Morgunblaðið - 13.11.1976, Síða 17
16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1976
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. NÖVEMBER 1976
17
éfgttttttfafrft
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Ár.ii Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10100
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Kúbumenn í Angóla
Um þessar mundir berast
fregnir frá Angola
þess efnis, að bardögum þar sé
ekki lokið, eins og menn hafa
talið og að önnur þeirra þriggja
svonefndra þjóðfrelsishreyf-
inga, sem þar börðust um völd-
in á sínum tíma hafi látið að sér
kveða á ný og með umtalsverð-
um árangri á þann veg, að hún
ráði yfir nokkrum landsvæðum
og hafi gert hersveitum ríkjandi
stjórnar í Angola margar skrá-
veifur. Nú er það í sjálfu sér
ekkert nýtt, að fregnir berist frá
hinum nýfrjálsu Afríkuríkjum
um innbyrðis átök um völdin.
Angola er hins vegar sérstætt
dæmi vegna þess, að núver-
andi valdhafar náðu undirtök-
unum i valdabaráttunní með
aðstoð erlendra hersveita frá
Kúbu.
Nú berast fregnir um það á
ný, að kúbönskum hersveitum
sé beitt gegn þeirri þjóðfrelsis-
hreyfingu, sem látið hefur að
sér kveða. En nú sem í híð fyrra
skipti bregður svo undarlega
við, að allir þeir fjölmörgu hóp-
ar, sem á undanförnum árum
hafa mótmælt erlendri íhlutun
hingað og þangað um veröld-
ina láta ekkert i sér heyra.
Hvað kemur til? Hvað veldur
því t.d., að þeir, sem for-
dæmdu harðast aðild Banda-
ríkjamanna að stríðinu í Víet-
nam fordæma ekki með sama
hætti aðild kúbanskra hersveita
að borgarastyrjöldinni í Ang-
óla?
Hér er augljóslega á ferðinni
tvöfalt siðgæði. íhlutun Banda-
ríkjamanna í Vietnam var vond,
en íhlutun Kúbumanna í Ang-
óla er góð að dómi þessara
afla. íbúar Angóla mega ekki
gera út um sín mál sjálfir. Her-
menn erlendrar þjóðar handan
við Atlantshafið eru sendir til
þess að taka ákvörðun —
neyða þá til þess með hervaldi.
Það er litið mark takandi á
þeim, sem mótmæla erlendri
íWutun i einu landi, en leggja
blessun sína yfir hana í öðru.
Eða hverju svara vinstri
menn og aðrir kommúnistar
þegar þeir eru spurðir um
þessa kúbönsku innrás í Ang-
óla — en þangað fóru Kúbu-
menn í raun og veru vegna
hvatningar Sovétstjórnarinnar.
Fóðurblöndun á
Akureyri og Sauðárkróki
Iorði kveðnu er það
m.a. tílgangur samvinnu-
hreyfingarinnar að tryggja
félagsmönnum sinum hag-
stæðari viðskiptakjör en þeir
geta annars staðar fengið og
þá ekki sízt bændum, sem eru
aðal viðskiptamenn kaupfélaga
og samvinnufyrirtækja. Glöggt
dæmi um það hvernig sam-
vinnuhreyfingin rækir þetta
hlutverk sitt kemur fram í
Morgunblaðinu í gær
Þar er frá því skýrt, að það sé
hagstæðara fyrir bændur i
Skagafirði að kaupa fóður-
blöndu hjá einkafyrirtæki á
Akureyri þótt það kosti umtals-
verðan flutning frá Akureyri i
Skagafjörð en að kaupa sömu
fóðurblöndu hjá Kaupfélagínu
á Sauðárkróki. Þótt flutnings-
kostnaður sé talinn með er
fóðurblandan frá einkafyrirtæk-
inu á Akureyri 3000 krónum
ódýrari á hverja lest en hjá
kaupfélaginu á Sauðárkróki og
varpfóður er með sama hætti
6500 krónum ódýrar á hverja
lest hjá einkafyrirtækinu á
Akureyri. Ekki verður sagt, að
þessi samanburður sé sam-
vinnuhreyfingunni hagstæður.
Hvað er Hjalti að fela?
Annað kvöld verður flutt-
ur í hljóðvarpi þáttur
um uppreisnina í Ungverja-
landi fyrir 20 árum. Var vissu-
lega fyllsta ástæða til að þeim
atburði yrðu gerð skil í Ríkisút-
varpinu og þó fyrr hefði verið,
eða t.d. hinn 4. nóvembersl.
