Morgunblaðið - 13.03.1977, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MARS 1977
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. MARS 1977
25
fltofgtiiiVbifófr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Þróun iðnaðar
Islenzkur iðnaður hefur
staðizt erfiða samkeppnis-
þraut, bæði á heimamarkaði og
erlendum, eftir aðild íslands að
Fríverzlunarsamtökum Evrópu.
Eftir nokkurn afturkipp í
iðnaðarframleiðslu okkar um
miðjan siðasta áratug hófst blóm-
legt vaxtarskeið með árinu 1969
sem stóð fram á árið 1974. Annars
vegar var um að ræða mikla
aukningu almennrar framleiðslu
fyrir innlendan markað til að
mæta ört vaxandi eftirspurn og
hins vegar mikínn vöxt út-
flutningsframleiðslu.
Á timabilinu 1968—1976 hefur
aukning iðnaðarframleiðslu verið
mun meiri en vöxtur þjóðarfram-
leiðslunnar. í skýrslu Þjóðhags-
stofnunar, Hagur iðnaðar, sem er
nýkomin út, kemur í ljós, að
heildarframleiðsla í íslenzkum
iðnaði hefur aukizt um 90% á
þessu tímabili samanborið við
41% vöxt þjóðarframleiðslu.
Meðalaukningin hefur verið 8!4%
á ári en vöxtur þjóðarframleiðslu
4‘A%. Framleiðsluaukning hefur
sýnilega verið meiri í iðnaði en í
nokkurri annarri atvinnugrein á
siðastliðnum 8 árurn.
Framleiðsluaukning hefur
verið mest í útflutningsgreinum á
þessu árabili eða um 12% að
meðaltali á ári. Munar þar mestu
um framleiðsluaukningu á áli,
kisilgúr og framleiðslu úr ull og
skinnum. Hefur þessi aukning
komið að góðum notum i erfiðri
gjaldeyrisstöðu þjóðarinnar.
Ástæða er til að minna á
aðgerðir stjórnvalda til að búa
iðnaðinn undir þá samkeppni,
sem hér hefur verið rædd, þó þar
hafi eflaust mátt og átt iengur að
ganga en gert var. Fyrst skal
nefna stofnun Iðnþróunarsjóðs,
sem gegnt hefur mikilvægu hlut-
verki og er einn helztur árangur í
norrænu samstarfi. Sá sjóður,
sem stofnaður var með lögum, var
fyrsta skrefið í þeirri viðleitni
stjórnvalda að mæta vaxandi láns-
fjárþörf iðnfyrirtækja og stuðla
að aukinni fjármunamyndun í
iðnaði.
Með lögum var og stofnaður sér-
stakur Utflutningslánasjóður.
Stofnaðilar voru Seðlabanki
íslands, Landsbanki íslands og
Iðnlánasjóður. Utflutningslána-
sjóður veitir tvenns konar lán:
útflutningslán og samkeppnislán,
og eru ianin veitt til framleiðslu
fjárfestingarvöru, þ.e. hvers
konar véla. tækja og skipa, þar
sem nauðsynlegt getur verið að
vara sé seld með greiðslufresti. A
árinu 1970 var einnig með lögum
stofnuð sérstök tryggingardeild
útflutningslána við Ríkis-
ábvrgðarsjóð. en markmið
deildarinnar er að tryggja lán,
sem lánastofnanir veita
innlendum framleiðendum vegna
útflutnings, auk þess sem kröfur
útflytjenda á hendur erlendum
kaupendum skyldu tryggðar.
Utflutningsstofnun iðnaðarins
er siðan stofnuð árið 1971. Hlut-
verk hennar er að stuðla að
auknum útflutningi iðnaðarvara,
bæði með eflingu markaðsathug-
ana og almennri kynningu á
íslenzkum iðnvarningi erlendis.
