Morgunblaðið - 16.11.1976, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. NÓVEMBER 1976
Sigurbjöm segist hard-
ræðibeittur en lögvísir
menn ekkiá eittsáttir
NU hafa verið rakin málsatvik varð-
andi misferlið við rekstur Klúbbsins og
meðferð málsins bæði innan dómskerf-
is og hjá skattayfirvöldum í stærstu
dráttum. 1 þessari grein verður hins
vegar gerð nokkur grein fyrir hluta-
félögum þeim, sem stofnuð hafa verið
um rekstur Klúbbsins og hvernig mis-
ferli rekstraraðila veitingahússins var
háttað. Greint verður frá gagnrýni sem
fram hefur komið á rannsókn málsins
og ýmsum spurningum sem vaknað
hafa í sambandi við hana. Rifjað
verður upp hvernig Framsóknar-
flokkurinn dróst inn í málið með af-
skiptum dómsmálaráðherra af þvi og
sá styrr sem staðið hefur um þá ákvörð-
un ráðherra að aflétta vínveitinga-
banninu af Klúbbnum fimm dögum
eftir að rannsókn málsins hófst. Loks
birtist hér í fyrsta sinn hið rökstudda
málskot Sigurbjarnar Eiríkssonar, veit-
ingamanns til dómsmálaráðherra.
Skal þá vikið að Klúbbnum eða veit-
ingahúsinu Borgartúni 32 og rekstrar-
aðilum þess. Hlutafélag um rekstur
hússins var stofnað um mitt ár 1970 og
skráð í hlutafélagaskrá Reykjavíkur
hinn 30. júni 1970. Félagið var nefnt
Bær hf. og stjórn félagsins skipuðu
Sigurbjörn Eiriksson, Álfsnesi á
Kjalarnesi, formaður, Gróa Bærings-
dóttir, Skálholtsstíg 2a, Reykjavik og
Jón Ragnarsson Fífuhvammsvegi 5 í
Kópavogi, meðstjórnendur, I vara-
stjórn var Magnús Leopoldsson, Rofa-
bæ 45, Reykjavík. Framkvæmdastjóri
| með prókúruumboði var Sigurbjörn
Eiríksson en auk hans hafði Magnús
Leopoldsson prókúru fyrir félagið.
Bæði Sigurbjörn og Gróa höfðu þá í
nokkur ár rekið veitingastaðinn
Glaumbæ, en húsakynnin leigðu þau af
Húsbyggingarsjóði Framsóknarfélag-
anna í Reykjavík allt fram til þess að
staðurinn brann síðla árs 1971.
1 hlutafélagsskrá Bæjar segir, að til-
gangur félagsins sé rekstur gisti- og
veitingahúsa, búrekstur til framleiðslu
og öflunar matvæla, hvers konar
skemmtanahald og skyldur atvinnu-
rekstur, svo og rekstur fasteigna- og
lánastarfsemi. Hlutafé í Bæ hf. var
skráð 200 þúsund krónur og skiptist
það í 40 fimm þúsund króna hluti.
Annað hlutafélag um rekstur veit-
ingahússins að Borgartúni 32 var siðan
skráð 5. september 1973 í hlutafélaga-
skrá Reykjavíkur. Nefndist það
Lækjarmót hf. Stofnendur voru
Guðjón Jónsson, Skálholtsstíg 2a í
Reykjavík, Magnús Leopoldsson,
Lundarbrekku 10 í Kópavogi, Björk
Valsdóttir, sama stað, Hallur Leopolds-
son, Austurbrún 2 og Magnús A.
Magnússon, Dalabæ, Blesugróf. For-
maður stjórnar var skráður Guðjón
Jónsson en meðstjórnendur Magnús
Leopoldsson og Magnús A. Magnússon
og framkvæmdastjóri með prókúru
umboði var Magnús Leopoldsson en
aðrir prókúruhafar voru ekki skráðir
hjá félaginu.
I hlutafélagaskránni segir, að til-
gangur félagsins sé rekstur gisti- og
veitingahúsa, hvers konar skemmtana-
hald og skyldur atvinnurekstur, svo og
rekstur fasteigna- og lánastarfsemi.
Hlutafé var skráð 300 þúsund krónur
og skiptist það í 60 fimm þúsund króna
hluti.
Bæði þessi hlutafélög eru á hluta-
félagaskrá og Bær hf. hefur ekki verið
strikað af skránni við stofnun Lækjar-
móta hf. Magnús Leopoidsson er hinn
eini í stjórn Bæjar hf. sem er aðili að
Lækjarmótum en Sigurbjörn, Gróa og
Jón Ragnarsson eru öll horfin úr stjórn
Lækjarmóta. Guðjón Jónsson, stjórnar-
formaður Lækjarmóta hf., hefur hins
vegar um langt skeið starfað á vegum
Sigurbjörns bæði við Glaumbæ og
Klúbbinn, og einmitt um þessar mund-
ir mun liggja fyrir umsókn á hans
nafni um veitingaleyfi fyrir Klúbbinn.