I samanburði við þennan
þátt hafði umsjónarmaður
hans, Hannes Gissurarson, í
huga að útvarpa hluta af al-
ræmdu útvarpsviðtali við Hjalta
Kristgeirsson, nú blaðamann á
Þjóðviljanum en þá var hann
námsmaður í Ungverjalandi.
Þegar Hjalta Kristgeirssyni
barst vitneskja um það, hafði
hann samband við for-
ráðamenn útvarpsins og lagði
blátt bann við því, að þessi
fréttaaukí yrði fluttur eða nafn
hans nefnt i þættinum. Hvað er
Hjalti að fela?
Ætli þetta bann hans segi
ekki meira en mörg orð?
SKÝRSLA STARFSHÓPS RANNSÓKNARÁÐS UM LANDBÚNAÐ:
Höfum orðið að
flytja út 26,2%
kindakjötsfram-
leiðslunnar
ÞRÓUN LANDBÚNAÐARINS er síðasta skýrsla af fjórum, sem Rannsóknarráð rlkisins hefur
látið gera um þróun atvinnuveganna. Áður eru komnar út skýrslur um byggingarstarfsemi,
iðnað og sjávarútveg — og fiskiðnað. í gær lagði starfshópur um landbúnað, sem myndaður
var I janúar 1974, fram skýrslu sína. Það kom fram á blaðamannafundi hjá starfshópnum að
vinna við þessa skýrslu tók til muna lengri tima en áætlað hafði verið í byrjun. Þátttakendur
starfshópsins létu I Ijós þá von að skýrsla þessi yrði grundvöllur umræðna um landbúnaðar-
mál því allar umræður ættu að geta orðið landbúnaðinum sem og öðrum atvinnuvegum til
góðs. Starfshópinn mynduðu eftirtaldir: Jónas Jónsson ritstjóri, formaður, Stefán Aðal-
steinsson búfjárfræðingur, ritari, Guðmundur Sigþórsson búnaðarhagfræðingur, Guðrún
Hallgrímsdóttir verkfræðingur, Gunnar Guðbjartsson bóndi, Óskar Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri, Sveinn Hallgrimsson búfjárfræðingur og Reynir Hugason verkfræðingur, en
snemma árs 1976 bættust verkfræðingarnir Jónas Bjarnason og Vilhjálmur Lúðvíksson i
vinnuhópinn. Þrir af starfshópnum unnu sérstaklega að gerð skýrslu um þróun sauðfjár-
ræktarinnar og var henni dreift í gær með skýrslunni um þróun landbúnaðarins.
í upphafi skýrslunnar er fjallað um
náttúrleg skilyrði til landbúnaðar á ís-
landi og kemur þar m.a. fram að nátt-
úrlegir möguleikar landsins sem land-
búnaðarlandi eru um margt meiri hér á
landi en menn áttu von á. í almennri
lýsingu á íslenskum landbúnaði er víða
komið við Fólki, sem vinnur að land-
búnaði hefur stöðugt fækkað undan-
farna áratugi en framleiðsla á hvern
einstakling aukist Árleg fækkun nam
um 2.5% frá 1 940— 1 950, um 1 8%
frá 1950—1960, en síðan hefur
fækkunin numið um 2.3% á ári.
Bændur með sauðfjár- og nautgripa-
rækt að aðalatvinnu voru 4 258 árið
1973
HEY, 70—80% AF
ALLRI FÓÐURNOTKUN
LANDSMANNA
Jarðir I ábúð með framtöldum bú-
stofni eru um 4 400 og eru stærstu
búin, talin I ærgildum, I Rangárvalla-
sýslu, 523 ærgildi á bónda, Eyjafjarð-
arsýslu, 502 á bónda, og Árnessýslu,
484 ærgildi á bónda (1 kýr = 20
ærgildi). Búskapur hér er að yfirgnæf-
andi hluta búfjárrækt, sem byggist á
heyskap og annarri innlendri fóðuröfl-
un ásamt beit á úthaga og afrétti
Fóðrun á heyjum hefur numii
70—80% af allri fóðurnotkun á land
inu á tímabilinu 1961 — 19 74 Afurð
ir af sauðfé og nautgripum hafa undan
farið að meðaltali numið 85% af heild
arverðmæti búvöruframleiðslunnar
Skipast þessar afurðir þannig aí
45—51% eru afurðir af nautgripum,
34—40% eru afurðir af sauðfé. Aðrat
búvörur skiptast þannig eftir verðmæti
aðáárunum 1961—1 975 hafa afurð
ir af hrossum að meðaltali verið 1 3%
Afurðir af svínum og alifuglum hafa
verið rúm 6% að meðaltali. Gróður-
húsaafurðir og afurðir af garðrækt hafa
numið 4% af heildarverðmætinu og
afurðir af hlunnindum eru taldar tæp
3%
27% AFLANDBUNAÐAR
AFURÐUM KEMUR AF
SUÐURLANDI
Frá árinu 1970 hefur kindakjöts-
framleiðslan aukist allmiklu örar en
fjárfjöldinn I landinu Ullarframleiðslan
hefur fylgt fjárfjöldanum að mestu
leyti, en síðustu tvö árin hafa skil á ull
verið til muna lakari en áður. í skýrsl-
unni kemur fram að stærstur hluti
sauðfjár- og nautgripaframleiðslunnar
fer fram á félagssvæði Búnaðarsam-
bands Suðurlands, frá Hellisheiði að
Lómagnúp, eða 27% af heildarafurða-
verðmætunum af þessum búgreinum.