Stofnendur voru Félag íslenzkra
iðnrekenda, Landssamband
iðnaðarmanna, Samband
íslenzkra samvinnufélaga, við-
skiptaráðuneyti og iðnaðarráðu-
neyti. Þá var Sölustofnun lag-
metisiðnaðar stofnuð af íslenzka
rikinu og atvinnurekéndum í
niðursuðuiðnaði
í því skyni að veita iðnfyrir-
tækjum aukna rekstrarlánafyrir-
greiðslu var innlánsstofnunum
heimilað að taka veð í hráefnum,
vörum í vinnslu og fullunnurn
vörum til tryggingar endur-
greiðslu lána. Jafnframt var
ákveðið að Seðlabankinn skyldi
endurkaupa víxla af viðskipta-
bönkum út á birgðir iðnaðarvara.
Þá var Iðnrekstrarsjóður stofn-
aður en hann gegnir þvi hlutverki
að stuðla að auknum útflutningi
iðnvarnings, breyttu skipulagi og
aukinni framleiðni í íslenzkum
iðnaði. Utlánageta Iðnlánasjóðs
var og aukin með hækkun
Iðnlánasjóðsgjalds úr 0:4 í 0.5%
af rekstrarútgjöldum iðnfyrir-
tækja og með því að auka árlegt
framlag rikissjóðs til sjóðsins úr
15 í 50 m.kr.
Aðild íslands að Fríverzlunar-
samtökum Evrópu og umsamin
tollfrfðindi á þvi markaðssvæði
hafa haft mikil og örvandi áhrif á
útflutning íslenzkra iðnvara. Á
árunum 1968 og 1969 fór rúmiega
fjórðungur útfluttrar iðnaðar-
vöru til EFTA- og EBE-landa.
Siðan hefur hlutur þessara landa
í útflutningnum numið um 45%
og verið næsta stöðugur öll árin.
Sé álútflutningur talinn með, en
hann hefur nær einvörðungu
verið til Evrópulanda, hefur hlut-
ur EFTA/EBE-landa i íslenzkum
útflutningsiðnaði numið
75—80%. Hlutur þessara landa i
heíldarvöruútflutningi okkar
hefur numið frá 44% til 55% sl.
fimm ár. Útfluttar iðnaðarvörur á
sl. ári námul7H milljarði þar af ál
rúmum 12 milljörðum, en ullar-
og skinnavörur rúmum 3
núlljörðum.
Utflutningsiðnaður, að áli
frátöldu hefur vaxið jafnt og þétt
frá árinu 1969 og var sennilega
tvöfalt meiri að magni á árinu
1976 en 1969. Framleiðslu-
aukning í íslenzkum útflutnings-
iðnaði hefur verið um 7% á ári sl.
fimm ár.
Undirstöðuatvinnugreinar okk-
ar, sjávarútvegur og landbúnað-
ur, eru mikilvægir hráefnagjafar
islenzkum iðnaði. Ljóst er þó að
þessum atvinnugreinum eru tak-
mörk sett, bæði af stærð fiski-
stofna og afrakstursgetu gróður-
moldar. Tæknivæðing í sjávarút-
vegi og landbúnaði veldur og því,
að þeir geta ekki, nema að mjög
takmörkuðu leyti, veitt viðtöku
þeirri aukningu þjóðarinnar sem
fyrirsjáanleg er á næstu áratug-
um. Það er óhjákvæmilegt að
meginhluti þjóðaraukningar á
komandi árum og áratugum
hlýtur að hasla sér völl í iðnaði og
þjónustugreinum ýmisskonar.
Það er því ekki ráð nema í tíma sé
tekið að hlúa þann veg að
íslenzkum iðnaði, að hann geti
mætt því framtíðarhlutverki, sem
hans bíður, að skapa viðbótar
vinnuafli næstu ára og áratuga
næg atvinnutækifæri og boðlega
afkomumöguleika. Þar þarf í
senn að hyggja að vaxtarskíl-
yrðum iðnaðar heima fyrir en
ekki siður að markaðsmöguleik-
um á erlendum vettvangi. I þeim
efnum er markaðssvæði Evrópu-
landa hvað mikilvægast, miðað
við tiltæka reynslu þjóðarinnar.
byggingar og byrja að greiða þær
niður að eignast eigið húsnæði.