Á veðbókarvottorði hússins Borgar-
tún 32 stendur, að Jón Ragnarsson hafi
orðið þinglýstur eigandi 58,3% eignar-
innar hinn 28. ágúst 1968 en þennan
hluta hússins eignast Sigurbjörn
Eiríksson hinn 15. marz 1972 og er
þinglýstur eigandi sama dag. Sigur-
björn hafði eignast 41,7% hússinstiinn
31. desember 1970 og er þinglýstur
eigandi þess hluta hússins hinn 22.
febrúar 1971, samkvæmt veðbókarvott-
orðinu. Sigurbjörn er þannig einkaeig-
andi hússins samkvæmt vottorði þessu.
Á sama veðbókarvottorði má sjá að á
eigninni hvíla rúmar 43 milljónir á 23
veðréttum. Fleiri hlutafélög eru ekki á
skrá um rekstur veitingahússins.
Hlutaf élögin
pappírsgögn
Fyrir liggur, að þessi hlutafélög um
starfsemi veitingahússins eru ekkert
annað en sjónarspil og Sigurbjörn
sjálfur hefur jafnan verið potturinn og
pannan í rekstrinum. Af hálfu skatta-
yfirvalda var á sínum tima Iögð tölu-
verð vinna í að kanna einmitt þennan
þátt í því skyni að sýna fram á, að þessi
hlutafélög væru ekkert annað en
pappírsgögn. Það fóru aldrei fram nein
skil milli þessara félaga, aldrei fékkst
úr því skorið hvar fjárhagsleg ábyrgð
og aðrar skuldbindingar hættú hjá
siðasta hlutafélagi og hvar hið næsta
tók við. Rannsóknin náði þó aldrei
lengra en þetta einfaldlega vegna þess,
að Sigurbjörn viðurkenndi að svona
væri þessu háttað, aldrei hefðu farið
fram skil milli þessara tveggja félaga
og í raun og veru væri þetta allt sama
súpan.
Til þess að lesendur átti sig á í
hverju misferlið sem átti sér stað innan
veggja veitingahússins á þessu timabili
skal nefnt, að t.d. í október 1971 kost-
aði flaska af rússneskum vodka 690
krónur frá útsölum ÁTVR með sölu-
skatti en í kringum 622 krónur til veit-
ingahúsanna að frádregnum söluskatti,
sem var 11% í þá daga. Þegar hver
flaska kom til verðlagningar í veitinga-
húsunum lagðist fyrst 110% álagning
veitingahússins ofan á verð flöskunn-
ar, siðan kom 15% þjónustugjald og
loks 11% söluskattur þannig að verð
hennar var þá samtals 1547 kr. Ári
siðar kostaði hver vodkaflaska í áfeng-
isútsölunum 890 kr. en til veitingahús-
anna um 800 krónur og eftir verðlagn-
ingu þar kostaði flaskan því i veitinga-
húsunum 1897 kr. en álagning veitinga-
húsanna hafði þá lækkað nokkuð. Með
því að kaupa vodka í áfengisútsölunni
komu því rúmlega 900 kr. af hverri
seldri flösku í hlut veitingahússins við
Lækjarteig haustið 1971 sem hvergi
komu fram í bókhaldi þess, og tæplega
1100 krónur af hverri flösku um það
leyti sem upp komst um svikin.
Eins og áður segir fannst töluvert
mikið af ómerktum flöskum við hús-
leitina í Klúbbnum, margir kassar í
geymslum og einnig ómerktar flöskur á
hverjum bar veitingastaðarins, en þótt
flöskurnar skiptust nokkuð á barina
virðist þó markmiðið hafa verið að
halda vissum börum algjörlega utan
við bókhaldið. Húsið keypti siðan eftir
sem áður töluvert af áfengi frá ÁTVR
eftir hefðbundnum leiðum og því var
dreift í söluna, þannig að allt virtist
slétt og fellt á yfirborðinu.
Við könnun málsins hjá rannsóknar-
deild ríkisskattstjóra var sýnt að starfs-
fólk veitingastaðarins margt hvert
fléttaðist inn í þetta misferli en lítið
mun hafa verið hægt að fóta sig á
umfangi þess, þar sem ekki lágu nein
gögn fyrir um það atriði. Var þannig
ekki talið stætt á því í mörgum tilfell-
um að leggja á einstaklinga á grund-
velli hinna takmörkuðu upplýsinga,
sem yfirvöld höfðu, enda mun það að
mestu leyti hafa komið á Sigurbjörn
Eiríksson sjálfan.
