Morgunblaðið - 28.11.1976, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1976
15
hagsjafnvægi og framfarir i heim-
inum. Sú skoðun virtist ríkjandi,
að í stað þess að útvega enn meira
fé til að lána ríkjum í greiðslu-
kröggum, eins og gert hefði verið
síðastliðin tvö ár, væri nú kominn
tími raunverulegrar aðlögunar að
breyttum aðstæðum. Einkum
voru Bandaríkjamenn ákveðnir
formælendur þessa, en raunar
einnig Witteveen. Vmsar halia-
þjóðir voru þó ekki alvég á því, að
þessi stund væri upp runnin,
einkum þær, sem sækja nú um
stór gjaldeyrislán úr sjóðnum, t.d.
Bretar, sem sagðir eru fara fram á
fyrirgreiðslu er nemur nær 4
milljörðum SDR, sem jafnvel á
heimsmælikvarða er há fjárhæð.
Fyrir endann á þessu erindi Breta
var ekki séð á fundinum, en í gær
hermdu fréttir, að samningar um
lánveitingu þessa væru komnir á
lokastig. Þótt samanburðurinn
orki tvimælis er fróðlegt að bera
þessa fjárhæð saman við heildar-
útlán Alþjóðabankans til
þróunarlanda, sem námu á síðasta
fjárlagaári tæpum 7 milijörðum
Bandaríkjadoilara, eða rúmlega 6
milljörðum SDR.
Fulltrúar flestra aðildarríkja
lýstu því yfir, að þau myndu bráð-
lega staðfesta þær gagngeru
breytingar á stofnskrá sjóðsins,
sem samdar hafa verið frá síðasta
ársfundi í hátt við ábendingar
þess fundar og samþykktir „Inter-
im-nefndarinnar“. Þessar breyt-
ingar fela í sér staðfestingu á
sveigjanlegri gengisskráningu
sem meginreglu í stað fastgengis-
kerfisins, sem stofnsett var í
Bretton Woods í New Hampshire
Framkvæmdastjóri Alþjóðagjald
eyrissjóðsins Johannes Witte-
veen (efst til vinstri) og banka-
stjóri Alþjóðabankans, Robert
McNamara við upphaf Manila-
fundarins. Ferdinand E. Marcos
(hér að ofan til hægri), forseti
Filippseyja ávarpar setningar-
fundinn I ráðstefnumiðstöðinni
(að ofan til vinstri). Að baki for-
seta situr kona hans, Imelda
Marcos, borgarstjóri Stór-Manila.
tveimur árum, þegar segja mátti
að alþjóðagjaldeyriskerfið væri í
uppnámi voru settar á fót tvær
ráðherranefndir, eins konar milli-
þinganefndir, á vegum sjóðs og
banka. Skyldi önnur fjalla um
málefni Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins, um gjaldeyriskerfið i heimin-
um og alþjóðagengismál (s.k.
„Interim committee") en hin um
þróunaraðstoð og fjármagns-
strauma til þróunarlandanna
(„Development committee").
Báðar þessar nefndir héldu fundi
í Manila dagana fyrir ársfundinn
og tóku íslenzkir fulltrúar þátt í
þeim, auk funda með Norður-
landafulltrúumm sem við störfum
náið með á þessum vettvangi.
Starfsemi Alþjóðagjaldcyris-
sjóðsins hefur verið í dciglunni
nokkur undanfarin ár eftir að
fastgengiskerfið leið undir lok.
En Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er
sem kunnugt er helzti vettvangur
alþjóða gjaldeyris- og gengismála,
og veitir hann aðildarrikjum, sem
lent hafa í greiðsluerfiðleikum,
gjaldeyrislán oft með vissum skil-
yrðum, og gefur þannig svigrúm
til þess að leita lausna á greiðslu-
hallanum án jafnharkalegra að-
greiðslu. Þannig voru útistand-
andi lán sjóðsins komin yfir 12
milljarða SDR (sérstakra dráttar-
réttinda) í lok apríl 1976 og höfðu
vaxið um nálægt 8 milljarða frá
1974, enda hafði sjóðurinn lánað
um 6!4 milljarð SDR á 12 mánaða
tímabilinu 1. maí 1975 til 30. apríl
1976, SDR er nú um 15% verð-
meiri en Bandaríkjadollar. Island
hefur m.a. notið góðs af þessum
lánum. Að góðu haldi hefur kom-
ið, að sjóðurinn hefur nýlega eflt
að mun lánafyrirgreiðslu sína til
að jafna sveiflur í útflutnings-
tekjum aðildaríkjanna, sem eink-
um hafa verið tilfinnanlegar síð-
ustu árin hjá mörgum frumfram-
leiðsluríkjum, t.d. íslandi.