En það unga fólk sem hefur verið
að hefja byggingarframkvæmdir á
undanförnum 2-3árumhefurekki
átt sjö dagana sæla. Verðbólgan
hefur margfaldað allan
byggingarkostnað og aukið fjár-
magnsþörf þessa fólks stórkost-
lega. Þeir húsbyggjendur eru þvi
áreiðanlega margir, sem lent hafa
i verulegum erfiðleikum með að
koma byggingaframkvæmdum
sinum áfram á þessum árum, ein-
mitt vegna verðbólgunnar. Það er
þvi alls ekki einhlitt að verðbólg-
an hjálpi ungu fólki við að koma
sér upp húsnæði. Þvert á móti
hlýtur verðbólga af þeirri
stærðargráðu, sem hér hefur ríkt
siðustu ár að torvelda ungu fólki
mjög íbúðabyggingar.
stöðugt meiri. Fasteignagróðinn
færist á stöðugt færri hendur. Og
þegar upp verður staðið stöndum
við eftir óðaverðbólgutímabilið
frammi fyrir annars konar þjóð-
félagi en í upphafi þess.
Nú verður því seint trúað, að
Alþýðusamband íslands og
Vinnuveitendasamband íslands
hafi sérstakan áhuga á að gera
kjarasamninga, sem mundu hafa
þessar afleiðingar. En þá verða
forystumenn verkalýðssam-
takanna að gera sér grein fyrir
því, að þeim markmiðum sem þeir
áreiðanlega vilja af heilum hug
ná til framdráttar hinum lægst-
launuðu, verður ósköp einfald-
lega ekki náð eftir þeim leiðum,
sem þeir hafa lagt til að farnar
verði í kjaramálum að þessu
sinni.
Verðbólga i helztu viðskipta-
löndum okkar hefur stuðlað að
verðhækkunum en hún fer nú
ört minnkandi hjá þeim flestum.
Alþýðusamband íslands hefur í
raun og veru viðurkennt tak-
markað svigrúm atvinnuveganna
til verulegra kjarabóta með því að
gera tillögur um það, hvernig
unnt væri að draga úr útgjalda-
byrði atvinnuveganna til þess að
þeir geti staðið undir hækkuðu
kaupgjaldi. Nú er það að vísu svo,
að hvað rekur sig á annars horn í
þeirri tillögugerð Alþýðusam-
bandsins. I öðru orðinu er krafizt
vaxtalækkunar í þágu atvinnu-
veganna en i hinu orðinu er sagt
að þeir greiði ekki nógu háa
skatta og. breyta eigi skattaiög-
unum til þess að atvinnurekstur-
inn borgi hærri skatta. En við
skulum leiða hjá okkur þessar
mótsetningar í málflutningi
Alþýðusambandsmanna og ræða
sérs'aklega þá kröfu þess að
vextir verði lækkaðir til þess að
draga úr útgjöldum atvinnuveg-
anna, ekki sízt i ljósi þess, að
málgagn annars stjórnarflokks-
ingu sparifjár. Það getur i sjálfu
sér verið til umræðu, en það
mundi þýða stórkostlegan út-
gjaldaauka hjá rikissjóði, sem
annað tveggja mundi leiða til
nýrrar stórfelldrar skattheimtu
eða skera yrði útgjöld ríkissjóðs
mjög verulega niður á öðrum svið-
um til þess að ná þessu marki.
Sannleikurinn er auðvitað sá, að
það er ekki hægt að koma
dæminu um vaxtalækkun við nú-
gildandi aðstæður saman með
nokkru móti. Eina hugsanlega
skynsamlega forsendan fyrir
verulegri vaxtalækkun væri sú,
að hún væri hluti af mjög róttæk-
um efnahagsráðstöfunum til þess
að skera niður verðbólguna, en
þær efnahagsráðstafanir yrðu
örugglega að vera róttækari en
svo, að þorri tslendinga gæti sætt
sig við þær!
Kröfugerð Alþýðu-
sambandsins
Hér að framan hafa verið rakt-
ar forsendur þess, að Morgun-
standi með pálmann í höndunum
við lok kjarasamninga.
( Reykiayíkurbréf
Laugardagur 12. marz
Hagsmunum
hverra er verið
að þjóna?
Svigrúm atvinnu-
vega tíl kjarabóta
Skiljanlegt er, að allur
almenningur telji nú betri grund-
völl til kjarabóta en um skeið. Það
er auðvitað staðreynd, að hagur
okkar íslendinga hefur vænkazt
mjög á undanförnum misserum.
