Morgunblaðið - 17.03.1977, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MARZ 1977
Þingdeildur um orkusölu til ÍSALS:
Búrfellsvirkjun skuldlaus
eign á ‘/ nýtingartíma
— segir Ingólfur Jónsson, alþingismaður
— Almenni markaðurinn greiðir niður raf-
orkuverð til ÍSALS, segir Páll Pétursson
í FYRRADAG fóru fram í
sameinuðu þingi miklar
umræður um orkusölu á
Landsvirkjunarsvæði í
tengslum við tillögu þeirra
Páls Péturssonar og Ingv-
ars Gíslasonar til þings-
ályktunar um orkusölu til
stóriðju á meðaltals-
framleiðslukostnaði. Fyrri
ræða Ingólfs Jónssonar,
fyrrverandi iðnaðarráð-
herra, í umræðunni var
birt I heild á þingsíðu
blaðsins í gær. Ræða Stein-
gríms Hermannssonar er
birt að meginmáli á
annarri þingsíðu blaðsins í
dag. Hér á eftir verða laus-
lega raktir nokkrir efnis-
þræðir úr ræðum nokkurra
þingmanna, sem þátt tóku í
umræðunni.
Skilyrt heimild
til orkusölu
vegna stóriðju
Páll Pétursson (F) mælti fyrir
tillögu til þingsályktunar, þess
efnis, að eftirleiðis skuli óheimilt
að gera samninga um raforkusölu
til orkufreks iðnaðar, nema þeir
séu þannig úr garði gerðir, að
tryggt sé, að ætíð sé greitt meðal-
framleiðslukostnaðarverð fyrir
heildarframleiðslu raforku i land-
inu... Þessi trygging sé þannig úr
garði gerð, að verðlag raforku sé
endurskoðað árlega og samninga
sé óheimilt að gera til mjög langs
Aburðarverksmiðju rikisins með
slikri tillögu um orkuverð. Ég
svara því til, að þegar um er að
ræða innlend þjóðþrifafyrirtæki,
beri að bæta þeim upp kostnaðinn
eftir öðrum leiðum.
Þessi tillaga okkar er flutt sem
andsvar gegn þeim hugmyndum,
sem eru uppi i landinu, að Islend-
ingum sé hagur í því að tengja
virkjunarframkvæmdir stóriðju á
vegum útlendinga.
í höndum íslendinga, sem vel
mætti njóta hagstæðari kjara í
kaupum raforku en á almennum
notendamarkaði. Hann gagnrýndi
harðlega bæði gerða samninga við
álverið, sem væru hrapalleg
mistök, og væntanlega samninga
við járnblendifélagið, sem væri
illskárri. Þrákelkni sumra þing-
manna við að viðurkenna mistök-
in í þessum efnum, mætti heim-
færa undir málsháttinn gamla
„erfitt er að kenna gömlum hundi
að sitja“.
Alverið I Straumsvlk.
tíma.
Þingmaðurinn sagði að dapur-
leg reynsla af orkusölusamn-
ingum, sem gerðir hafi verið til
orkufreks iðnaðar, geri það nauð-
synlegt, að Alþingi taki af skarið
um það, hvern veg beri að standa
að slíkum orkusamningum. Þing-
maðurinn sagði að virkjunar-
kostnaður hefði hækkað mjög ört
í landinu, og svo væri komið, að
almennir neytendur orkunnar
væru farnir að greiða niður raf-
orkuverð til stóriðjunnar, enda sé
orkuverð til stóriðju verulega
lægra hér en I öðrum löndum.
Rakti þingmaðurinn síðan ýmsa
samninga um orkusölu til stóriðju
í Noregi, sem hann taldi styðja
mál sitt.
