Morgunblaðið - 01.07.1976, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. JULl 1976
Landbúnaður og byggðaþróun á Norðurlandi
HÉR á síðunni verður haldið áfram að greina frá ráðstefnu
Fjórðungssambands Norðlendinga um landbúnað og bvggðaþró-
un á Norðurlandi, en ráðstefnan var haldin á Blönduósi fyrir
skemmstu. Nú verður getið tveggja framsöguerinda, en á morg-
un verður greint frá framsöguerindi Ketils A. Hannessonar,
búnaðarhagfræðings.
Guðmundur Sigþórsson:
Mjólkurframleiðsla á Suður- og Vest-
urlandi fer hlutfallslega minnkandi
t ERINDI Guðmundar Sigþórssonar, deildarstjóra I landbúnaðarráðu-
neytinu, um skipulagningu á framleiðslu búvöru og áætlunargerð f
landhúnaði kom meðal annars fram, að þróun búvöruframleiðslunnar,
þ.e. mjólkur- og kindakjötsframleiðslunnar hefur á átta ára tfmabili,
frá 1967 til 1975, verið með öðrum hætti en þróun fólksfjölgunarinnar
á sama tfma. A Suður- og Vesturlandi voru framleidd á hvern íbúa árið
1967 433 kg mjólkur eða 73% af meðaltali fyrir allt landið, en að átta
árum liðnum er framleiðslan á þessu sama svæði komin niður í 388 kg
eða 68% af landsmeðaltali, en á þessu átta ára tfmabili hefur fólki á
þessu svæði f jölgað um 11%. '
Guðmundur hóf erindi sitt á því
að segja, að þegar rætt væri um
skipulagningu á framleiðslu í
landbúnaði, skipti meginmáli að
gera sér grein fyrir hver þörf
skipulagningarinnar væri. I þessu
sambandi nefndi hann nokkur atr
iði varðandi markað fyrir land-
búnaðarvörur og sagði að markað-
ur fyrir íslenskar landbúnaðar-
vörur væri fyrst og fremst inn-
anlands, en erfitt væri um mark-
aði erlendis, sem gæfu viðunandi
verð fyrir vöruna.
Meðal þeirra atriða, sem gripið
hafa inn í innlendan markað á
landbúnaðarvörum, eru niður-
greiðslur á verði landbúnaðar-
vara. Nefndi Guðmundur sem
dæmi um þetta árin 1950 og 1967,
en þá greiddi ríkissjóður 10—11
krónur af hverjum 100 kr., sem
meðalstór fjölskylda þurfti sér til
framfæris. I febrúar sl. nam nið-
urgreiðslan tæpum 8 krónum af
hverjum 100 krónum. Einnig
ræddi Guðmundur nokkuð mis-
munandi kaupgetu fólks á undan-
förnum árum og sagði að þessi tvö
atriði skýrðu að nokkru þann
óstöðugleika sem gætt hefur í
sölumálum landbúnaðarins und-
anfarin ár.
Rakti Guðmundur þessu næst
þróunina í útflutningi landbúnað-
arafurða og sagði, að vegna veru-
legrar framleiðniaukningar i
iandbúnaði, hefðu þau verð*
ábyrgðarákvæði rikissjóðs á út
fluttar landbúnaðarafurðir, sem
sett voru 1959 og þóttu þá allrúm,
verið orðin of þröng 6 árum síð-
ar, og í 7 ár af 16 hefði 10%
heimildin verið notuð að fullu.
Sagði Guðmundur að miklu skipti
að sem bezt verð fengist fyrir
útfluttar landbúnaðarvörur, því
magnið sem hægt væri að flytja,
út réðist af þvi hversu mikið yrði
að nýta verðábyrgð ríkissjóðs.
Miðað við siðustu ár sagði Guð-
mundur, að hægt væri að flytja út
allt að 1/3 af framleiðslu sauð-
fjárafurða án þess að grundvall-
arverð til bænda skertist. Utflutn-
ingur á afurðum nautgripa getur
hins vegar vart orðið meiri en
12—13% af heildarframleiðsl-
unni, nema breyting verði á því
verði, sem fengizt hefur fyrir
nautakjöt og mjólkurafurðir er-
lendis, sagði Guðmundur.
En hvar í landinu landbúnaðar-
vörurnar eru framleiddar er einn-
ig þýðingarmikið atriði og nefndi
Guðmundur í því sambandi það
misræmi, sem verið hefur í þróun
mannfjölda í landinu annars veg-
ar og staðsetningu búvörufram-
leiðslunnar hins vegar.
