Alþýðublaðið - 05.10.1958, Blaðsíða 6

6
AlþýSublaSiS
Sunnudagur 5. október 1953
Níræður
Jén Einar Jónsson preníari
ÖLDINA sem leið og nokkuð
fram eftir þessari, mátti það
næstum heita fyrirburður, ef
menn náðu áttræðisaldri, hvað
þá að menn yrðu níræðir eða
eldri. Barnadauði var mikill 19.
öldina og aðeins þau börn og
unglingar tórðu af, sem hraust
voru að npplagi, hin máttu
deyja drottni sínum, því að
heilbrigðisskilyrði voru hvergi
nærri fuilnægjandi og lækna-
kostur lítill. Eitt af þessu ung-
viði, sem fæddist á þessum erf-
iðu og kröppu tímum og hjarði
af, var Jón Einar Jónsson, sem
nú er níræður í dag.
Jón Einar er fæddur 5. októ-
ber 1868 í Vestnrkoti í Iæiru,
sonur Jóns Jónssonar frá Selja
landi í Fljótshverfi og Dalbæ
í Landbroti, og konu hans Ragn
hildar Einarsdóttur, bónda á
Geirlandi á Síðu og víðar.
Prentnám hóf hann 1. nóv.
1882, þá 14 ára, í prentsmiðju
Sigm. Guðmundssonar, er þá
var til húsa í Merkisteini (nú
Vesturgötu 12). Prentsmiðja
þessi var þá ný. Hún fluttist
síðar i Skólastræti 5 og þar
brann hún 12. marz 1885. Eftir
það fór Jón í prentsmiðju
Björns Jónssonar ritstjóra
(síðar ráðherra) og lauk þar
námi. Þessi prentsmiðja Björns
var þá í Bankastræti 3 (Bóka-
verzlun Sig. Kristjánssonar).
Hún flnttiSt svo síðar í Aust-
urstræti (ísafoldarprent-
smiðja). Árið 1896 hleypti Jón
heimdraganum og fluttist til
Seyðisfjarðar, í prentsmiðju
Austra, og var þar í 2 ár. Kom
svo aftur til Reykjavíkur
haustið 1398 og varð þá verk-
stjóri í nýrri prentsmiðju, sem
Jón Ólafsson ritstjóri setti á
laggirnar, enda var Jón jafn-
vígur á hvort tveggja: prent-
un og setningu. Þar. var Jón
5—6 ár. Þessi prentsmiðja
skipti síðar oft um eigendnr:
D. Östlund, Lárus Halldórssón
o. fl., en almennt var hún köll-
uð Aldarprentsmiðja, því að
Jón Ólafsson prentaði þar biað
sitt um skeið, sem hann nefndi
»Nýja Öldin“. Eftir 5—6 ára
verkstjórn í þessari prent-
smiðju fór hann svo í ísafold
og vann þar um eins árs skeið.
En svo var það árið 1904, 12.
ágúst, er prentarar hófust
handa og stofnuðu sína eigin
pren.tsmiSju, að Jón gérðist
einn af stofnendum prent-
smiðjunnar Gntenberg og þar
vann hann til 5. október 1938,
eða samfleytt 34 ár. Eftir það
vann hann um skeið í prent-
smiðju Jóns Helgasonar og svo
að lokum 8—9 ár í prentsmiðju
Ágústs Sigurðssonar. Hefur
hann þá unnið að prentstörfum
kringum 66 ár, að mestu sam-
fleytt. Geri aðrir betur.
Jón Einar yar ekki einn af
stofnendum Hins ísl. prentara-
félags. Er félagið var stofnað,
4. apríl 1897, var hanii búsett-
nr á Seyðisfirði, en hann varð
félagi þess 4. september 1898.
Bættist þar góður liðsmaður í
hópinn, sem aldrei lá á liði
sínu og Var ávallt reiðubúinn
að offra félaginu tíma sínum
og kröftum til heilla og hags-
muna fyrir það, enda voru hon-
um falin ýmis trúnaðarstörf
innan fé’agsins, sem hann á-
vallt leysti af hendi með hinni
mestu prýði og samvizkusemi.
Þannig var hann ritari félags-
ins 1907 og 1912, ritari sjúkra-
samlagsins 1905—6 og formað-
bar ,,nótt með degi“, ef
'iverju -þurf’.i að liúka
em-
eða
Jón Einar Jónsson
ur leikfélags prentara 1901.