Á svæðinu koma 29% afurðaverðmæt-
anna frá sauðfé og 71% af nautgrip-
um. Næst I röðinni eru Bsb. Eyjafjarðar
með 14% afurðaverðmætanna og
21% þeirra af sauðfé, Bsb Borgar-
fjarðar með tæp 9% af heild og 36%
af sauðfé og Bsb. Austurlands með
tæp 8% framleiðslunnar og 76% af-
urðaverðmætanna af sauðfé Norður-
Þingeyjarsýslu.
Heildarflatarmál gróðurhúsa lands-
ins nemur um 14 hekturum en neysla
á gróðurhúsaafurðum er lltil hérá landi
og eiga neysluvenjur töluverðan hlut
að máli, en að öðru leyti stafar þetta af
háu verðlagi og óstöðugu framboði
Bent er á að möguleikar séu á að auka
neyslu grænmetis og gróðurhúsaaf-
urða með þvi að aðhæfa frekar verð
framboði
j skýrslunni segir að nýting hlunn-
inda, s.s. laxveiði, silungsveiði, sel-
veiði, dúntekju, hrognkelsa, reka og
ýmiss konar eggja- og fuglatöku hafi
staðið I stað undanfarið en þó hafi
laxveiði I íslenskum ám meir en fjór-
faldast undanfarin 30 ár. Hvatt er til
betri nýtingará þessum möguleikum.
MJÓLKIN TVÖFALT MEIRI
í JÚLÍ EN FEBRÚAR
Vinnslustöðvar landbúnaðarins eru
næsta viðfangsefni skýrslunnar og er
þar tekið fram að þær séu að lang-
mestu leyti starfræktar af samvinnufé-
lögum bænda. í landinu eru nú 18
mjólkursamlög og er stærð þeirra mið-
uð við hámarksframleiðslu og veldur
það óhagkvæmni I rekstri þeirra Mikill
munur er á hvernig mjólkurmagnið
berst til samlaganna. Um 43% af
mjólgkurmagninu berst á 4 piánuðum
maí—ágúst, en 57% á hinum átta
Mjólkin er þannig tvöfalt meiri I júlí
þegar hún er mest en I febrúar, þegar
hún er minnst. Þessi munur á fram-
leiðslunni er meiri en á hinum Norður-
löndunum
Sauðfjársláturhús voru 59 talsins
haustið 1976 en þau eru mjög mis-
munandi hvað stærð og tæknibúnað
snertir og mörg þeirra fullnægja ekki
þeim kröfum, sem þarf til að fá slátur-
leyfi og starfa á undanþágum frá ári til
árs. Átta sláturhús hafa verið endur-
byggð á síðustu árum. Eru þessi átta
hús hönnuð fyrir tæplega 16.000
kindaafköst á dag eða 45% af heildar-
slátrun 1975, en haustið 1975 var þó
aðeins slátrað I þessum húsum 37% af
heildarslátruninni. Sauðfjárslátrun
stendur I 6—8 vikur að hausti og
hefur önnur nýting á sláturhúsunum
reynst erfið.
Vakin er athygli á því að nýta megi
betur en nú er gert ýmsar aðrar afurðir
sauðfjárins en kjöt, ull og gærur og þá
einkum innmat og ýmsan úrgang. Tek-
ið er dæmi að aðeins séu starfandi I
landinu tvær kjötmjölsvinnslur en þær
vinna aðeins úr hluta þess úrgangs,
sem til fellur. Sláturúrgangur á öllu
landinu er nú um 7 þúsund tonn og I
mjölvinnslu gæfi þessi úrgangur um
100 tonn af mjöli og um 700 tonn af
feiti, sem væri að verðmæti á verðlagi
ársins 1975 um 600 milljónir króna,
ef hann væri allur nýttur.
