Morgunblaðið - 22.08.1976, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. ÁGUST 1976
15
ingirni og blindar ástríður", og
ef atvinnustjórnmálamenn upp
til hópa „eru brennheitir klafar
á hálsi samfélagsins, sem
hindrar það f að snúa höfði sfnu
og hreyfa arma sína“, hvert eig-
um við þá að beina sjónum
okkar? Hvernig eigum við að
koma á réttlátu og mannúðlegu
þjóðfélagi?
Að þessu vi-kur Solzhenitsyn
aðeins í innskotum eða setur
hugmyndir sfnar fram innan
sviga án skýringa eða
nákvæmari skilgreininga. Þó
má ljóst vera af þessum stuttu
athugasemdum hans, að
Solzhenitsyn telur það sam-
félag fullnægja bezt kröfunni
um jafnrétti, „sem nýtur for-
ystu manna með hæfileika til
að beina athöfnum samfélags-
ins inn á skynsamlegar braut-
ir.“ Slíkir menn eru væntan-
lega helzt verkfræðingar og vís-
indamenn (verkamenn eru
samkvæmt skoðun
Solzhenitsyns einungis tækni-
legt aðstoðarlið verkfræðinga
við framleiðsluj.En hver mun
axla þær byrðar að veita sam-
félaginu siðræna forystu? Það
blasir við í öllum röksemdum
Solzhenitsyns, að hann telur
enga stjórnmálakenningu þess
umkomna, einungis trúarbrögð
geti veitt samfélaginu siðræna
leiðsögn. Aðeins trú á Guð geti
verið grundvöllur mannlegs
siðgæðis; aðeins þeim, sem
voru einlæglega trúaðir menn,
veittist auðvelt að umbera allar
þjáningar ofsóknanna i
þrælkunarbúðum og fangels-
um.
En þessar hugsjónir bera
keim af draumsýnum og eru
alls ekki frumlegar. Solzhenit-
syn veitir öllum stjórnmála-
mönnum eftirminnilega
ráðningu fyrir þjónustu við lyg-
ina. Hann hvetur réttilega alla
Sovétborgara og einkum unga
fólkið til þess að styðja ekki
fals, að eiga enga samvinnu við
blekkingaröfl. En það er ekki
nóg að sýna fólki fram á
blekkingar og falsanir hinna
mismunandi stjórnmála-
kenninga; það verður að boða
því einhvern sannleika, það
verður að láta sannfærast um
réttmæti einhverra skoðana.
Hvað sem öðru líður þá mun
meirihluti Sovétborgara vera
þeirrar skoðunar, að í trúar-
brögðum sé ekki að finna sann-
leikann og að trúarbrögð geti
aldrei orðið hinn æðsti sann-
leikur, og það er harla ólíklegt,
að ungá fólkið á tuttugustu öld-
inni muni leita leiðsagnar í
trúnni á Guð. Hvernig ætla svo
verkfræðingar og vísindamenn
að höndla það hlutverk að stýra
opinberum málefnum eða jafn-
vel einungis efnahagsmálum án
þess að gerast þátttakendur i
stjórnmálum, heyja stjórnmála-
baráttu? \
Jafnvel þótt allt þetta sé
mögulegt, hvernig á að koma í
veg fyrir að slíkt þjöðfélag
spillist og hneigist að einræði
tæknimanna. Og‘ myndi sú ráð-
stöfun, að fela trúarbrögðum
siðræna forystu ekki smám
saman leiða til hins versta pre-
látaveldis?
Um ofsóknirnar 1937 ritar
Solzhenitsyn: „Atburðir ársins
1937 voru e.t.v. nauðsynlegir til
að sýna fram á hversu lítils
virði heimsmynd þeirra er,
heimsmyndin sem þeir
fagnandi fylktu liði fyrir og
gjörðu lýðum ljósa með þvi að
umhverfa öllu Rússlandi,
brjóta niður öll helztu vigi
rússneskrar menningar og
saurga helga staði.“ Það er auð-
velt að geta sér til að hér talar
Solzhenitsyn um marxisma.
Sozhenitsyn hefur i þessu sam-
hengi á röngu að standa. Það
var ekki marxismi sem gat af
sér villur stalínismans, og sigur
yfir stalinisma mun hvorki
marka endalok marxisma né
visindalegs kommúnisma. Sol-
zhenitsyn veit fullvel og lætur
þess getið í öðru samhengi, að
trúarlegar hugsjónir umbáru
um tvö hundruð ára skeið öfgar
og ofsóknir rannsóknar-
réttarins, sem brenndi og
pyntaði trúvillinga.