Hann tók mikinn þátt í ýmsum
nefndarstörfum og var iífið og
sálin í söngfélagi prentara með-
an það starfaði. Auk alls þessa
starfaði hann mikið að bind-
indismálum. Hann var gerður
að heiðursfélaga H.Í.P. 4. apríl
1947.
14. nóv. 1891 kvæntist hann
ágætri konu, Sigurveigu Guð-
mundsdóttur frá Steinsholti í
Reykjavík. Eignuðust þau sex
börn, sem öll eru uppkomin og
gift. Kona Jóns andaðist 31.
júlí 1934. Má það segja með
íullum sanni, að þau hjón, Jón
og Sigurveig, hafi verið góðir
og þjóðhollir þegnar f þjóðfé-
laginu, því að fjölmennur ætt-
bogi er frá þeim kominn. Munu
niðjar þeirra hjóna nú vera
orðnir nær 100.
Sá, er þetta ritar, var um
langt árabil starfsfélagi og sam
verkamaður Jóns og get ég
vart hugsað mér betri sam-
starfsmann og félaga. Ávallt
glaður og léttur í lund, sam-
vizkuisemin frábær og iðnin
framúrskarandi. Mátti um
hann segja eins og sagt var
um Gísla Súrsson að hann lagði
wma af. Svo var dugnaðurinn j
Dg áhuginn mikill.
En það var fleira en prent- i
úörfin, sem áttu hank í horni |
þar sem Jón var. Hann var :
íistelskur í bezta máta. T. d.
hafði hann mikinn áhuga á
leiklist og söng, enda lék hann
mörg hlutverk í leikritum
þeim, sem leikfélag prentara
sýndi meðan þess naut. Var
hann einn af bezlu starfskröft- \
um þess, ávallt reiðubúinn að ;
eyða tíma sínum og kröftum í
þágu þess félags. Eins var hann
mjög sönghneigður, því að
meðan söngfélag prentara
starfaði, var hann helzta drif-
fjöðrin þar. Og svona var um
allt, er hann vildi ljá liðsinni
sitt: þrekið og viljinn var ó-
bilandi.
Þegar ég renni huganum tii
baka, koma í huga minn marg-
ar og skemmtilegar minningar
frá liðnum árum, er þeir gömlu
og góðu félagar voru á léttasta
skeiði, þessir félagar, sem
gerðu garðinn frægan og lögðu
undirstöðuna að því, sem prent
arafélagið er nú orðið. Það
voru menn, sem ekki hikuðu
við að eyða tíma sínum og fyr-
irhöfn tíl að búa t.l og byggja
upp félag sitt, 'Svo að það yrði
til fyrirmyndar . Og einn í
þeim flokki — og ekki sá sízti
— var hið níræða afmælis-
barn, sem þessar línur eru til-
einkaðar.
Nckkru eftir að Guienberg
tók til starfa. í ársbyrjun 1905,
var komið á fót nokkurskonar
embætti innan prentsmiðjunn-
ar. Var þetta gert til gamans
eins. Pren'smiðjunni var skipt
í tvö svonefnd ömt: austur- og
vesturamt. Svaraði það tii þess,
sem gert er á skipum: stjórn-
borð og bakborð. Var austur-
amtið á vinstri hönd, þegar
inn var gengið í þann tíð, en
vesturamtið á hægri. Nú voru
valdir amtmenn og varð af-
mælisbarnið í dag fyrir valinu
(mig minnir nú helzt að hann
útnefndi og skipaði sig sjálf-
ur)- en harðan andstæðing átti
hann, þar sem Sigurður heit.
Grímsson var, en hann. var þá
í austuramtinu, en flutti sig
síðar í vestnramtið. En hvort
hann flúðl úr austurúmtinu
vegna ofríkis Jóns Einars, læt
ég ósagt. En ekki komst Sig-
urður heldur til valda í vest-
uramtinu, því að þar sat fyrir
við vö’d harðsnúinn maður,
sem lítt lét ganga á hlut sinn,
en það var Guðjón heit. Ein-
arsson. Var ekki heiglum hent
að etja kappi við hann, ef hann
beitti sér, enda lagði Sigurður
ekki til orrustu við hann um
embættið. Annars var nú Guð-
Framhald á 9. síðu.
Hjartans þakkir til allra þeirra, sem heiðruðu minn-
ingu mannsins míns,
Þorsteiras Eriingssenar
á aldarafihæli hans.
Einnig þakka ég innilega fyrir hlýiar kveðjur til mín
og barna minna.
Guðrún J. Erlings.
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
BARNAGAMAN
91
92
BARNAGAMAN
Hann sat kyrr!
heyrt það á fólkinu, að!