Þegar litið er yfir átta ára tíma
bil eða frá 1967 fram -til 1975
hefur fólki fjölgað mest á Suður-
og Vesturlandi eða um 11% á
meðan fólki fjölgaði um 9,4% á
landinu öllu. Fólksfjölgun þetta
árabil var á Norðurlandi 5,3%
Þróun mjólkurframleiðslunnar
þetta tímabil hefur haft allt aðra
Guðmundur Sigþórsson
/
mynd en þróun fólksfjölgunar-
innar. Á Suður- og Vesturlandi
voru framleidd á hvern íbúa árið
1967 443 kg mjólkur eða 73%
af meðaltali fyrir allt landið. Á
Vestfjörðum var framleiðsla
ámóta á hvern íbúa, en 1322 kg á
Norðurlandi eða 219% miðað við
meðaltal fyrir landið allt.
Guðmundur sagði að á átta
árum hefði þessi mynd breytzt
nokkuð. Framleiðslan á Suður- og
Vesturlandi væri komin niður í
388 kg eða 68% af landsmeðaltali
og hefði lækkað um 5%. Vest-
firðir hefðu tapað enn meira í
hlutdeild eða væru fallnir úr 78%
í aðeins 59%, en Norðurland
hefði bætt sinn hluta úr 219% í
257% miðað við landsmeðaltal.
Til samanburðar þessum tölum
nefndi Guðmundur að 533 kg
hefði þurft fyrir innlenda
markaðinn á s.l. ári.
Þróun kindakjötsfram-
leiðslunnar hefur einnig verið
nokkuð önnur en þróun mann-
fjöldans á þessum svæðum.
Guðmundur tók fram að árið 1967
hefðu verið framleidd 36 kg á
hvern íbúa á Suður- og Vestur-
landi, á Vestfjörðum 95 kg og á
Norðurlandi 147 kg. Nú átta árum
siðar hefði þessi mynd hins vegar
breytzt á þann veg, að framleidd
eru 34 kg á hvern íbúa á Suður- og
Vesturlandi, sem er 5% minna af
meðalframleiöslu á landinu en
var 1967. Að hlutfalli til var fram-
leiðslan á sl. ári mjög ámóta á
Austurlandi en meiri norðan-
lands og á Vestfjörðum.
Sagði Guðmundur að þessar
breytingar hefðu verið óhag-
kvæmar, og hefði í þessu sam-
bandi orðið að flytja mjólkuraf-
urðir til Suðurlands og til Vest-
fjarða með verulegum tilkostnaði.
Tók Guðmundur fram að þörf
væri á að gefa þessari þróun sér-
stakan gaum og taka þessi mál
fastari tökum.
Að siðustu ræddi Guðmundur
um störf samstarfsnefndar á sviði
skipulags- og áætlunarmála I
landbúnaði og kom þar fram að
nefndin hefur einkum unnið að
heildarstefnumörkun í fram-
leiðslumálum og svæðisbundnum
landbúnaðaráætlunum. Meira
hefur þó verið unnið að seinna
atriðinu og hafa verið unnar
uppbyggingaráætlanir fyrir ýmis
svæði, þar sem byggðaröskun er
komin á alvarlegt stig.
Guðmundur tók að lokum fram að
>að væri mjög aðkallandi fyrir
landbúnaðinn að gerðar verði
áætlanir um framleiðslu á land-
búnaðarafurðum og fjárfestingu I
landbúnaði á komandi árum, því
það væri landbúnaðinum til
mikils skaða ef ráðizt væri i
ótímabærar eða rangar fjárfest-
ingar. — t.g.
Skipting búvöruframleiðslunnar árið 1967.
Svaeði Mann- Mjólkurf ramleiðs la Kindakjötsf ramleiðsla
fjöldi Tonn Á íbúa kg. Tonn Á íb. ?a!í.me6al'
-
S-og V-land 146.608 64.933 443 73 5.282 36.o 55
Vestfirðir 8.9j3 4.220 78 78 855 95.3 146
Norðurland 33.083 43.736 1.322 219 4.847 146.5 224
Austurland 11.256 7.961 707 117 2.098 186.4 285
Alls 199.920 120.850 604 ÍOO 13.082 65,4 100
Skipting búvöruframleiðslunnar árið 1975.
Svæði Mann- iMjólkurl ramleiðs la Ki ndak.jötsí ramleiðs la
fjóldi Tonn A ibúa kg. * af Ti 68 Tonn A Ib. meðal-
S-og V-land 162.663 63.054 388 5.487 34 50
Ves t firðir 9.171 3.055 333 59 1.324 145 213
Norðurland 34.841 50.947 1462 257 5.678 163 240
Austurland 12.007 7.264 605 106 2.340 195 287
Alls 218.682 124.320 569 100 14.830 68 ÍOO
ATH.: Suður- og Vesturland nær yfir svæðið frá Lómagnúp vestur
um að Gílsfirði.
Vestfirðir að undanskildum Bæjarhreppi á Ströndum.
Norðurland að viðbættum Bæjarhreppi á Ströndum.
Austurland nær yfir Múlasýslur og A-Skaftafellssýslu.
