshluta og auka neyslu gæti þurft að auka frá því sem nú er. Alþjóðasamningar um sykur- verslun, sem Noregur styður, munu leiða af sér, að sykurneysla fer ekki fram úr þvi, sem æskilegt er talið. Verði á smjöri og smjörliki ber að halda þannig, að neysla á þess- um vörum minnki. Niðurgreiðsl- ur þær, sem eru á þessum vörum í dag, þurfa að minnka og reynt verður að hætta við þær. Niðurgreiðslum á kjöti ber að haga þannig, að kjötneysla aukist ekki. Áfram ber að hvetja til neyslu á dökku kjöti (nauta- og kindakjöti) með niðurgreiðslufyr- irkomulaginu. Dr. Stefán Aðalsteinsson Niðurgreiðslur á mjólk ættu að vera með því móti, að neysla á magurri mjólk ykist. Verðlagning á rjóma ætti að vera þannig, að dregiðyrði úr neyslu á honum. Aðgerðir á sviði verslunar eru m.a. hugsaðar þannig, að styrkur yrði veittur verslunum á fámenn- um svæðum, ef þær hefðu á boð- stólum vörutegundir, sem upp- fylla skilyrði um samsetningu frá næringarfræðilegu sjónarmiði. Með því móti vferi tryggt, að öll- um neytendum byðust þær vörur, sem hollastar væru taldar til neyslu. Línuritið sýnir áætlaða þróun í neyslu ýmissa fitutegunda f Nor- egi. Lög og reglugerðir varðandi upplýsingar um vörusamsetn- ingu, vinnslu og meðferð vöru, auglýsingar á vörum og margt fleira er talin þörf á að setja. Þá er talin þörf á mikilli fræðslu á þessu sviði og mikilli samræm- ingu á rannsóknum á heilbrigði og matarvenjum og aukningu rannsókna á þeim sviðum. Þá er ekki nema tvennt eftir: Hvað segja Norðmenn við því að láta ríkisstjórnina ákveða matseð- ilinn fyrir sig? Og hvað segja smjörlikisframleiðendur? Dísilvélum fækkar ört til rafmagns- framleiðslu NU ERU starfræktar á landinu 37 dfsilvélar til rafmagnsfram- leiðslu á vegum Rafmagnsveitna rfkisins. Síðastliðið ár var hætt að nota 43 slfkar vélar og rafmagn I staðinn fengið frá vatnsaflsstöðv- um. Af þeim 37 sem enn eru starfræktar eru 14 vararafstöðvar á ýmsum stöðum, en 23 eru rekstrarvélar og cru flestar þeirra á NA-Iandi, Hornafirði og sömuleiðis bæði ( Grfmsey og í Flatey á Breiðafirði. Vegna flutnings verzlunar okkar frá Bankastræti 11 bjóðum við 20% afslátt af öllum vörum þar dagana 1 .—9. júlí. NOTIÐ EINSTAKT TÆKIFÆRI OG GERIÐ GÓÐ KAUP, T D Á VEGGFOÐRI, BAÐMOTTUM, BAÐSKÁPUM, GLUGGATJALDASTÖNGUM, GÓLFDREGLUM OG ÝMIS KONAR BÚSÁHÖLDUM. J. Þorláksson & Norðmann

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.