Verðlag á afurðum okkar hefur
hækkað mjög verulega á
erlendum markaði og á það við
um flestar útflutningsafurðir
okkar og aflabrögð hafa verið
mjög góð að undanförnu. Met-
vertíð verður á loðnuveiðum i ár
og frá langflestum verstöðvum
berast fregnir um góðan bolfisk-
afla. Þó sýnist almenn samstaða
vera um einhvers konar tak-
mörkun á bolfiskafla í ár.
En í þessu sambandi skulum við
hafa tvennt i huga. Fyrst það, að á
verðfallsárunum 1974 og 1975
hertum við ekki mittisólarnar
jafn mikið og við hefðum þurft að
gera. Þótt lífskjör okkar á þeim
árum hafi versnað og kaupmáttur
launa minnkað var niðurskurður
lífskjara ekki jafn mikill og
verðfallið gaf tilefm til. Þann mis-
mun, sem þar var á, jöfnuðum við
með erlendum lántökum. Er
það sambærilegt við það, að ein-
staklingur sem lifir um efni fram
tekur lán til þess að standa undir
umframeyðslu sinni. Við vorum
því fyrírfram búin að eyöa nokkr-
um hluta af hækkandi verðlagi og
hatnandi hag og verðum einnig aö
nota ávinninginn af hækkuðu út-
flutningsverði til þess aö greiöa
niður umframeyðslu skuldir frá
árunum 1974 og 1975. í annan
stað er það svo umhugsunarefni
fyrir okkur, að verðlag á er-
lendum mörkuðum hækkaði mjög
á árinu 1973. I febrúar 1974 voru
gerðir kjarasamningar á grund-
velli þessa háa útflutningsverð-
lags. En blekið var tæplega
þornað á undirskrift þeirra kjara-
samninga, þegar verðfallið
byrjaði. Nú eru aðstæður þannig
á erlendum mörkuðum, að ekki er
taliö liklegt, að um frekari verð-
hækkanir verði að ræða á út-
flutningsafurðum okkar svo
nokkru nemi.
ins, Timinn, hefur tekið undir
þessa kröfu. Væntanlega er öllum
ljóst, að það er samhengi á milli
útlánsvaxta og innlánsvaxta. Ef
útlánsvextir eru lækkaðir stór-
lega verður einnig að lækka inn-
lánsvexti. Þetta þýðir m.ö.o. að
krafa Alþýðusambandsins um
vaxtalækkun jafngildir kröfu um
að vextir af sparifé sparifjáreig-
enda verði lækkaðir mjög veru-
lega. Eins og áður var að vikið
urðu sparifjáreigendur að þola
allt upp í 23% neikvæða vexti á
árabilinu 1971—1976. Lækkun
innlánsvaxta nú við þessar
aðstæður mundi að sjálfsögðu
leiða til þess, að allt sparifé hyrfi
úr bankakerfinu ýmist í fast-
eignir eða verðtryggð spariskir-
teini, en í báðum tilvikum mundi
útlánsfé bankanna þverra og i
stað þess að fjármagnið gengi til
atvinnurekstrarins mundi það
komast i hendur ríkisins og stuðla
að auknum ríkisumsvifum eða
lenda í auknu verðbólgubraski.
