Morgunblaðið - 01.03.1977, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MARZ 1977

34
á áratugnum
Á fundi, sem haldinn var að tilhlutan
Kvenréttindafélags íslands að Hótel
Loftleiðum í janúar s.l., var umræðuefniðj
frumvarp til laga um tekjuskatt og
eignarskatt, er nú hefur verið lagt fram á|
Alþingi. Fyrstu umræðu um frumvarpið
er lokið og er það nú til athugunar og
úrvinnslu hjá fjárhags- og viðskipta-
nefnd neðri deildar.
Margir tóku til máls á fundinum, um-
ræður urðu líflegar og hafa fjölmiðlar
gert þeim góð skil.
Blaðið kom að máli við fjóra þeirra, er
tóku til máls, og innti þá frekar eftir
nokkrum atriðum, sem þeir komu inn á í
málflutningi sínum; Arndísi Björnsdótt-
ur m.a. um afstöðu hennar til þeirrar
tilhögunar, sem boðuð er á skattlagningu
hjóna; Guðrúnu Erlendsdóttur, um til-
högun skattlagningar hjóna á Norður-
löndum; Ingibjörgu Þ. Rafnar um af-
ístöðu hennar til tekjuhelmingaskipta
hjóna og hjá Sólveigu Ólafsdóttur var
leitað fregna af merku norsku nefndar-
I áliti um skattamál fjölskyldunnar.
Arndís Björnsdóttir
menntaskólakennari:
Skattamál
í víðara
samhengi
Gagnrýnt hefur verið, að þær kon-
ur einar séu háværar, sem muni
missa spón úr aski sínum við lög-
festingu frumvarpsins, en minna
heyrist frá hinum, sem muni
njóta góðs af. En dettur ráða-
mönnum (karlmönnum) aldrei í
hug, að konur geti líka litið málin
f víðara samhengi? Fjármálaráð-
herra benti á í ræðu sinni á Al-
þingi, er hann fylgdi skattalaga-
frumvarpinu úr hlaði, að ekkert
heyrðist frá fólkinu, sem búið
væri að koma sér upp húsnæði og
ala börn sín upp; en sem frum-
varpið væri hagstætt fyrir. Dettur
ráðherra ef til vill ekki í hug, að
foreldrar, sem hafa komið upp
börnum sfnum og gengið í gegn-
um hreinsunareld íbúðar- eða
húsbyggingar, kunni að bera hag
barna sinna fyrir brjósti og þyki
vafasöm stefna, að torvelda ungu
fólki lífsbaráttuna (afnám gift-
ingarfrádráttarskerðing vaxtafrá-
dráttar). Er eðlilegt að barnlaus
hjón, þar sem eiginmaðurinn einn
aflar hárra tekna, skuli skattalega
séð verða einna best sett í þjóðfél-
aginu? Enn sem komið er, hef ég
enga konu hitt, sem er ánægð með
stefnu frumvarpsins og hef ég
talað við margar heima- og úti-
vinnandi konur. Einu heimilin,
sem munu lækka i sköttun, eru
heimili hátekjumanna, þar sem
annar aðilinn aflar allra tekn-
anna. Það verður að teljast í
meira lagi hæpið. Má einnig vekja
athygli á, að útivinnandi konur
eru lfka heimavinnandi konur og
að frádráttur hjóna til tekjuskatts
hefur alltaf verið hinn sami hvort
sem hjónin hafa unnið utan heim-
ilis eða ekki. Má þvf segja, að ekki
sé alls kostar rétt að frádráttur
vegna heimavinnandi kvenna
hafi enginn verið. Það má vel
vera, að heimilisstörf séu vanmet-
in, en þá eru þau vanmetin bæði
hjá heima- og útivinnandi konum.
Stórefast ég um, að virðing fyrir
heimilisstörfum sem slíkum auk-
ist frekar, þótt frumvarp þetta
verði að lögum; hvað þá í hlutfalli
við tekjur þess, er vinnur úti.
Frumvarpið er andstætt eðli og
þróun nútfma þjóðfélags. Ég
hygg, að vilji kvenna í þessum
málum séu augljós: Konur al-
mennt vilja afnema 50% frádrátt-
arregluna. Þær vilja ekki þá
breyttu tilhögun í samsköttun
hjóna, sem frumvarpið boðar.
Þær vilja sérsköttun af séraflafé.
