Morgunblaðið - 16.11.1976, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. NÓVEMBER 1976
29
skrifar um bókmenntir - VALTÝR PÉTURSSON skrifar um tvær mvndlistasýningar.
Frá Lundi
og Málmey
GARDAR, ársrit sænsk-islenska
félagsins I Málmey og Lundi, er
komið út I sjöunda sinn. Rit-
stjórar eru tveir ungir menn, Lars
Svensson og Inge Knutsson. Hinn
fyrrnefndi hefur einn ritstýrt
Gardari hingar til og er virkur
áhugamaður um íslensk fræði
eins og rit þetta ber raunar
gleggstan vott um. Hinn síðar-
nefndi, Inge Knutsson, er orðinn
kunnur íslensku bókmenntafólki
vegna ljóðaþýðinga sinna úr
islensku á sænsku. Heftið er að
þessu sinni tileinkað forseta
tslands vegna sextugsafmælis
hans á þessu ári. I því eru birtar
fjórar ritgerðir, þrjár eftir íslend-
inga. Fremst er ritgerð Kristins
Jóhannessonar, lektors i Gauta-
borg og Lundi, Tvær islenskar
skáldkonur (Tvá islándska
författarinnor). Hverjar skyldu
þær nú vera? Ég gat mef til þegar
ég sá fyrirsögnina að þarna
mundu vera á ferðinni þær
Jakobína Sigurðardóttir og Svava
Jakobsdóttir og reyndist
getspakur. Ritgerð Kristins er
kynning fremur en ritskýring; að
mínum dómi góð kynning. Hef ég
síður en svo út á það að setja að
þessar tvær skáldkonur skuli
kynntar með þessum hætti. En
ísland hefur átt og á fleiri skáld-
konur. Sænskur lesandi mun
skilja^svo að þessar tvær séu hér
fremstar slíkra og ef til vill ætlast
Kristinn til að það sé skilið svo.
En hann vill jafnframt koma I veg
fyrir þann misskilning að þær séu
hér einar i skáldskapnum. Því
getur hann hinnar þriðju I all-
ýtarlegri smáletursgrein neðan-
máls. Er það Guðrún frá Lundi.
Guðrún frá Lundi taldist til
annarrar skáldakynslóðar en
Jakobína og Svava. Hún á því
tæpast heama með þeim tveim í
kynningu. Ég tel því rétt að Krist-
inn skyldi ekki beinlínis blanda
henni saman við Jakobínu og
Svövu. Hins vegar hefði ég í
sporum Kristins getið Grétu Sig-
fúsdóttur sem hefur skrifað bæk-
ur sínar nú á allra síðustu árum
eins og hinar tvær. Gréta er rit-
höfundur sem ekki verður gengið
framhjá ef meta skal réttilega
bókmenntaiðju Islenskra kvenna
á síðustu áratugum. Auk þess er
hún samnorrænni rithöfundur en
hinar tvær þvl sögur hennar ger-
ast vlða á Norðurlöndum. Ein
þeirra var lögð fram til Norður-
landaverðlauna. En þess lætur
Kristinn ekki ógetið um Dægur-
vísu Jakobínu og Leigjandann
eftir Svövu.
Svavar Sigmundsson á þarna
ritgerðina lslenskt þjóðllf
gegnum tfðina ( ljósi örnefna
(Islándskt samhállsliv genom
tiderna speglat i ortnamnen) —
skemmtilega ritgerð. Ég hef tæp-
ast hugleitt fyrr en ég las þessa
ritgerð Svavars hversu Islensk ör-
Bókmenntlr
eftir ERLEND
JÖNSSON
nefni gefa víða margt til kynna
um erindi fólks bæja og sveita
milli á liðnum tfma. Tökum serri.
dæmi „Sölvamannagötur" og
„Síldarmannagötur“. Eða nær-
tækara annars konar dæmi eins
og „Almannagjá". Ritgerð
Svavars fylgir kort af landinu og
er hún bæði fræðileg á akadem-
íska vísu og alþýðlega fróðleg.
Einar Bragi á svo alllanga rit-
gerð um fslenska Ijóðlist fyrr og
nú (Spridda tankar kring
islándsk lyrik). Innheldur hún
bæði sögulegt yfirlit og hugleið-
ingar um nútíma ljóðlist á Islandi.