NEYSLUHEFÐ
Hlutfallsleg skipting framleiðslu-
kostnaðar landbúnaðarvara hefur
breyst verulega á undanförnum árum.
Laun eru nú aðeins um helmingur af
kostnaði verðlagsgrundvallar búsins,
en voru nær 90% árið 1943. Kjarn-
fóður og áburður eru hæstu rekstrarlið-
ir búsfns._____________________
SAUÐFJÁRAFURÐIR
4/5 AF ÚTFLUTTUM
LANDBUNAÐARVORUM
Útflutningur landbúnaðarafurða og
vinnsluvara úr þeim var um 8% af
heildarútflutningi landsmanna árið
1975 og eru þá meðtaldar ullar- og
skinnavörur. Sauðfjárafurðir eru um
4/5 hlutaf af heildarútflutningi land-
búnaðarvara og árið 1975 skiptist út-
flutningur óunninna landbúnaðarvara
þannig að kindakjöt nam 59% að
verðmæti til, innmatur 5%, ull 6% og
gærur 30%. Framleiðsla á kindakjöti
fer að mestu á innlendan markað, en
kjöt hefur þó einstöku ár verið flutt út I
verulegum mæli Hæst varð hlutfallið
árið 1 969 en þá voru flutt út 49.9% af
heildarframleiðslunni en lægst varð
það árið 1965, 16 6%. Að meðaltali
hafa verið flutt út á árabilinu 1961 til
1975 tæp 26.2% kindakjötsfram-
leiðslunnar. Afurðir nautgripa eru um
1/10 hluti heildarútflutnings landbún-
aðarvara, en þar af er nautakjöt hverf-
andi hluti. Stærstur er hluti mjólkur-
osta Árið 1965 náði útflutningur
mjólkurvara hámarki og voru þá flutt út
tæp 20% heildarframleiðslunnar en
minnst var flutt út árið 1974 eða
3.6%.__________________________
ÚTFLUTNINGSVERÐ
HVERS DILKS SKILAR
74% AF HEILDSÖLUVERÐI
Starfshópurinn minnir á ákvæði laga
frá 1959 þar sem segir að ríkissjóði sé
heimilt að taka á sig verðábyrgð á að
afurðir til útflutnings skili því verði,
sem landbúnaðarafurðir kosta l fram-
leiðslu. Þetta ákvæði veldur takmörkun
á útflutningsmagni eða lækkun á verði
til bænda en tryggir að slæm skilyrði til
útflutnings valdi ekki hækkunum á
landbúnaðarafurðum innanlands. Við
útflutning á kindakjöti hefur útflutn-
ingsverð skilað frá 53,9% upp I
67,2% af heildsöluverði innanlands á
timabilinu 1 969/ 70 til 1972/73 Að
meðaltali skilaði útflutningsverð á
kindakjöti á þessum árum 60,5% af
heildsöluverði. Vegna fyrirkomulags
verðlagningar verður að skoða hversu
mikið fæst I útflutningi fyrir dilkinn I
heild svo og ullina og kemur þá I Ijós
að á fyrrnefndu tímabili hefur 74%
heildsöluverðs náðst fyrir hvern útflutt-
an dilk. Nautgripaafurðir hafa við út-
flutning gefið skilaverð, sem nemur
um 'A til Vá framleiðslukostnaðar Und-
antekning frá þessu er þó Óðalsostur
sem skilað hefur nálægt 60% fram-
leiðslukostnaðar við útflutning
Þurfum að flytja
út 45% kindakjöts-
framleiðslunnar 1985
að óbreyttri stefnu
Útflutningsbætur 2,5 milljarðar 1985?
HORFUR eru á, að sauðfó muni
fjölga úr um 860 þúsund f rúm-
lega 900 þúsund fram til ársins
1985 og þá þurfi að flytja út allt
að 8200 tonn af dilkakjoti eða
nálægt 45% framleiðslunnar. í ár
verður að flytja út um 4300 tonn.
Að óbreyttum aðstæðum yrðu þvl
útflutningsbætur vaxandi vanda-
mál fyrir rfkissjóð.