Rannsóknin
gagnrýnd
Svo sem fram hefur komið hér á
undan má segja að rannsókn Klúbb-
málsins svonefnda innan dómskerfis-
ins hafi verið i tveimur áföngum, þ.e.
hin upphaflega rannsókn málsins hjá
sakadómi Reykjavíkur, sem Þórir
Oddsson aðalfulltrúi annaðist frá 14.
október 1972 til 3. ágúst 1973 að málinu
er skilað til saksóknara og síðan fram-
haldsrannsókn málsins, sem Haraldur
Henrýsson sakadómari annaðist og stóð
frá 6. janúar 1975 til 30. október 1975.1
ákæru saksóknara vegna máls þessa
sést að það er talið spanna tímabilið 1.
janúar 1970 tii 1. október 1972 og snýst
um brot á lögum um söluskatt og eign-
arskatt, svo og brot á bókhaldslögum
við rekstur bæði Glaumbæjar og
Klúbbsins eða Veitingahússins Lækjar-
teigi 2, eins og það einnig nefndist.
Rannsókn Klúbbmálsins hefur sætt
töluverðri gagnrýni af sumum aðilum,
sem að rannsókn þess unnu í byrjun,
og þá bæði vegna þess að þeim þykir
hún ekki hafa verið nægilega víðfeðm
og lítt farið ofan í einstaka þætti þess.
Enginn dómur verður lagður á þessa
gagnrýni hér — af hálfu sakadóms var
blaðamönnum synjað um aðgang að
þeim gögnum sem fyrir liggja í málinu
og á þeirri forsendu að það væri að
mati sakadóms talið óheppilegt að ver-
ið væri að skrifa í dagblöð um dóms-
mál, sem í gangi væri.
Eitt þeirra atriða sem gagnrýnd hafa
verið er að ekki hafi farið fram nægi-
lega ítarleg rannsókn innan veggja
Klúbbsins, þegar staðurinn var opnað-
ur á nýjan leik og þannig gengið úr
skugga um að misferli forráðamanna
staðarins væri einungis fólgið í sölu
áfengis, sem fengið væri eftir ólögleg-
um leiðum úr einni útsölu ÁTVR.
Menn hafi að vísu aldrei átt von á því
að finna beinlínis smyglaðar umbúðir
innan þessa veitingastaðar en engu að
síður hafi verið ástæða til að láta taka
megnið af þeim flöskum sem þarna
fundust, hvort sem þær voru innsiglað-
ar eða ekki og rannsaka gaumgæfilega
álímingar og eins innihald flasknanna
með efnagreiningu.
Smyglið kom
aldrei fram
Á það er bent, að veruleg brögð hafi
verið að smygli hingað til landsins ein-
mitt um þetta leyti og einnig grunur
um vexulegt vodkasmygl frá Banda-
ríkjunum. Þar lá fyrir staðfesting frá
söluaðilum vestan hafs, að þeir hefðu
selt a.m.k. í tvígang um 3000 til 3500
flöskur um borð í islenzk skip en þetta
áfengi hafi hvergi komið fram hér á
landi. Mál af þessu tagi voru einmitt til
meðferðar hjá sakadómi um líkt leyti.
Morgunblaðið fékk það raunar stað-
fest hjá Ölafi Jónssyni, sem gegndi
störfum tollgæzlustjóra um þétta leyti.
Hann kvað þarna hafa verið um meira
en hugdettu að ræða hjá tollgæzlunni
heldur var beinlínis um það að ræða að
tollgæzlan hafði sannanir fyir þvi að
um borð í skip hafði farið tiltekið magn
af áfengi, sem siðan kom aldrei fram
þegar hingað til landsins var komið
hvernig sem leitað var. Mál af þessu
tagi fóru fyrir dómstóla til athugunar
og könnunar, en Ólafur sagði, að það
hefði verið nokkur annar háttur á en
nú í þá veru, að rannsóknaraðilar voru
ihaldsamari við beitingu gæzluvarð-
haldsúrskurða, þannig að menn voru
yfirleitt ekki hnepptir í varðhald út af
Baldur Möller, ráðu-
neytisstjðri í dómsmála-
ráðuneytinu, Ólafur
Walter Stefánsson, skrif-
stofustjóri f ráðuneytinu,
Þórir Oddsson, aðalfulltrúi
f Sakadómi Reykjavíkur,
Hallvarður Einvarðsson,
varasaksóknari, og
lögreglustjórinn í Reykja-
vík, Sigurjón Sigurðsson.
ri
r