Þá segja formælendur vaxta-
lækkunar sem svo: Háir vextir
eru verðbólguhvetjandi. Með þvi
að lækka útlánsvexti er hægt að
draga úr verðbólgunni og vinna
þar með að þeim markmiðum,
sem sparifjáreigendum eru hag-
kvæmust. Þess vegna er það i
þágu sparifjáreigenda að lækka
vexti til þess að draga úr verð-
bólgunni. Þetta lítur vel út á
pappírnum, en allir vita, að vaxta-
lækkunin ein út af fyrir sig
mundi ekki duga til þess að draga
úr verðbólgunni. Þetta hafa mál-
svarar vaxtalækkunar gert sér
ljóst og þess vegna komst Timinn
að þeirri niðurstöðu i forystu-
grein um þetta mál á dögunum, að
líklega þyrfti með einhverjum
hætti að verðtryggja spariféð, ef
vextirnir yrðu lækkaðir. En þá er
spurningin: hver á að borga verð-
trygginguna? Það liggur i augum
uppi. Bankakerfið sjálft mundi
ekki geta greitt verðtrygginguna
og þá væri ekki nema einn mögu-
leiki fyrir hendi, og hann væri sá,
að rikissjóður greiddi verðtrygg-
blaðið er ekki sátt við þá kröfu-
gerð, sem Alþýðusambandið hef-
ur sett fram. Ur ýmsum áttum
hefur verið veitzt að Morgunblað-
inu fyrir gagnrýni þess. Þar hafa
komið við sögu talsmenn Alþýðu-
bandalagsins, formaður Alþýðu-
flokksins og fleiri. Morgunblaðið
kippir sér ekki upp við þá gagn-
rýni. Málflutningur blaðsins á
undanförnum vikum hefur fyrst
og fremst miðað að þvi að sýna
fram á, að kröfugerð Alþýðusam-
bandsins þjónar ekki hagsmunum
þeirra, sem henni er i orði kveðnu
ætlað að gæta.
Engin meðalfjölskylda lifir af
100 þúsund króna launum á mán-
uði. Það vitum við öll. En við
vitum líka, að á okkar landi búa
fáir við neyð. Þeir eru til, en þeir
eru ekki margir og þeir vilja of
oft gleymast. Yfirleitt eru raun-
verulegar tekjur fólks langtum
hærri en kauptaxtar gefa til
kynna. Talið er af hinum fróðustu
mönnum, að hækkun rauntekna á
þessu ári geti orðið um 4%. 'Að
mati Morgunblaðsins er það verk-
efni samninganefnda að ráðstafa
þessu fé þannig að það gangi til
láglaunafólks og lifeyrisþega
f.vrst og fremst og á þann veg að
ný verðbólgualda skelli ekki yfir.
Það er illa gert viö það fólk, sem
við verstan hag býr i okkar landi,
að telja því trú um að fyrst og
fremst sé stefnt að því að bæta
kjör þess en standa svo upp að
samningum loknum, eins og gert
var i febrúar 1974 og verða að
viðurkenna, að aðrir hafi hlotið
miklu meiri kjarabót. Þá voru það
hálaunastéttir innan Alþýðusam-
bandsins sem höfðu i raun náð
mun hærri kauphækkunum en
láglaunafólkið og raunar hátekju-
fólk yfirleitt, því að með
prósentuhækkunum, sem tiðkast
hafa, hefur kauphækkun hátekju-
fólks verið miklu meiri en hinna
sem lægri tekjur hafa. Nú er
hættan sú, að verðbólgubraskarar
Pólitísk
markmið?
brúnar. Asamt fullum verðlags-
bótum er þetta um 80%
kauphækkun á 12 mánuðum
miðað við sömu hækkun fram-
færslukostnaðar og orðið hefur á
siðustu þremur mánuðum. Þeir,
sem búa við hærri launataxta eiga
að fá sömu krónutölu. Slikir
samningar leiða til nýrrar óða-
verðbólgu. Við skulum segja að sú
verði niðurstaðan og gera okkur
þá grein fyrir þvi, að forystu-
menn verkalýðssamtaka og vinnu-
veitenda hafa af fúsum og frjáls-
um vilja ákveðið að stórauka
verðbólguna á ný vegna þess að
þeir vita mæta vel hvað þeir eru
að gera. Þá vaknar sú spurning,
hverjum verið er að þjóna með
gerð slikra kjarasamninga.
Hverjir græða á verðbólgunni?
Á síðasta Alþýðusambandsþingi
var mörkuð sú stefna, að megin
áherzlu beri að leggja á að bæta
hag láglaunafólks. Á kjaramála-
ráðstefnu Alþýðusambands
íslands var sú afstaða ítrekuð og á
grundvelli þessarar meginstefnu
var krafan um 100.000 kr. lág-
markslaun ásamt fullum verðlags-
bótum sett fram. Sú krafa i
óbreyttri mynd hlyti að leiða til
nýrrar verðbólguöldu. Er það lág-
Iaunafólkinu i hag? Hefur það
grætt á óðaverðbólgunni, siðustu
ár?