Miðað við að útflutningsbætur
nemi á þessu ári 300 krónum á
hvert kfló af kindakjöti, yrðu út-
flutningsbætur á 8200 tonna um-
framframleiðslu um 2,5 milljarðar
króna. Þetta kemur meðal annars
fram f sérstakri skýrslu um þróun
sauðfjárræktarinnar — yfirliti yfir
stöðu fslenskrar sauðf járræktar og
spá um þróun fram til 1985-, sem
starfshópur á vegum Rannsókna-
ráðs rfkisins hefur unnið að og er
þessi skýrsla gefin út sem fylgirit
með skýrslu um þróun landbúnað-
ar, sem birt var f gær.
Höfundar þessarar skýrslu eru
þeir Vilhjálmur Lúðvíksson verk-
fræðingr, Stefán Aðalsteinsson bú-
fjárfræðingur og Sveinn Hallgrlms-
son sauðfjárræktarráðunautur. Þar
sem þeir fjalla um tilgang skýrslunn-
ar segja þeir að flest þau vandamál
islenzks landbúnaðar, sem hafa
mest verið til umræðu á undanförn-
um árum komi skýrt fram I sauðfjár-
ræktinni. Nefnd eru vandamál eins
og offramleiðsla, niðurgreiðslur, út-
flutningsbætur og ofbeit I úthaga
Fram kemur að I samanburði við
sauðfjárrækt á Nýja-Sjálandi sýnist
útilokað fyrir íslenska sauðfjárrækt-
endur að selja dilkakjöt á erlendum
markaði og ná framleiðslukostnaðar-
verði fyrir. Vinna, bein rekstrarút-
gjöld og fjárfesting i húsum, ræktun
og bústofni er hér á landi langt yfir
því, sem gerist t.d I Nýja-Sjálandi
Framleiðni á Nýja-Sjálandi virðist
mun hærri en hér og kemur það
m.a. fram I þvi að framleiðslukostn-
aður nýsjálensks bónda á 16.8
tonnum af kjöti og 6.6 tonnum af ull
eftir 1650 kindur sýnist um það bil
jafnhár og framleiðslukostnaður
íslensks bónda á 6.9 tonnum af kjöti
og 0 62 tonnum af ull eftir 355
kindur.
Þegar litið er á hvernig sauðfjár-
ræktin hér á landi er samkeppnisfær
á erlendum mörkuðum kemur i Ijós
að miðað við árið 1 974 hefur verðið
á dilkakjöti i alþjóðaviðskiptum verið
á bilinu 120—200 krónur. Miðað
við, að sláturkostnaður og birgða
kostnaður hafi verið um 52 krónur á
kíló og grundvallarverð nálægt 218
krónum á kíló, er Ijóst, að mikið
vantar á, aðútflutningsverðgeti greitt
fullt heildsöluverð famleiðslunnar,
segja höfundar skýrslunnar. Þeir
benda á að á tímabilinu
1970—19L75 hefur útflutnings-
verð skilað að meðaltali 55% af
heildsöluverði, en um 45% af
grundvallarverði til bóndans þegar
slátur og geymslukostnaður er dreg-
inn frá útflutningsverðinu.
Höfundar skýrslunnar segja að
með vinnuhagræðingu, bættri
fóðuröflun og fóðrun, aukinni af-
urðasemi og bættum afurðum megi
auka framleiðni í sauðfjárrækt veru-
lega frá þvi, sem nú er. Mikil vinna á
kind um sauðburðinn virðist aðaltak-
mörkunin á minnkun vinnu í slcýrsl-
unni er komist að þeirri niðurstöðu
að miðað við að allir umbótamögu-
leikar í sauðfjárrækt séu nýttir, sé
hugsanlegt að lækka breytilegan
kostnað framleiðslunnar úr 197,20
krónum á kíló I 78,90 krónur Með
slíku heildarátaki, svo og 30% lækk-
un sláturkostnaðar og 30% hækkun
markaðsverðs miðað við 1 9 74, væri
hugsanlegt að flytja út dilkakjöt á
kostnaðarverði.
Fram kemur að með þeirri verð-
lagsstefnu, sem fylgt hefur verið á
undanförnum árum, hefur verið ýtt
undir aukna kjötframleiðslu, en
dregið úr áherslu á gæði ullar og
skinna, sem leggja þó grundvöll að
þeirri grein útflutningsiðnaðar, sem
nú vex örast I landinu og talinn er
hafa mikla vaxtarmöguleika Benda
höfundar á að ærin ástæða sé til
þess að niðurgreiðslum og út-
flutningsuppbótum sé varið á þann
hátt, að það hvetji (il aukinnar eða
a m k bættrar framleiðslu ullar og
gæra til úrvinnslu i iðnaði hérlendis
Að síðustu benda höfundar skýrsl-
unnar á að ákvörðun um stefnu i
sauðfjárrækt sé viðkvæmt og vanda-
samt álitamál, og verður varla tekin
án viðtækrar könnunar á áhrifum
hennar á byggð, atvinnulif og þjóð-
hagslegan kostnað af völdum
hugsanlegra breytinga á umfangi
hennar og aðstöðu
Þrjár leidir í landbúnaðarmálum?