Er ritgerðin sýnilega miðuð við
lesendur sem lftið vita fyrir um
íslenskar bókmenntir. Er sú af-
staða höfundar skiljanleg; þekk-
ing svía á þeim er mismikil,
sumra nokkur en flestra takmörk-
uð eða lftil. Þegar Einar Bragi
kemur að atómskáldunum telur
Lars Svensson.
hann þau upp, sem sé þessi:
„Einar Bragi, Hannes Sigfússon,
Jón Óskar, Sigfús Daðason, Stef-
an Hörður Grímsson — och
dessutom en stor humorist och
poetisk galgfágel Jónas Svafár."
Sé litið á formseinkennin I Ijóðlist
þessara skálda tel ég flokkunina
hæpna. Hvaða skáld hafa t.d. ort
hér ólíkar á undanförnum ára-
tugum en Einar Bragi og Sigfús
Daðason? Hvað telst svo skylt
með ljóðagerð þeirra að rétt-
lætanlegt sé að kenna báða við
sömu stefnuna? Sé hins vegar
litið á nefnd skáld sem samstæð-
an hóp í ýmiss konar hugsjóna-
legu tilliti og hliðsjón höfð af að
þau telja sig hafa átt sameigin-
legri andstöðu að mæta — auk
þess sem sum þeirra unnu saman,
til að mynda að efni Birtings;
töldu sjálf sig ennfremur frum-
herja í „formbyltingunni" — þá
er skilgreiningin nær sanni.
Formbyltingin er nú orðin við-
hafnarnjikill kapfuli í bók-
menntasögunni. Og hver vill ekki
vera Napóleon mikli í þeim kafla?
Sænskt framlag er þarna í
minnihluta eins og fyrr segir; ein
ritgerð eftir Peter Hallberg, Tvær
miðaldabrennur á tslandi (Tvá
mordbránder i det medeltida Is-
land), um Njálsbrennu og Flugu-
mýrarbrennu, og loks nokkrar
umsagnir um bækur, þar á meðal
verðlaunabók Ólafs Jóh. Sigurðs-
sonar sem Inge Knutsson þýddi á
sænsku.
Maður hlýtur að virða þetta
framtak sænsk-fslenska félagsins
í Lundi og Málmey. Nokkuð þarf
til að koma frá sér árlega riti af
þessu tagi, ekki aðeins áhuga og
dugnað heldur einnig peninga en
sú hlið málanna mun vera f nokk'
uð góðu lagi f Svíþjóð. En þess
mættu hinir sænsku útgefendur
minnast að íslenskar bókmenntir
eru margþættar og sitt sýnist
hverjum hér heima. Ætli þeir
framvegis að byggja jafnmikið á
efni eftir fslendinga þurfa þeir að
leita til fleiri manna — manna
sem hafa fleiri sjónarmið en fram
koma þarna, að þeim þó ólöstuð-
um.
Erlendur Jónsson.
Grafik frá
Færeyjum
NORRÆNA myndlistarbandalagið '
er ekki alveg dautt úr öllum æð-
um, eins og sumir hafa látið f veðri
.vaka. Að vfsu'eru hinar stóru nor-
rænu sýningar aflagðar, en f
þeirra stað hefur verið komið upp
smærri sýningum, sem oftast eru
einskorðaðar við sérstök svið. Nú
er f Listasafni A.S.t. við Laugaveg
ein slfk sýning, sem ég álft mikinn
feng f fyrir okkur. Færeyingar eru
okkar næstu grannar, og við höf-
um á undanförnum árum fengið
að kynnast svolítið myndlist
þeirra, og nú er það færeysk
grafík, sem blasir við okkur í söl-
unum fyrir ofan Alþýðubankann.
Það eru þrfr listamenn, sem
verk eiga á þessari sýningu, og eru
þeir allir mjög ólikir f myndgerð
sinni, en hafa það samt sameigin-
legt að stunda list sína af alúð og
einbeitni. I heild ber sýningin
skemmtilegt yfirbragð og er þess-
ari litlu þjóð til mikils sóma. Það
er traustvekjandi og örugg tilfinn-
ing f þessunr verkum, og það er
visst andrúmsloft, sem ég held, að
sé ósvikið þaðan úr eyjunum.
Myndgerðin hæglát en svipmikil,
Nlyndllst
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
JANUS KAMBAN er þekktasti
myndhöggvari þeirra færeyinga,
og hann hefur einnig átt verk áður
á sýningu héf- En ég verð að segja
eins og satt er, að þessar dúkskurð-
armyndir Kambans komu mér
mjög á óvart. Hann sker myndir
sínar á sterkán og einfaldan hátt.