Oðaverðbólgan hefur leitt til
geysilegrar eignatilfærslu i sam-
félagi okkar. Þeir, sem hafa
„spilað á“ verðbólguna, hafa safn-
að saman stórfelldum gróða.
Þetta er ein alvarlegasta afleiðing
óðaverðbólgunnar. Hefur lág-
launafólkið verið i þeirri aðstöðu
að safna saman stórkostlegum
verðbólgugróða? Láglaunafólkið
er fyrst og fremst að finna í félög-
um ófaglærðra verkamanna, iðn-
verkafólks og verzlunarmanna,
meðal lægstlaunuðu opinberra
starfsmanna og svo elli- og ör-
orkulifeyrisþegar. Launakjör
þessa fólks hafa ekki dugað til
annars en standa undir almennri
neyzlu. Þetta fólk hefur engan
afgang haft til þess að leggja í
verðbólgubrask. Þetta fólk hefur
ekki heldur á undangengnum
árum og áratugum búið við
þannig launakjör, að það hafi haft
aðstöðu til að safna fjármunum til
þess að leggja í verðbólgubrask.
Og þetta fólk hefur heldur ekki
haft sérstakan aðgang að lánsfé
til þess að nota i verðbólgu-
„spekúlasjón“. Það er því nokkuð
sama, hvernig á málið er litið.
Ekki erhæg: að koma því heimog
saman, að láglaunafóikið verka-
fólkið, iðnverkafólkið, afgreiðslu-
fólk i verzlunum, opinberir starfs-
menn, ellilífeyrisþegar eða ör-
orkulifeyrisþegar græði á verð-
bólgunni
Þegar framangreint er haft í
huga er ekki að ástæðulausu, að
spurt sé: hagsmunum hverra er
verið að þjóna, ef Alþýðusam-
band Islands og Vinnuveitenda-
samband íslands taka höndum
saman um að gera kjarasamninga,
sem leiða til nýrrar óðaverðbólgu-
öldu? Slíkir kjarasamningar ná
ekki þvi markmiði sem Alþýðu-
sambandsþing sl. haust sam-
þykkti, að stefnt skyldi að og
kjaramálaráðstefna Alþýðusam-
bandsins nú fyrir skömmu
ítrekaði. Það er ekki nóg að horfa
á prósentu og krónutölu í þessu
sambandi, það verður lika að
skoða afleiðingarnar og þær
liggja i augum uppi.
Þeir þjóðfélagshópar eru til,
sem munu græða mjög verulega á
því, að kjarasamningar af þessu
tagi verði gerðir. Og þeir hafa
ekki sérstaka þörf fyrir auknar
kjarabætur. Þeir hafa markvisst
spilað á verðbólguna á undan-
förnum árum með þvi að festa fé i
steinsteypu. Þeir hafa meö
ýmsum hætti komizt yfir
fjármuni til þess að ávaxta þá
með þessum sérstaka hætti. I
mörgum tilfellum kunna þetta að
vera dugnaðarmenn, sem hafa
með eljusemi og framsýni efnazt
og ávaxta nú fé sitt með þeim
hætti, sem þeir sjá að ábata-
samast er. í öörum tilfellum kann
að vera um að ræða þá, sem hafa
haft tækifæri til að fá lánsfé,
þ.e.a.s. sparifé, til þess að valsa
með i verðbólgutiðinni. Hvaðan
sem peningarnir eru komnir, er
auðvitað alveg ljóst, að ný óða-
verðbólga mundi verða ný
metvertið fyrir þennan tiltölulega
fámenna hóp manna, sem hefur
lært að græða á verðbólgunni
E.t.v. kann einhver að segja
sem svo, að það hafi nánast allir
íslendingar lært að gera og það
má vera að vissu marki. En smátt
og smátt leiðir óðaverðbólga til
þess að munurinn milli hinna
efnaðri og efnaminni verður
Ekki er hægt að skilja við þessi
mál, án þess að vikja að þeim
furðulegu mótsetningum, sem
fram koma í greinargerð Alþýðú-
sambands íslands og vekja upp
vissa tortryggni um þau markmið,
sem stefnt er að. I forystugrein
Morgunblaðsins fyrir nokkru var
komizt svo að orði, að engu væri
líkara en einhverjir pólitískir
púkar hefðu komizt í upphaflegt
skynsamlegt uppkast að greinar-
gerð kjaramálaráðstefnunnar og
snúið öllu við. í forystugrein
Timans fyrir nokkru staðhæfði
Þórarinn Þórarinsson að þetta
væri rétt og að það væri Lúðvik
Jósepsson, sem þarna hefði komið'
við sögu. Það er alkunna, að í
kjarasamningunum 1975 var það
sérstakt markmið ýmissa forystu-
manna verkalýðssamtakanna og
Alþýðuflokksins sérstaklega, að
þannig yrði haldið á þeim kjara-
samningum, að núverandi rikis-
stjórn mundi hrökklast frá völd-
um. Þeim varð ekki að ósk sinni
og sú varð ekki niðurstaða þeirra
kjarasamninga.
