Morgunblaðið - 10.03.1977, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMT.UDAGUR 10. MARZ 1977
19
Útflutningur
idnadarvöru
1968-1976
Á árunum 1964—1968 nam útflutningur
iðnaðarvöru að meðaltali rúmlega 1 % af
heildaverðmæti vöruútflutnings, en á árinu
1969 varð á þessu mikil breyting, en
útflutningur iðnaðarvöru varð 10% af vöru-
útflutningi. Munaði þar að sjálfsögðu lang-
mest um útflutning áls, sem nam 5,5% af
heildarvöruútflutningi, en þá hófst einnig
útflutningur kisilgúrs, auk þess sem
aukning varð á útflutningi annarrar
iðnaðarvöru. Hlutdeild álútflutnings hefur
síðan aukizt enn, eftir að álverksmiðjan
náði fullum afköstum, og var mest rúmlega
17% af heildarútflutningi árið 1973, en á
árunum 1974—1975 gætti sölutregðu á áli á
heimsmarkaði og var hlutfall þetta þá
lægra. Á árinu 1976 jókst álútflutningur á
ný og nam tæplega 17% af vöruútflutningi í
heild. Kísilgúrútflutningur nam um 1 % af
heildarvöruútflutningi á árunum
1970—1976 og annar iðnaðarvöruútflutn-
ingur hefur vaxið úr 4% í 6% af öllum
vöruútflutningi. Er þar aðallega um að
ræða ullarvörur, skinnavörur og lagmeti,
þ.e. vörur, sem unnar eru úr Islenzkum
hráefnum.
Á árunum 1968—1969 fór rúmlega fjórð-
ungur útfluttrar iðnaðarvöru (að áli frá-
töldu) til EFTA- og EBE-landa, en síðan
hefur hlutur þessara landa i útflutningnum
numið um 45% og verið næsta stöðugur öll
árin. Sé álútflutningurinn talinn með, en
hann hefur að nær öllu leyti verið til
Evrópulandan, hefur hlutur EFTA/EBE-
landa verið um 75—80%. Hlutur þessara
landa í heildarvöruútflutningi hefur verið
nokkuð breytilegur frá ári til árs, lægst
44% árið 1975 en hæst 55% árið 1970.
Sé litið á útflutning einstakra greina er
nokkur munur á, hvert þær hafa flutt út
afurðir sinar, og liggja til þess ýmsar ástæð-
1) Árið 1975 var flutt tit talsvert af áli tíl Kína,
ur, sem erfitt getur verið að greina i ein-
stökum tilfellum. Eins og áður sagði hefur
markaður fyrir ál aðallega verið i Vestur-
Evrópu. Um það ræður sjálfsagt markaðs-
aðstaða Svissneska álfélagsins miklu, en
jafnframt er þess að geta, að með viðskipta-
samningi íslands og EBE var felldur niður í
áföngum ytri tollur Efnahagsbandalagsins
á áli frá íslandi, en tollur þessi er 7%. Auk
þess voru tollar á áli í nokkrum EFTA-
löndum, sem féllu niður gagnvart íslandi
við aðildina að EFTA. Hefur þetta vafa-
laust skipt nokkru máli fyrir samkeppnis-
aðstöðu álútflutnings frá íslandi í EFTA- og
EBE-löndum.
Kisilgúr hefur einnig að langmestu leyti
verið fluttur út til Evrópulanda og þar af
um 80—90% til EFTA- og EBE-landa. Þar
sem innflutningur kisilgúrs til Efnhags-
bandalagslanda og allra EFTA-landa nema
Sviss er tollfrjáls hefur EFTA-aðild og við-
skiptasamningur við EBE ekki haft nein
áhrif á þennan útflutning.
CJtflutningur ullar- og prjónavöru hefur
aukizt hröðum skrefum á undanförnum
árum. Hér er aðallega um að ræða ullarlopa
og ullarband, ullarteppi, og ýmsar prjóna-
vörur úr ull. Fyrir sumar þessara vöru-
tegunda hefur myndast nokkuð stöðugur
markaður i þessum löndum, sérstaklega
fyrir ullarteppi og prjónavörur i Sovét-
ríkjunum og fyrir prjónavörur i Banda-
ríkjunum, þótt sá markaður hafi verið
ótryggari. Hér er að talsverðu leyti um að
ræða tizkufatnað, sem erfitt getur verið að
afla markaðar á skömmum tíma og veltur
e.t.v. meira á sölumennsku en tollakjörum.
Otflutningur þessarar vöru til FFTA- og
EBE-landa var litill allt fram til ársins 1972
en síðustu fjögur árin hefur hann aukizt
hlutfallslega og numið 30—40% alls
útflutnings ullar-, prjóna- og fataiðnaðar.
Tollar af þessum vörum eru yfirleitt
nokkuð háir i EFTA- og EBE-löndum, svo
að niðurfelling þeirra skiptir talsverðu máli
fyrir þessar greinar, þótt áhrifa þess gæti
e.t.v. ekki fyrr en að nokkuð löngum tima
liðnum.