það vissi í rauninni ekki
neitt um slysið. Enginn
hafði séð slysið eins vel
og hann.
Þegar Ásgeir kom
íieim, hélt hann áfram
lð setja saman Ástralíu.
það viar hans yndi að
setja saman. Öllum
stundum varði hann til
þess að setja hitt og
þetta saman. Það var
svo gaman. En nú var
hann órór. Hann átti
bágt með að sitja kyrr.
Hann gerði margar vit-
leysur, en tókst þó að
koma saman eyjunni
Tamaníu, og þarna lá
Ástralía, minnsta heims
álfan, alveg heil á gólf-
inu. Ásgeir var hreyk-
inn. Hann byrjaði þegar
í stað á Norður-Ame-
'ríku. En þá kom
mamma. Hún hafði orð-
ið fljótari en hún bjóst
við, farið erindisieysu til
borgarinnar.
Ásgeir sagði mömmu
sinni frá krásunum,
sem hann fékk hjá Guð-
rúnu gömlu á Svanin-
uffl og hve vingjarnlega
'hún hafði tekið honum.
Mömmn þótti vænt um
það. En ekki sagði Ás-
geir henni frá slysinu.
„Reyndu að vera róleg-
ur, drengur .minn,“ 1
hljómaði fyrir eyrum
hans. Svo hélt hann á-
fram við Bandarikin.
En hann átti erfitt með
að fesía hugann við
þennan leik, óvenjulega
erfitt. Og mamma hans
veitti því athygli, hve
eirðariaus sonur hennar
var. Hann ýmist sat eðá
bograði yfir kortabút-
unum.
„Gengur" nokkuð að
þér, Ásgeir minn? Hef-
ur nokkuð komið fyrir
á meðan ég var í burtu?“
„Nei, ó-nei,“ ' flýtti
Ásgeir sér að segja, og
varðist að líta upp. „Það
er svo skrambi erfitt að
koma saman Bandaríkj-
uiium. Þau eru svo
i mörg.“
I fréttum útvarpsins
um kvöldið var sagt frá
slysinu í Firðinum. Ás-
geir hlustaði með at-
hygli. „Margt fólk hef-
ur verið yfirheyrt, en
allir virðast hafa komið
að í einu og enginn tek-
ið eftir neinu. —
Bílstjórinn ók á burt
og hefur ekki fundizt.
Hvað er Bangsimon að
gera? Þið getið sjálf kom-
izt að því, með því að
tengja saman alla punkl-
ujónarvottar eru beðnir
að gefa sig fram við
lögreglustjórann,“ sagði
þnlurinn. Ásgeir kippt-
ist við og missti skeið-
ina niður í grautardisk- ]
inn. Stuttu síðar bað
hann mömmu sína að
lofa sér svolitla stund1
út. Hún leyfði honum
það.
Ásgeir hafði aidrei áð-
ur komið á lögreglustöð-
iiia. Honum var undar-
lega heitt. Hann ætlaði
varla að þora að koma
því út úr sér, að hann
vildi fá að tala við lög-
reglnstjórann.
„Hérna, drengur minn,
gerðu svo vel,1' sagði
einn lögregluþjónanna.
Lögreglustjórinn lei
ekki upp, þegar Ásgeir
kom inn. Ásgeiri féllusí
nærri því hendur, en
svo herti hann sig upp
og sagði: „Gott kvöld.“
„Komdu sæll. Hvað
vantar þig svona seint,
drengur minn?“
„Ég — ég sá slysið“,
stamaði Ásgeir.
„Ha, jæja, sástu slys-
ið. Einn af þeim. Ein-
mitt það,“ sagði lög-
reglustjórinn, vantrúað-
ur. Ásgeir rétti honum
smámiða. Lögreglustjór
inn rétti úr sér á stóln-
um og rak upp stór
„Seztu hérna hjá mér
og segðu mér. vinur
minn, hvernig slysið
vildi til.“
Ásgeir hóf frásögn
sína, dálítið óstyrkur,
m reyndi að vera róleg-
ur. Hann sagði frá því,
hvar hann hefði setið
við horngluggann á
Jvaninum, og séð ná-
kvæmlega hvernig slys-
ið vildi til. „Og svo þeg-
ar allir hlupu út, sat ég
kyrr, vegna þess að það
gat tekið óf langan tíma
að hlaupa út eftir saln-
um og aftur með hús-
hliðinni á slysstaðinn.
Og ég skrifaði þetta,
sem á miðanum stend-