STARFSHÓPUR Rannsóknaráðs
bendir f iok skýrslu sinnar á þrjár
mismunandi leiðir f þróun landbún-
aðar á næstu árum. Starfshópurinn
leggur á það áherslu að landbúnaðar
sé grundvöllur að Iffsafkomu veru-
legs hluta þjóðarinnar og meginhluta
fólks f stórum landshlutum. Land-
búnaður leggi þjóðinni til Iffsnauð-
synleg matvæli, iðnaði mikilvæg hrá-
efni og skapi þjóðfélaginu það
oryggi, sem f því felst að framleiða
sem mest af matvælum sjálf eða
geta framleitt þau, ef aðflutningar
teppast og matvæli verða á annan
hátt torfenqin.
Til grundvallar spám hópsins ligg-
ur meðal annars að afurðir nautgripa
og sauðfjár nema um 85% af
heildarverðmæti búvöruframleiðsl-
unnar. Innlendi markaðurinn er aðal-
markaðurinn fyrir matvælafram-
leiðslu landbúnaðarins og hann er
mettaður. Við útflutning hefur ekki
fengist það verð fyrir kjöt og
mjólkurvörur, að það nægi fyrir
framleiðslu- og sölukostnaði.
Hér fara á eftir tillögur starfshóps-
ins:
Leið 1: Nánast óbreytt stefna í land-
búnaðarmálum.
Framleiðslan miðast við að fullnægja
innanlandsþörfum fyrir þær vörur, sem
framleiddar eru hér eða hægt er að
framleiða Til að koma í veg fyrir
vöruskort þegar illa árar er framleiðsl-
an I meðalári eða betra nokkuð um-
fram innanlandsþarfir.
Án skipulegrar stýringar á fram-
leiðslumagni umfram það sem nú er,
mun þessi leið væntanlega hafa eftir-
farandi í för með sér
^ Bústærð eykst tiltölulega hægt
Sérhæfing búanna og verkskipting á
milli þeirra fer vaxandi
0 Fækkun þeirra, sem landbúnað
stunda, verður svipuð og verið hefur
eða um 2% á ári. Hún verður hlutfalls-
lega mest á svæðum, sem nú þegar
standa höllum fæti.
0 Mannafli, sem vinnur ýmis þjón-
ustustörf fyrir landbúnaðinn, svo og
mannafli við úrvinnslu afurða og iðnað
úr hráefnum frá landbúnaði, mun fara
vaxandi Ekki liggur fyrir hve mikil sú
aukning getur orðið, en hún getur
stuðlað að eflingu byggðar
0 Vinnslukostnaður breytist í hlutfalli
við aðra verðlagsþróun I landinu.
0 Verðlag búvöru til neytenda lækkar
nokkuð hlutfallslega með aukinni fram-
leiðni, en tengist áfram almennu verð-
lagi vegna tekjuviðmiðunar bænda við
aðrar stéttir.
^ Þörf fyrir fjárfestingu i landbúnaði
verður svipuð og verið hefur
0 Mjólkurkúm mun fjölga lítið eða
ekkert, en sauðfé mun væntanlega
fjölga um 5 — 6%
Afurðaaukning á grip verður veruleg
vegna kynbóta og betri aðEíúnaðar
Mjólkurframleiðsla mun áfram full-
nægja innanlandsþörfum, en kinda-
kjötsframleiðslan mun aukast um allt
að 20%.
0 Framleiðsla á kindakjöti umfram
innanlandsþarfir fer vaxandi og gæti
orðið 6000 tonn árið 1985, að því
tilskildu að verðábyrgð ríkissjóðs yrði
nægjanleg og kjöt yrði niðurgreitt
áfram
0 Útlit er fyrir mikla og vaxandi þýð-
ingu ullar- og gæruframleiðslu Ullar-
magn gæti aukist úr 1250 tonnum
árið 1 975 í 2200 tonn árið 1 985, og
gærufjöldinn gæti aukist úr 960 000 i
1 200 000 á sama tfma
0 Beitarálag á úthaga og afrétti i heild
gæti aukist eða minnkað eftir þvl í
hvaða mæli ræktun innlends fóðurs og
beitarrækt vex, svo og hvernig nýting
afrétta verður stjórnað Liklegt er þó að
i heild muni beitarálag á afrétti
minnka
Leið 2: Framleiðslumagn takmarkað
við innanlandsþarfir og stefnt að lág-
marksmannafla við landbúnað
Útflutningi kjöts og mjólkurvara yrði
hætt
Um mnflutning yrði að ræða í slöku
árferði
Til að draga úr framleiðslu og fækka
framleiðendum yrði að beita eftirfar-
andi skipulögðum aðgerðum:
0 Gera strangar framleiðsluáætlanir
fyrir einstakar greinar bundnar við
landshluta, héruð og einstakar jarðir.