Það eru sjálfsögð réttindi þegn-
anna. Einnig viljum við eins og
flestir landsmenn LÆKKUN
beinna skatta og að engir skattar
séu greiddir af nauðþurft-
artekjum. Konur, sem vinna utan
heimilis, vilja sömuleiðis njóta
sömu viðurkenningar fyrir störf
sín á heimilinu og þær sem vinna
aðeins heima, enda næsta furðu-
legt, að slfkt skuli ekki talið sjálf-
sagt. Við útivinnandi konur erum
EKKI á móti því, að taka á okkur
réttláta skattbyrði. Við hljótum
samt að láta í Ijós réttláta reiði
okkar yfir þvf, að skattbyrði okk-
ar verði stóraukin til þess að
draga úr skattbyrði hátekjuheim-
ila, þar sem aðeins annar aðiiinn
aflar teknanna. Kona með 1.150
þús. kr. árslaun er engin hátekju-
kona, þegar tekið er mið af laun-
um karlmanna í þjóðfélaginu.
Hvað mörg % karlmanna hafa um
og yfir 1.150 þús. kr. f árslaun? —
eru þeir taldir hátekjumenn? Töl-
ur þessar eru óraunhæfar með
öllu, á sama hátt og skattbyrðin er
orðin óraunhæf.
Á því leikur enginn vafi, að
skattalagafrumvarpið er stórgall-
að og að ríkisvaldið getur ekki
gengið endalaust fram f skatt-
níðslu á almennum borgurum.
Sem einlæg hægri manneskja lýsi
ég furðu minni yfir, að flokkur,
SEM KENNIR SIG VIÐ SJÁLF-
STÆÐI EINSTAKLINGSINS,
skuli fylgja því úr hlaði. Við skul-
um vona, að skynsemin sigri fljót-
ræðið f meðferð þess á Alþingi.
Frumvarpssmiðirnir hafa látið
sér tíðrætt um skattatilhögun í
Bandarfkjunum og V-Þýzkalandi.
Þeir mætti einnig upplýsa, al-
mennum borgurum til fróðleiks:
1) I þessum löndum þarf fólk að
hafa verulegar tekjur, áður en
farið er að hirða meira en helm-
ing af þeim í skatta eins og gert er
hér á landi.
2) I V-Þýzkalandi hafa skattaálög-
ur á hjón, sem hafa góðar tekjur
og bæði vinna utan heimilis verið
mjög gagnrýndar; og þær hafa án
efa verið ein orsök hins mikla
fylgishruns SPD í síðustu kosn-
ingum.
3) Óbeinir skattar í þessum lönd-
um eru miklum mun lægri en hér
á landi.
Guðrún Er/endsdóttir
iektor:
Sköttun
einstaklinga
og heimila
á Noróur-
löndum
EFTIRFARANDI upplýsingar
eru úr skýrslu, sem unnin var á
vegum Norðurlandaráðs og kom
út f okt./1976. Skýrslan ber
heitið: „Ekteskap og forsörgelse í
Norden“ (hjúskapur og fram-
færsla á Norðurlöndum) og er
höfundur hennar Ruth Anker
Hoyer. I stórum dráttum er til-
högun á skattlagningu einstakl-
inga og heimila á Norðurlöndum
með eftirfarandi hætti:
Danmörk: Den danske kilde-
skattelov nr. 100/1967: Gengið er
út frá samsköttun hjóna og er
karlinn aðalpersónan. Mikil
frávik eru þó á samsköttun, þar
sem gift kona er sköttuð sér af
vinnutekjum sínum og líka af
flestum tryggingum, þannig að
öllu verulegu leyti eru tekjur
konunnar sérskattaðar. Eignir
konunnar og :ðrar tekjur, svo
sem arður af eign, eru skattaðar
hjá karlinum.
Alger sérsköttun er, ef um er að
ræða atvinnurekstur, þar sem
eiginkonan „hjálpar til“. Þó er sú
regla til, að 25% af arði fyrirtæk-
is (virksomhedens overskud), þó
mest d. kr. 33.700.00 (1976) sé
reiknað sem tekjur eiginkonu og
hún sköttuð sérstaklega fyrir það,
og skattskyldar tekjur karlsins
lækka sem þvf nemur. Danskt
frumvarp nr. 101 frá 27. nóv.
1975, sem var endurflutt 10. okt.