Form hans eru heil og sterk og
myndbygging öll í mjög föstum
skorðum. Myndir hans frá sjávar-
sfðunni eru öruggar og tjá einfald-
íeikann á sérstaklega persónuleg-
an hátt. Hann er elstur þeirra þre-
menninganna. ELINBORG
LUTZEN sækir fyrirmyndir sfnar
f hinar vinalegu byggðir, eins ol
þeir kalla þorpin, færeyingar.
Timburhúsin kúra við fjallarætur
á aðra hönd og hafið á hina. Það er
visst seiðmagn í myndlist Elin-
borgar, sem skorin er í dúk af
vönduð og skóluð. Hver og einn af
þessum þrem listamönnum hefur
sinn svip og sína tækni, og hæg-
lega má lesa úr þessum verkum
vissa hlýju og skilning á umhverfi,
sem er einskorðað við daglegt líf.
Höfnin, þorpið, sjósóknin, sögurn-
ar og ævintýrin, allt eru þetta
þættir, er blandast þeirri mynd-
gerð, sem þessir listamenn nota til
að sýna, að þeir eru færeyingar.
ZAKARIAS HEINESEN stund-
aði nám um tíma hér á landi, og
við sáum nokkur af málverkum
hans hér í Norræna húsinu fyrir
stuttu. Hann á þarna nokkrar tré-
skurðarmyndir, sem eru í litum og
er yngstur þessara listamanna.
Hann hefur dálítið léttari og
frjálslegri aðferð við myndgerð
sína en hinir listamennirnir og sér
fyrirmyndir sínar á myndrænan
hátt.
mikilli kunnáttu og hæfni. Hún
hefur einnig myndskreytt ævin-
týri og sögur, og fáum við að sjá
sýnishorn af því á þessari sýningu.
Það verður ekki annað sagt en
að þessi sýning sé jöfn að gæðum
og jafnvel glæsileg, þegar þess er
minnst að færeyingar eru ekki
fjölmenn þjóð. Ánægjulegt er til
þess að vita, að þessi sýning hefur
þegar verið sýnd í Svíþjóð, Noregi
og Finnlandi. Er það sannarlega
vel að þarlendir skuli fá tækifæri
til að sjá svo sterkt úrtak af mynd-
list færeyinga. Ég hafði óskipta
ánægju af að kynnast verkum
þessara listamanna á sviði svart-
listar, og ég vona, að sem flestir
virði þessa listamenn að verðleik-
um. Það er ástæða til að þakka
þeim færeyingum fyrir komuna og
Norræna myndlistarbandalaginu
fyrir framtakið.
-v
Að hafa allt
á hornum sér
fyrir jákvæðum orðaskiptum í
bókinni:
Strákurinn Pétur — Ég vil
ekki fara í skólann.
Mamma Péturs — Ég er
alltaf hérna inni, fæ aldrei að
fara neitt og verð alltaf að þvo
upp og laga til og elda mat og
stoppa i sokka og þvo föt og
skúra og ég nenni þessu ekki
lengur . .
Rukkarinn — Þið eruð allar
eins, þessar '/ekkisens
Valdfs Óskarsdóttir
húsmæður, ekkert nema
geðvonskan.
Jón — Þetta útvarp, þessi
dagblöð, alltaf sama kjaftæðið í
þeim ekkert nema lygin og
falsið.
Um konu Jóns: Þá var
bankað á dyrnar og konan fór
til dyra af því hún var heima.
Hefði hún ekki verið heima þá
hefði hún ekki farið til dyra. . .
Það voru krilin Frabbi og
Svúnki sem voru svona ötulir
að koma fólki i illt skap
Að lokum verða þeir tyrir þvi
óhappi að lenda inni í ryksugu.
Þá fyrst þurfa þeir að gæta
hagsmuna sinna.
Svúnki — Við verðum að
komast út, við viljum fara
heim.
— Ég get kannski hjálpað
ykkur, sagði ryksugan.
En þið verðið þá að lofa einu.
— Við lofum því, sögðu
krilin . . .
... — Lofið því, sagði
ryksugan, að hanga aldrei i
munnvikunum á fólki oftar og
koma þvi i fýlu.
Höfundurinn er gæddur
frásagnargleði og gefur góðar
vonir, ef hann gerir meiri kröfur
til sin og agar sig i stil og
frásögn. Margar ritvillur eru i
hókinni