Þessar hugsjonir Solzhen-
itsyns höfða ekki til mín. Eg er
fullkomlega sannfærður um að
fyrr en síðar mun þjóðfélagið
grundvallast á samblandi
kommúnisma og lýðræðis, og að
marxismi og vísindalegur
kommúnsmi varði bezt veginn
að réttlátu og mannúðlegu þjóð-
félagi.
Verkfræðingar og visinda-
menn verða að gegna mikil-
vægara hlutverki i þjóð-
félaginu en þeir gera f dag. En
slík þátttaka þarf ekki að úti-
loka visindalega skipulagða
forystu stjórnmálamanna. Al-
gjör forsenda slikrar forystu er
afnám forréttinda forystu-
manna (rikisstjórnar og
flokks), skynsamleg takmörk-
un valds, sem víðtækust sjálf-
stjórn, aukið vald sveitar-
stjórna, aðskilnaður löggjafar-
valds, dómsvalds og fram-
kvæmdavalds, takmarkaðar
tímabundnar pólitiskar stöðu-
veitingar, fullkomið tjáningar-
og trúfrelsi, þar með að
sjálfsögðu frelsi til ástunda
trúræni og skipta um trúar-
brögð. frelsi almennra borgara
til að stofna félög og samtök
óháð stórnmálaskoðunum við-
komandi borgara, frjálsar
kosningar með jafnan rétt til
kjörgengis fyrir alla frambjóð-
endur og alla flokka.
Aðeins slikt samfélag þar
sem enginn maður arðrænir
annan og öll meiriháttar fram-
leiðslutæki eru allsherjareign,
getur óhindrað tryggt framfar-
ir mannkyni og einstaklingum
til handa.
Svo lengi sem ekki er fyrir
hendi ósvikið lýðræði sam-
tvinnað kommúnismanum i
þessu landi, þá munu fram-
farirnar láta á sér standa, vera
einhliða og afskræmdar. Þá
munu einungis sjaldan andleg-
ir jötnar eins og Solzhenitsyn
koma fram á meðal þjóðar-
innar.
Fyrir handtökuna leit
Solzhenitsyn á sjálfan sig sem
marxista. Eftir að hafa gengið i
gegnum þá hörðu reynslu, sem
hann lýsir svo miskunnarlaust
og trúverðuglega i Gulag-
eyjaklasanum missti hann
trúna á marxisma. Það á hann
við sina eigin samvizku og sann-
færingu. Öli einlæg sinnaskipti
ber að virða og sýna skilning.
Solzhenitsyn afhjúpaði engan
og sveik Aigan. í dag er
Solzhenitsyn andhverfur
marxisma og fer hvergi í laun-
kofa með það.
Marxismi mun ekki liða
undir lok þótt einn af fyrr-
verandi stuðningsmönnum
hans snúi við honum baki. Ég
er sannfærður um að það sem
marxismanum ávinningur að
eiga orðastað við andmælanda á
borð við Solzhenitsyn. Það er
a.m.k. meira virði fyri
marxisma að hitta fyrir and-
stæðing eihs og . Solzhenitsyn
heldur en eiga sér „talsmenn"
eins og Sergei Mikhalov eða
Aleksandr Chakorskii. „Vís-
indaleg" hugmyndafræði sem
verður að þröngva upp á fólk
með valdi eða hótunum um
valdbeitingu, mun litils virði.
Sem betur fer ætti sannur vís-
indalegur kommúnismi ekki að
þurfa á því að halda.
(27. janúar, 1974)
KUREKAHLIÐ
Breiddir: 76, 81 og 91 cm.
HURÐIR hf.
Skeifan 13
Gunnar Ásgeirsson hfAkureyri
Verzl. Brimnes, Vestmannaeyjum
íþróttafélagió Gerpla
fimleikadeild
Æfingar byrja 1 . sept. í Kópavogsskóla.
Kennt verður:
Áhaldafimleikar stúlkna og drengja.
Djassleikfimi unglingafl. kvennafl.
Framhaldsnemendur hafið samband sem fyrst.
Innritun i síma 4201 5 — 41318 — 43782.
25— 100 sin Wött
verð: 50.528.—
11 Vz" X 20"
x 10" dýpt
verð: 14.812.
Kraftmagnari frá DYNACO
400 sinus Wött
Ef þér leitið að
hinum hreina tón,
hlustið þá á
DYNACO 400
\
V BUÐIRNAR
NÓATÚNI^w. /
SÍMI 23800,
KLAPPARSTÍG 26,
SÍMI19800
200 wött ,.nms" P«r fás @ 8 ohm
300 wótt ,.nms" perrás@4ohm
600 wött „rms" t mono 8
olUNaca
i