Þeir sem töluðu á fundinum
virtust sammála um, að þróun al-
þjóðagjaldeyriskerfisins stefndi í
rétta átt, og að sveigjanleg gengis-
skráning undir stöðugu eftir-
liti. Alþjóðagjaldeyrissjóðsins —
ef hún væri studd eðlilegri stjórn
á þjóðarútgjöldum — bæði í halla-
og afgangsríkjum — væri heppi-
legasta leiðin til að tryggja efna-
í Bandaríkjunum fyrir meira en
þrjátiu árum. Jafnframt er sjóðn-
um ætlað það hlutverk að fylgjast
náið með gengisþróun í aðildar-
ríkjunum til þess að koma í veg
fyrir „óeðlilegar gengisbreyting-
ar i samkeppnisskyni". Ennfrem-
ur er sjóðnum ætlað að tryggja
hæfilegt framboð alþjóðlega
gjaldgengra gjaldmiðla til þess að
greiða fyrir eðlilegum vexti
heimsviðskipta. Með samþykktum
þessum er ætlunin, að gullið
hverfi smátt og smátt sem alþjóð-
legur gjaldmiðill, en f staðinn
komi bæði sérstök dráttarréttindi
(SDR) og gjaldmiðlar helztu við-
skiptaþjóða. Um framkvæmd alls
þessa varð þó ekki endanlegt sam-
komulag og mun „interim-
nefndin" vinna áfram að þessum
málum til næsta ársfundar og er
að verða varanleg stofnun. Þessi
breyting á stofnskránni (sú önn-
ur í röðinni) markar engu að sið-
ur tímamót í sögu sjóðsins, og er
næst á eftir upptöku SDR á árun-
um 1967 og 1968 verulegt skref i
átt til raunhæfara gengiskerfis og
Arsfundurinn var fyrsta meiri háttar ráðstefnan, sem haldin er
f Alþjóðaráðstefnumiðstöð Filippseyja. Miðstöðin stendur á
uppfyllingu við Manilaflóa og er næstum 100 þúsund fermetrar
að flatarmáli.
vinnuleysis og verðbólgu. Hvoru
tveggja yrði að útrýma.
Þegar á heildina er litið, virtust
menn á þeirri skoðun, að aftur-
batinn færi fram með fremur
heppilegum hætti. Þó gætti þeirr-
ar skoðunar að hagvexti hefði
hrakað iskyggilega eftir mitt ár
1976 og töldu sumir það boða
vandræði á næsta ári. Á hinn bóg-
inn var því haldið fram, að þetta
væri þó skárra en mjög snögg
uppsveifla, sem síðan lyppaðist
niður.
Á það var bent, að ef haldið
væri aftur af eftirspurn í iðnaðar-
ríkjum í heild, kæmi það niður á
útflutningstækifærum þróunar-
landanna. Því væri sérlega brýnt
að létta viðskiptahömlum af út-
flutningsvörum þeirra og auka
þróunaraðstoðina. En um þessi
mál fjallaði McNamara sérstak-
lega í ræðu sinni, sem ég vík að
hér á eftir. Einnig var ítarlega
fjallað um þróunaraðstoð á fundi
sérstakrar þróunarnefndar. Fyrir
gerða heima fyrir og annars
kynni að vera þörf. Sjóðurinn hef-
ur lagt mikið af mörkum til þess
að leysa greiðsluvandamál að-
ildarríkjanna síðastliðin ár. Árið
1974 var sett upp sérstakt „olíu-
lánakerfi" til þess að auðvelda
fjármögnun á oiíuinnkaupum að-
ildarríkja eftir olíuverðhækkun-
ina miklu 1973. Mikið fé var lánað
i þessu skyni á árunum 1974, 1975
og 1976 auk annarrar lánafyrir-
ÍÍltfr
/«
Fljótandi gengisskráning undir eftirliti Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins kemur f stað fastgengiskerfisins
sem viðurkennd alþjóðaregla.
raunverulegs alþjóðlegs gjaldmið-
i ls. *
*Um þetta sýnist þó sitt hverjum. Þannig
sneri bandarfskur hagfrædiprófessor, Ron-
ald A. Krieger, alkunnri enskri barnagælu
upp á viðbrögð stjórnar Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins haustið 1974. þegar fastgengiskerfið
sprakk endanlega á limminu.
Ilumpty Dumpty sat on a wall
Humpty Dumpty had a great fall
All the king's horses
and all the king’s men
Formed an ad hoc committee
to consider the situation
Tilvitnun þessa á ég að þakka bók eftir
John Kenneth Galbraith, Money: Whence it
came, where it went, sem út kom árið 1975.
Starfsemi Alþjóðabankans og
systurstofnana hans var að sjálf-
sögðu aðalefni ræðu McNamara.
Alþjóðabankinn var upphaflega
stofnaður til þess að leggja lið við
að reisa efnahag aðildarríkjanna
úr rústum eftir heimsstyrjöldina
siðari. Á seinni árum hefur bank-
inn ásamt systurstofnunum sin-
um, Alþjóðaframfarastofnuninni
(IDA) og Alþjóðalánastofnuninni
(IFC), orðið mikilvægasti farveg-
ur þróunaraðstoðar iðnríkjanna
við lönd þriðja heimsins. Námu
lánveitingar bankans og systur-
stofnana hans tæpum 7 milljörð-
um Bandaríkjadollara á síðasta
fjárhagsári, eða um 6 milljörðum
SDR.
Á næsta ári og árum er hins
vegar að vænta minnkandi lán-
veitinga sérstaklega á vildarlán-
um IDA til þeirra rikja, sem við
þrengstan efnahag búa, nema til
komi ný og aukin framlög frá
hinum auðugari ríkjum. í ræðu
McNamara og skýrslum bankans
kom skýrt fram, að þótt nú horfði
betur fyrir iðnaðarlöndin en horft
hefði um sinn, væri efnahagur
þróunarlandanna afar bágborinn
og þörfin fyrir aukna aðstoð til
Framhald á bls. 39
Lánveitingar Alþjóðabankans til landbúnaðar 1
þróunarlöndunum hafa aukist mikið á slðari árum.
Þróunarlöndin afskipt