0 Fjárfesting sem leiddi til aukinnar
hagræðingar yrði studd á þeim svæð-
um og þeim búum, sem best skilyrði
teldust hafa með tilliti til markaðar og
framleiðsluaðstöðu.
0 Eigendur jarða, sem ekki teldust
fullnægja skilyrðum um möguleika til
hagkvæms reksturs, yrðu styrktir til að
hætta búrekstri.
0 Endurskipuleggja yrði vinnslu-
stöðvar landbúnaðarins þannig að
dregið yrði úr umsvifum þeirra, ef ekki
fyndust fyrir þær verkefni.
Þessari leið myndi væntanlega fylgja
eftirfarandi þróun:
0 Bú munu stækka verulega og
einingum fækka mjög mikið Miðað
við spá um hugsanlega afurðaaukn-
ingu á grip, og minnstu hugsanlega
þörf fyrir búvörur og innflutning í löku
árferði, þyrfti aðeins 2000 bú til að
anna framleiðslunni. Er þá miðað við
1000 fjárbú með 490 fjár og 1000
kúabú með 30 mjólkurkýr að meðal-
tali Eftir þessu myndi býlum fækka
nær þv: um helming næsta áratuginn
Er þá ekki reiknað með tómstunda-
búskap
0 Rekstrarörðugleikar í búskap og hjá
vinnslustöðvum verða fyrst í stað bæði
vegna aukinnar fjárþarfar og vegna
þess, að nokkurn tíma tekur að ná
hámarkshagkvæmni við miklar breyt-
mgar á rekstri. Þegar fullri hagkvæmni
r náð mun framleiðslukostnaður
væntanlega geta lækkað nokkuð frá
því, sem nú er Verðlag til neytenda
þyrfti þó ekki að lækka að sama skapi,
a.m.k ekki á vörum, sem ekki er hægt
eða erfitt er að flytja inn. Við þetta yrðu
tekjur bænda hærri hlutfallslega og
aðstaða þeirra til að ná hagstæðum
verðlagssamningum myndi batna.
0 Þörf mun verða fyrir nýja fjárfest-
ingu i ræktun, vélum, útihúsum og
ibúðarhúsum og sömuleiðis í húsakosti
og tæknibúnaði vinnslustöðva Þá mun
verða þörf fyrir umtalsvert fjármagn til
að styrkja óhagkvæmar einingar til að
hætta rekstri, auk þess sem fjármagn
glataðist í ónotuðum framleiðsluein-
ingum Breytingar á byggð í landinu
myndu gera það að verkum, að ýmsir
framleiðslumöguleikar og hlunnindi
nýttust ekki
0 Breyting á fjölda mjólkurkúa verður
lítil, en sauðfé mun fækka úr 860 000
1975 í 500—600 þús. árið 1985
eða um 30—40% eftir því hvort kjöt
verður niðurgreitt eða ekki.
0 Framleiðslumagn kindakjöts mun
minnka úr 14.500 tonnum 1975
i 10 — 11 .DOÖ tonn árið 1 985, eða
um 23 — 30% Mjólkurframleiðslan
mun aukast I samræmi við auknar
neysluþarfir innanlands eða úr 108
millj. lítra í 110 — 1 20 millj. lítra eftir
þvi hvort mjólkurafurðir verða niður-
greiddar eða ekki.
0 Ullarmagn minnkar nokkuð þótt ull
komi betur til skila en nú. Gærum
fækkar úr 960.000 í 650 — 77Ojéftir
kjötneyslu.