Af leður- og skinnavöru hafa lengst af
verið nær eingöngu flutt út loðsútuð skinn,
en á árinu 1976 var í fyrsta skipti um
umtalsverðan útflutning skinnavöru að
ræða, þ.e. fullunninn fatnað úr skinnum.
Afkoma
útflutningsgreina
idnadar
Iðnaðarframleiðsla til útflutnings (að áli
frátöldu) hefur vaxið jafnt og þétt frá árinu
1969 og var sennilega rúmlega tvöfalt meiri
að magni á árinu 1976 en á árinu 1969.
Framleiðsluaukningin var mjög mikil árin
1970 og 1971 og siðan hefur hún verið að
meðaltali um 7% á ári. Siðustu árin hafa
þessar greinar því búið við meiri og jafnari
framleiðsluaukningu en þær greinar, sem
framleiða fyrir heimamarkað. Þótt þetta
eigi við útflutningsiðnaðinn í heild, þá hafa
verið nokkrar sveiflur i framleiðslu ein-
stakra greina, einkum árin 1974 og 1975.
Þannig dróst framleiðsla í vefjariðnaði og
skinnaiðnaði saman árið 1974 og árið 1975
var samdráttur í framleiðslu vefjariðnaðar,
niðursuðuiðnaðar og kísilgúrs. Álvinnsla
hófst að marki árið 1970 og árið 1973 náði
verksmiðjan fullum afköstum. Á árunum
1974 og 1975 minnkaði eftirspurn eftir áli á
heimsmarkaði og dróst álframleiðslan þá
saman, en í lok síðasta árs var aftur fram-
leitt með fullum afköstum. Hafa þannig
verið meiri sveiflur i álframleiðslunni en í
öðrum útflutningsiðnaði.
Þrátt fyrir framleiðsluaukningu árin
1971 til 1973 var afkoma útflutningsiðnaðar
slök þessi ár og var um taprekstur að ræða
eftir afskriftir en fyrir beina skatta.
Ástæður þessa voru margvislegar, t.d. hafði
framleiðslugeta verið aukin talsvert i
sumum greinum og vinnuafli bætt við án
þess að framleiðslan ykist að sama skapi
þegar í stað. Framleiðni vinnuafls fór þvi
jafnvel minnkandi i sumum greinum og
fjármagnskostnaður var mikill. Þessu til
viðbótar kom svo fremur óhagstæð verð-
þróun, einkum á árinu 1973, er útflutnings-
verð hækkaði mun minna en erlend aðföng
og innlendur framleiðslukostnaður. Einnig
var gengishækkunin frá apríl til ársloka
1973 útflutningsiðnaðinum í óhag, þar sem
hann naut ekki verðhækkana á afurðum
sinum erlendis á sama hátt og sjávarút-
vegur. Til þess að greiða fram úr þessum
rekstrarerfiðleikum var ákveðið við af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið 1974 að endur-
greiða fyrirtækjum i útflutningsiðnaði,
öðrum en álvinnslu, tolla og söluskatt af
fjárfestingar- og rekstrarvörum. Endur-
greiðsla skyldi þó ekki nema hærri fjárhæð
en 2,5% af útflutningsverðmæti ársins 1973
og ef tolla- og söluskattsgreiðslur væru
lægri skyldi greiða fyrirtækjum mis-
muninn. Auk rekstrarerfiðleikanna vegna
gengishækkunarinnar var þessi stuðningur
rökstuddur með því að uppsöfnun sölu-
skatts i iðnaðarframleiðslu skerti sam-
keppnisstöðu iðnaðarútflutnings.
Á árinu 1974 batnaði hagur útflutning-
greina umtalsvert og siðustu tvö árin hefur
afkoman yfirleitt verið góð. Veldur þar
bæði aukinn útflutningur, verðhækkanir
erlendis og áhrif gengislækkunar krón-
unnar, sem vegið hafa á móti innlendum
kostnaðarhækkunum. Afkoma álvinnslu
var slök á árinu 1975 vegna samdráttar
framleiðslu, en á siðasta ári varð mikil
breytingtil batnaðar.
Útflut ninRur iðnaðarvöru 1969-1974.
Mi11j ónir króna
1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976
Al 519 1.708 888 2.716 4.441 4.789 5.047 12.364
Kísilgúr 65 127 157 194 249 329 572 761
Ullarvörur 121 154 194 325 430 745 1.362 1.944
Leður- og skinnav. 69 166 195 267 395 437 664 1.179
Nióursuðuvörur 123 143 177 230 294 491 466 599
Annaó 76 73 166 149 250 233 412 738
Samtals 973 2.371 1.777 3.881 6.059 7.024 8.523 17.585
Hlutfall af vöru útflutningi, % 10,3 18,4 13,5 23,2 23,3 21,4 18,0 23,9
Hlutur EFTA/EBE -landa í vöruútflutningi 1969-1976.
- / 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976
Al'iur vöruútflutningur, % 52,3 55,2 46,7 49,9 54,5 51,5 43,8 51,9
Útflutningur iönaóar- vöru, % 66,6 84,6 72,4 77 ,8 79,4 81,5 56,4 78,7
IÖnaóarvörur án áls, % 28,5 45,1 45,8 42,7 48,2 44,0 44,9 45,3