1976 og er nú fyrir danska þing-
inu, einni umræðu lokið: Þar er
lagt til, að farið verði yfir f sér-
sköttun hjóna, bæði hvað varðar
vinnutekjur og eignir og tekjur af
eignum. Gagnkvæm ábyrgð hjóna
á sköttum hvors annars skal falla
niður samkvæmt frumvarpinu.
Noregur: Lög frá 1959:
Almenna reglan er samsköttun
eigna og tekna, en hægt er að fara
fram á sérsköttun á lægri tekj-
unum. Ef um er að ræða sam-
eiginlegan atvinnurekstur hjóna,
er hægt að krefjast sérsköttunar,
en þó ekki af meira en n.kr.
12.000.00. í Noregi hefur verið
skilað nefndaráliti, þar sem lagt
er til, að farið verði yfir í sérskött-
un.
Svfþjóð: Lög frá 1970:
Lögin eru byggð á þeirri grund-
vallarreglu, að skattar séu lagðir
á óháð hjúskaparstöðu og kyn-
ferði. Almenna reglan er þvf sér-
sköttun, en með takmörkunum
þó. Það er aðeins sérsköttun af
vinnutekjum (A-innkomster).
Tekjur af eignum o.fl. (B-
innkomster) eru samskattaðar.
Séu slíkar tekjur hærri en s.kr.
2.000.00, á að leggja þær við tekj-
ur þess makans, sem hefur hærri
tekjur, við skattaákvörðunina.
Ef um er að ræða sameiginleg-
an atvinnurekstur hjóna, þá er
ekki sérsköttun af tekjum þess
maka, sem „hjálpar til“ við at-
vinnureksturinn. Ef annar maki
getur ekki nýtt afslátt (frádrátt,
frádrag) sinn, þá getur hinn mak-
inn notfært sér hann, og er það til
hagsbóta fyrir hjón, þar sem
annað hefur litlar eða engar tekj-
ur.
Sænskt frumvarp frá 1976 gerir
ráð fyrir sérsköttun á sameigin-
legum atvinnurekstri, ef maki
hefur unnið við hann minnst 600
tfma á árinu.
Finnland: Lög frá 1976:
Þau lög byggja á sérsköttun
hjóna að því er varðar atvinnu-
tekjur og tryggingar, en samskött-
un á ,,kapitaltekjum“.
Yfirlýst er, að tilgangurinn með
sérsköttun sé sá að gera hjónum
kleift að taka þátt í atvinnulífinu,
án þess að tekjur annars hjóna
hafi áhrif á skatt hins.
Með tilliti til framfærsluskyldu
fjölskyldunnar hafa menn haldið
vissum frádráttum og komið með
,,makaavdrag“ til að létta leiðina
til sérsköttunar fyrir þær fjöl-
skyldur, þar sem annar maki
hefur litlar eða engar tekjur.
í Noregi, Svfþjóð og Finnlandi
er sérstakur frádráttur vegna út-
gjalda við barnagæslu. í Noregi
er þetta kallað „hustrufradrag",
en í nefndaráliti „famili-
ebeskatningsutvalget" er lagt til,
að þetta verði kallað „omsorgsfra-
drag,“ sem allir, er börn hafa á
framfæri, eigi að fá, án tillits til
tekna, e.t.v. f formi beinna
greiðslna og þar með sér for-
eldrum gefið meíra valfrelsi um
það hvort þeir vilji vinna utan
heimilis eða á heimilinu.
í Svíþjóð er sérstakur frá-
dráttur til skattgreiðenda, sem
eru með barn undir 16 ára aldri,
og á sá frádráttur að mæta út-
gjöldum vegna barnagæslu, og er
venjulega aðeins veittur, ef bæði
hjón vinna utan heimilis. Af-
slátturinn fer til þess hjóna, sem
hefur lægri tekjur og er 25% af
tekjum, þó hæst s. kr. 2.000.00 (ef
um landbúnað er að ræða, þá
hæst s. kr. 1.000.00).