Leið 3: Stefnt yrði að aukningu fram-
leiðslunnar og að því að gera land-
búnaðarafurðir samkeppnishæfar á
erlendum mörkuðum, þannig að út-
flutningsverð nægi til greiðslu á fram-
leiðslukostnaði
Ef beina á þróuninni inn á þessa
braut þyrfti m.a. að beita eftirfarandi
aðgerðum, sem bætt gætu aðstöðu
landbúnaðarins til útflutnings
^ Búa þyrfti að landbúnaðinum sem
útflutningsatvinnuvegi með því að létta
af framleiðslunnitollum og öðrum álög-
um til rikissjóðs
0 Lækka yrði vinnu- og fjármagnsþörf
á hverja framleidda einingu verulega
með aukinni hagræðingu og tæknibeit-
ingu, bæði við búskap og hjá vinnslu-
stöðvum.
0 Leita yrði nýrra og betri markaða
Kynningar- og sölustarfsemi yrði að
stórauka
0 Auka þyrfti ræktun, sem svarar
auknum búfjárfjölda og gera fóðuröfú
un árvissari og gæði og nýtingu heyja
betri en nú er. Stórauka þarf innlenda
kjarnfóðurframleiðslu.
9 Stórauka þarf rannsóknir, fræðslu-
starfsemi og leiðsögn að þvi er varðar
tæknibeitingu, vinnuhagræðingu,
ræktun, heyöflun, fóðrun, kynbætur
og rekstrarhagkvæmni
0 Veita þarf rneira fjármagni til land-
búnaðarins og á viðunandi kjörum
Þessari leið mundi væntanlega fylgja
eftirfarandi þróun:
Bú munu stækka verulega og sér-
hæfing aukast. Þörf fyrir fjárfestingu
yrði mjög mikil í byggingum og tækni-
búnaði
0 Búast má við, að samfara ofan-
greindum aðgerðum til umbreytinga i
landbúnaði og opnun nýrra markaða
leysist úr læðingi kraftur, sem komi
fram í framkvæmdavilja og bjartsýni,
a m k. hjá yngri og atorkusamari
bændum Hins vegar muni hinar
hörðu samkeppnisaðstæður valda þvi,
að búskapur við lakari aðstæður legð-
ist niður og bændum með sauðfjár-
búskap fækkaði, þótt hugsanlega yrði
ekki heildarfækkun fólks við bústörf
Fjölskyldubú yrðu áfram ráðandi
búrekstrarform, en verkaskipting á
milli búa myndi væntanlega aukast Á
stærri búum mundi verkaskipting einn-
ig aukast og þau yrðu væntanlega
rekin með aðkeyptu vinnuafli a m k á
vissum árstímum.
^ Verð á landbúnaðarvörum til neyt-
enda mun lækka og færast nær útflutn-
ingsverði
0 Væntanlega yrði leyfður frjáls inn-
flutningur á þeim búfjárafurðum, sem
ekki hefðu I för með sér hættu á
innflutningi sjúkdóma
0 Sauðfé mun fjölga verulega og kjöt-
framleiðsla af því aukast hlutfallslega
enn meir
Ekki eru likur á fjölgun mjólkurkúa
umfram það, sem þarf fyrir innanlands-
þarfir, en kjötframleiðsla af nautgrip-
um mun aukast.
Ullarframleiðsla mun aukast um-
fram fjárfjölgun Miðað við 900 000
kindur gæti hún orðið 2200 tonn eða
aukist um 80% frá 1975. Lambsgær-
ur gætu þá. miðað við sama timabil,
orðið um 1350 000, sem er um 40%
aukning
0 Mannfjöldi við bústörf mun verða
svipaður eða aukast og sömuleiðis
mannafli við úrvinnslu. Fjölgun mun
verða I þjónustugreinum fyrir land-
búnaðinn
0 Atvinnutækifærum i ullar-og gæru-
iðnaði mun fjölga verulega
0 Búseturöskun mun verða lítil, og
fólki, sem vinnur þjónustustörf og býr i
sveitum, mun fjölga
0 Beitarálag á úthga eykst frá þvi sem
nú er Ræktun beitilands mun aukast
og jöfnun á beitarálagi mun verða
nauðsynleg
Yrði leið 3 valin er Ijóst, að sérstakt
átak þyrfti til að koma nauðsynlegum
umbreytingum i f ramkvæmd Um
breytingunni munu fylgja miklir erfið-
leikar fyrir þá bændur, sem ekki hefðu
möguleika til að fylgjast með þróun-
inni, þannig að bú þeirra yrðu sam-
keppnisfær við hm nýju markaðsskil-
yrði Hóflegur aðlögunartimi verður
algjör nauðsyn
Þá fylgdi þessari leið verulega aukin
áhætta fyrir landbúnaðinn i markaðs-
legum efnum og finna yrði leiðir til að
vernda atvinnuveginn fyrir stóráföllum,
hliðstætt verðtryggingasjóðum sjávar-
útvegs