Sé það hins vegar rétt, að
Lúðvik Jósepsson hafi komizt i
uppkast að greinargerð Alþýðu-
sambandsins og haft áhrif á efni
hennar i neikvæða átt er auðvitað
alveg ljóst, að pólitík er komin i
spilið og að forráðamenn vinstri
flokkanna hafa pólitisk markmið
i huga í sambandi við kjara-
samningana i vor. I raun má
ganga út frá þvi sem visu, að
forystumenn bæöi Alþýðubanda-
lags og Alþýðuflokks mundu
mjög gjarnan vilja notfæra sér
þessa samningagerð til þess að
hleypa öllu i bál og brand á vinnu-
markaðinum. skapa verkfalls-
ástand og koma rikisstjórninni
frá völdum. En foringjar Alþýðu-
flokksins og Alþýöubandalagsins
ráða ekki verkalýðssamtökunum.
Og hér er fyrst og fremst urn það
að ræða, hvort þeir foringjar
verkalýðssamtakanna, sem fylgja
þessum tveimur flokkum að mál-
um hafa þrek til að standast
ásókn þeirra. Það þrek hafa þeir
haft á undanförnum árum og því
verður ekki trúað fyrr en á reyn-
ír, að þeir förni hagsmunum um-
bjóðenda sinna að þessu sinni fyr-
ir pólitiska hagsmuni Alþýöu-
bandalagsins og Alþýðuflokksins
— þó að hitt sé auðvitað alveg
ljóst, að engin almennileg ríkis-
stjórn láti knýja sig frá völdum
með pólitiskum verkföllum. Og
það skulu Alþýðuflokksmenn
muna að eitt sinn unnu þeir veru-
Iegan kosningasigur; það var þeg-
ar minnihlutastjórn þeirra tókst á
við aðsteðjandi vanda. Þess
má einnig minnast, að óábyrgu
flokkarnir í Danmörku, ekki sizt
þeir sem lengst eru til vinstri,
guldu afhroð i dönsku kosningun-
um.
Hverjir verða
fyrir barðinu á
verðbólgunni?
Hins vegar er hægt að færa
fram margvisleg rök fyrir þvi að
einmitt þessir þjóðfélagshópar
verði mest fyrir barðinu á verð-
bólgunni. Þeir sem hafa ekkert
handa á milli umfram það, sem
þarf til daglegrar neyzlu, verða
harðast úti I dýrtíðaröldunni.
Verðhækkanir á almennum
neyzluvörum og opinberum þjón-
ustugjöldum, sem allir hljóta að
greiða, koma ver við láglaunafólk
heldur en aðra sem hafa úr meiru
að spila. Þetta er líka fólkið, sem
líklega fer að jafnaði gætilegast
með fjármuni sína og reynir að
skapa sér aukið fjárhagslegt
öryggi með því að leggja eitthvað
til hliðar af launum sínum. Alveg
tvimælalaust á það við um flest
eldra fólk í þessum hópum, að það
hefur yfirleitt safnað nokkru
sparifé til elliáranna. Verðbölgan
hefur leikið þessa sparifjáreig-
endur grátt og raunar miklu ver
en menn hafa gert sér grein fyrir
fram til þessa.