Ingibjörg Þ. Rafnar,
lögfrædingur:
Hjúskapur
og skatt-
lagning
UM þessar mundir virðist rfkja
nánast algjör samstaða um að
afnema beri hina svokölluðu 50%
reglu við skattlagningu hjóna. Er
þá næst að líta til þess, hvaða
valkostir eru fyrir hendi í þeim
efnum, og hafa aðallega þrfr verið
nefndir: algjör sérsköttun, sér-
sköttun með millifærslu á ónýtt-
um persónuafslætti og helminga-
skipti. Ljóst er, að afnám 50%
reglunnar hefur f för með sér
aukna skattbyrði á þeim heimil-
um, þar sem bæði hjónin eru
tekjuhá (vinna fyrir háum tekj-
um), — hvaða kostur sem valinn
er. Það hefur viljað brenna við í
umræðum um skattamálin að
undanförnu, að fólk beri saman
áhrif helmingaskiptareglunnar,
eins og hún kemur fram f skatta-
lagafrumvarpi þvf, sem nú liggur
fyrir Alþingi, og það fyrirkomu-
lag á skattlagningu hjóna (50%
afsláttur) sem nú gildir, og sér-
sköttun af sumum talin einföld
Iausn. Að sjálfsögðu verður að
bera saman áhrif valkosta þeirra,
sem fyrir hendi eru, ef 50% regl-
an er afnumin.
Hér gefst þó ekki ráðrúm til
slíks samanburðar, ég ætla aðeins
að gera grein fyrir, hvern kostinn
ég tel að velja beri, og hvers
vegna. Ég vil taka fram, að ég
legg hér ekkert mat á skattalaga-
frumvarpið sem slfkt.
Ég er fylgjandi þvf, að
helmingaskiptareglan verði lögð
til grundvallar við skattlagningu
hjóna sem aðalregla, en áfram
verði haldið opnum þeim mögu-
leika, að hjón telji fram hvort f
sínu lagi (til tekjuskatts). Ég
byggi þessa skoðun mfna á þeirri
staðreynd, að með hjónum er rík
hagsmunaleg samstaða, bæði
efnahagsleg og félagsleg. Núgild-
andi hjúskparlöggjöf byggir og á
þvf sjónarmiði í grundvallaratrið-
um. Samkvæmt henni skulu hjón
m.a. njóta verulegs fjárhagslegs
sjálfstæðis og kveðið er á um
skipta skuldaábyrgð þeirra. En
mikilvægustu og raunhæfustu
lögfylgjur hjúskapar eru þær í
fyrsta lagi, að við stofnun hjú-
skapar myndast fjárfélag með
hjónum, þ.e. -hvort hjón um sig
öðlast lögvarinn rétt (hjúskapar-
rétt) yfir öllu því, sem hitt á við
giftinguna eða eignast sfðar,
nema um sé að ræða sérgrein. Það
sama gildir almennt um tekjur af
séreign. I öðru lagi stofnast með
þeim gagnkvæm framfærslu-
skylda, þeim er skylt að styðja
hvort annað, gæta sameiginlegra
hagsmuna fjölskyldunnar og
hjálpast að þvf að framfæra hana
með fjárframlögum, vinnu á
heimilinu og á annan hátt. Fullt
fjárhagslegt jafnræði skal ríkja
milli þeirra.
Hjón og það heimili, sem þau
stofna til, er efnahagsleg og
félagsleg heild, sem hefur með
sér efnahagslega starfsemi, þar
sem afrakstur vinnu fjölskyldu-
meðlima — hvort sem með henni
er aflað beinna tekna, fjárútgjöld
spöruð eða annað — kemur heim-
ilinu i heild til góða. Heimilið
nýtur góðs af vinnuframlagi
hjóna. Oflun eigna verður fyrir
sameiginlegt átak beggja hjón-
anna, hvort sem um er að ræða
fjárframlag, vinnu eða sparnað. t
fáum orðum sagt, hjónin njóta
góðs af vinnuframlagi hvors ann-
ars, eiga jafna hlutdeild í
afrakstri vinnu hvors annars. í
samræmi við jafnræðisregluna tel
ég þvf eðlilegast, að þau eigi jafna
hlutdeild f þeirri þjóðfélagslegu
ábyrgð, sem sú vinna stofnar til.
Hlutdeild f afrakstri vinnu —
hlutdeild f ábyrgð.
i samræmi við framansagt, ber
hinu opinbera einnig að taka tillit
til fjarmálafyrirkomulags hjóna
og heimila, að tekjum þeirra sé
skipt til helminga og skattlagðar
sem um tvo tekjuskattstofna sé að
ræða.
ENN UM SKATTAMÁL