Hjörtur Eiríksson:
Vantaði 500 tonn af ull á síðasta ári
Aðeins 20% af íslenzkum skinnum fer í 1. flokk
HJÖRTUR Eiríksson, framkvæmdastjóri iðnaðardeildar StS, flutti á
ráðstefnunni erindi um ullar- og skinnaiðnað og benti f upphafi
erindis sfns á, að hér væri f raun fyrst og fremst orðið um útflutnings-
iðnað að ræða og ef ál væri undanskilið þá væri þetta langmikil-
vægasta iðnaðarvaran sem við flyttum út. En til þess að áfram verði
vöxtur í þessari grein iðnaðar sagði Hjörtur nauðsynlegt að auka og
bæta hráefnið og ekki sfzt að bæta f járhagsstöðu þessarar iðngreinar.
Hjörtur ræddi fyrst nokkuð um
ullina sjálfa og gæði hennar.
Hann tók fram að verð til bænda
hefði fram að þessu verið of lágt,
en nú væri von til þess að úr því
rættist. Fram kom að nú er öll
ógölluð ull sem til fellur í landinu
notuð og er þvi veruleg þörf á að
auka framleiðslu og bæta ullar-
skilin. Á síðasta ári skiluðu sér
1222 tonn af óþveginni ull. en
hefði miðað við fjárfjölda i land-
inu átt að vera 1720 tonn. Þarna
vantar því 500 tonn, sem Hjörtur
sagði, að gætu skilað verulegum
hagnaði til þjóðarbúsins.
Hvað skinnin snertir sagði
Hjörtur að meðferð slátur-
húsanna allt frá fláningu til
geymslu hefði hingað til verið
mjög ábótavant. Nefndi hann í
þessu sambandi að aðeins 20% af
íslenzkum skinnum færu í 1.
flokk og sagði að gæðum bjórs
lambaskinnanna hefði hrakað
mjög á sl. 10 árum. Hjörtur tók
fram að íslenzk lambaskinn hefðu
verulega kosti fram yfir önnur
lambaskinn og réði þar mestu
hversu íslenzku skinnin væru
létt.
Hjá Hirti kom fram að um 570
manns vinna við ullariðnaðinn á
Norðurlandi og samkvæmt þeirri
reglu, að 2 menn fylgdu í kjölfar
hvers starfsmanns í frumfram-
leiðslunni mætti gerg ráð fyrir að
um 1600 manns hefðu atvinnu
sfna af þessari framleiðslu.
Þróunin stefndi í þá átt að þunga-
Hjörtur Eirfksson.
vinnslan yrði að stóriðju, en
prjóna- og saumastofuínar dreifð-
ust um landið.
Að síðustu gerði Hjörtur að um-
talsefni aðstöðu islenzks iðnaðar í
samburði við iðnað í nágranna-
löndunum. Sagði Hjörtur að
geysihörð samkeppni væri i ullar-
og skinnaiðnaðinum f heiminum
og því mikið í húfi að þessi iðnað-
ur njóti sambærilegrar aðstöðu í
einstökum löndum. Nú hefur ver-
ið óskað eftir lagfæringum á
nokkrum atriðum við iðnaðar-
ráðuneytið og tók Hjörtur fram að
hér væri um að ræða atriói, sem
nauðsynlegt væri að finna lausn
á, ætti staða ullar- og skinnaiðnað-
ar hér á landi ekki að vera i
hættu.
Þau atriði, sem óskað hefur ver-
ið lagfæringa á, eru helzt þessi:
Að verð þeirrar orku, sem notuð
er til þessa iðnaðar, verði sam-
bærilegt orkuverði erlendis og til
erlendra aðila hér á landi. Minnt
er á nauðsyn þess fyrir iðnaðinn
að hafa rétt gengi og að söluskatt-
ur og aðrir skattar verði lagfærð-
ir. Sagði Hjörtur, að þótt ákvæði
væri í lögum um að ekki skyldi
innheimta söluskatt af þessari
starfsemi, þyrfti þó að greiða um
3'/i% söluskatt, sem myndaðist á
ýmsum stigum framleiðslunnar.
Hvað snertir samkeppni við ná-
grannaþjóðirnar tók Hjörtur
fram að nú væru Svíar að taka
upp styrki til ullariðnaðar þar og
yrði allur fjármagnskostnaður
greiddur allt að 25 til 50%, og likt
þessu væri málum háttað f Nor-
egi. í Bretlandi fá ullarverksmiðj-
ur 25% stofnfjárins greiddan af
opinberu fé, ef þær rísa í þéttbýli,
en 50% ef þær risa utan þéttbýlis.
Nú væri Gefjun hins vegar að
stækka sína verksmiðju og væri
áætlaður kostnaður við stækkun-
ina um 350 milljónir, en gert væri
ráð fyrir að skattar og önnur opin-
ber gjöld yrðu um 100 milljónir
króna. Hér færi allt að 30% stofn-
kostnaðar beint til hios opinbera
meðan milli 15 og 17% fara til
sömu hluta í Noregi og Svíþjóð,
auk þess sem ullariðnaðurinn er
styrktur þar ríflega af opinberu
fé.
— t-g.