Jón Skaftason, alþm., kom fram
með þær athyglisverðu upplýs-
ingar á Alþingi fyrir skömmu að
raunvextir sparifjár hefðu verið
neikvæðir allt frá árinu 1971 og
að neikvæðir vextir hefðu komizt
upp i allt að 23%, þ.e.a.s., að
sparifé fólks hefur rýrnað að
þessu marki, þrátt fyrir það að
- sumum þyki innlánsvextir háir.
Þetta eru hinar hrikalegu
afleiðingar þess að geyma fé í
banka í óðaverðbólgu.
Væntanlega geta allir verið á
einu máli um þau rök, sem hér
hafa verið færð fram fyrir því, að
láglaunafólk, lífeyrisþegar og
sparifjáreigendur eru þeir, sem
tapa mest á verðbólgunni. En þá
kann einhver að segja; verð-
bólgan er ekki alveg svona
bölvuð! Hún hefur hjálpað ungu
fólki til þess að eignast þak yfir
höfuðið — og það má til sanns
vegar færa. Sú verðbólga, sem hér
hefur að jafnaði ríkt hefur gert
mörgum kleift að eignast eigið
húsnæði. Á viðreisnarárunum
svonefndu var verðbólgan yfir-
leitt um 10% á ári. En á vinstri
stjórnar árunum gaus hún upp
yfir 50% og við höfum verið að
berjast við þann draug síðan. Sú
mikla verðbólga, sem hér hefur
ríkt frá árinu 1972 til þessa dags
hefur vissulega auðveldað þeim,
sem við upphaf óðaverðbólgu-
timans voru að ljúka við ibúða-
Við þekkjum
afleiðingar
gerða okkar
Sá grundvallarmunur er á allri
aðstöðu við gerð kjarasamninga
nú og t.d. fyrir 20 árum, að við
vitum nokkurn veginn úr hverju
við höfum að spila og hverjar
afleiðingár gerða okkar verða. Nú
hafa samningamenn beggja aðila
undír höndum mjög itarlegar og
greinargóðar upplýsingar um
stöðu þjóðarbúsins. Þeir hafa í
stórum dráttum hugmynd um
það, hvaða svigrúm er til raun-
verulegra kjarabóta. Nú eru
þessar upplýsingar ekki einungis
fyrir hendi frá rikisvaldinu
heldur hafa aðilar vinnu-
markaðar, Alþýðusamband og
Vinnuveitendasamband, byggt
upp eigin hagdeildir, sem fylgjast
mjög náið með þróun þjóðar-
búskapar. Hin gamla tortryggni í
garð upplýsinga frá stofnunum
rikisvaldsins er horfin. Aðilar
geta þvi verið á einu máli um
þann grundvöll sem á er að
byggja í kjarasamningum. Að
auki ráða aðilar yfir sérfræðilegri
þekkingu til þess að geta áttað sig
á hverjar afleiðingar gerðra
kjarasamninga muni verða.
Meðan setið er við samninga-
borðið og fjallað um hinar ýmsu
leiðir til kjarabóta eiga samnings-
aðilar þess þvi kost að fá svör frá
sérfræðingum sínum um þær
afleiðingar sem hver valkostur
kann að hafa i för með sér fyrir
þróun efnahagsmála og stöðu
þjóðarbúsins.
Á árinu 1975 minnkaði kaup-
máttur kauptaxta og tekna um
12—15% en á árinu 1976 stóð
kaupmáttur ráðstöfunartekna
almennings í stað og í upphafi
þessa árs var hann heldur meiri
en að meðaltali á sl. ári. Sú
neikvæða þróun, sem hófst í
kjaramálum við gerð febrúar-
samninga 1974 hefur þvi snúizt
við. Við þessar aðstæður er um
tvo kosti að velja: Hóflega kjara-
samninga sem þýða að verðbólgan
iækki úr um 30% á síðasta ári í
16—18% á þessu ári eða kjara-
samninga af þvi tagi sem gerðir
voru í febrúar 1974 og leiða enn á
ný til óðaverðbólgu, sem nálgast
40—50%.
Hver græðir á
verðbólgu?
Talið er að kröfugerð verkalýðs-
samtakanna jafngildi um 56%
kauphækkun á fjórða taxta Dags-