Páll staðhæfði að álverið við
Straumsvik nýtti um helming af
tiltækri orku í landinu, fyrir
innan við 10% af þeirri heildar-
fjárhæð, sem goldin er fyrir raf-
magn á íslandi. Vitnaði hann til
greinar eftir Gísla Jónsson,
prófessor, þar sem komizt er að
þeirri niðurstöóu að almennar
rafveitur hafi I raun greitt niður
raforkuverð til ÍSALs á árunum
1974—1976 sem næmi rúmum
milljarði króna.
Nú kann einhver að spyrja,
sagði þingmaðurinn, hvort ekki sé
verið að bregða fæti fyrir innlend
þjóðþrifafyrirtæki eins og
AIÞinGI
Við höfum ráðizt í of stórar
virkjanir, sagði þingmaðurinn,
vegna þeirrar villukenningar, að
stærðin gefi hagkvæmni, og síðan
þurfi að koma orkufrekur kaup-
andi, er nýti alla orkuna, sem
síðan rekur okkur út í enn nýja
stórvirkjun. Þennan vítahring
verður að rjúfa. Virkjunaráfang-
ar eiga að vera minni þann veg, að
við getum sjálfir fullnýtt orkuna
jafn óðum og okkur ber að leggja
áherzlu á samtengingu allra orku-
svæða landsins.
Barnaleg
kaupsýsla
Ingvar Gfslason (F) sagði að
samningurinn við Alusuisse um
raforkusölu frá Búrfellsvirkjun
bæri með sér ótrúlegustu ein-
kenni um barnalega kaupsýslu og
vanmat á gæðum landsins. Þeir
(ráðamenn þjóðarinnar 1966)
töldu að það væri hagur í því að
selja orku til stóriðju fyrir lágt
verð til langs tíma til fullnýtingar
orkuvera. Þá, er samningurinn
var gerður, var ekkert dæmi til
þess, að seld væri raforka á jafn
lágu verði til stóriðju. Og hag-
kvæmni orkusölunnar hefði
rýrnað frá þeim tíma. Ég skal
fúsleta viðurkenna, sagði þing-
maðurinn, að þessi blekking (að
tengja saman stóriðju og stór-
virkjanir) náði út fyrir raðir þá-
verandi stjórnarflokka. Við lærð-
um öll í skóla þessar ljóðlinur
Einars Benddiktssonar: „Hve
mætti bæta lands og lýðs vors
kjör / að leggja á bogastreng þinn
kraftsins ör.“ En þó menn hafi
trúað á gildi þessara orða um
stórar virkjanir, vekur það furðu,
hve barnalegum tökum forystu-
menn í stjórn- og fjármálum
okkar tóku samningana við
Alusuisse yfirleitt.
Tvenns konar
verð raforku
til stóriðju
Sigurður Magnússon (Abl)
kvaðst gera greinarmun á, hvort í
hlut ætti stóriðja á vegum
erlendra, eða orkufrekur iðnaður
Raforkusalan til ÍSALs var
hneyksli á sínum tíma og gallar
samningsins hafa I raun vaxið
með hverju ári, i samanburði við
aðra þróun í orkusölumálum. Þeg-
ar samningurinn var gerður var
orkuverðið til ÍSALs 68% af því
orkuverði, sem aðrir greiddu, en
var komið niður í 32% á árinu
Undanþágur framlengdar:
Athugun fer fram
á sláturhúsum
sem ekki hafa hlotið löggildingu,
segir landbúnaðarráðherra
HALLDÓR E. Sigurðsson, land-
búnaðarráðherra, mælti nýver-
ið fyrir stjórnarfrumvarpi til
breytinga á lögum um meðferð,
skoðun og mat á sláturafurð-
um. Frumvarpið felur I sér
heimild til ráðherra að heimila
slátrun { sláturhúsum, til eins
árs I senn, sem ekki eru svo úr
garði gerð, að löggilding geti
farið fram á þeim, ef yfirdýra-
læknir eða hlutaðeigandi hér-
aðsdýralæknir telja, að slátrun
og meðferð sláturafurða geti
tekizt þar á viðunandi hátt.
I greinargerð segir að frestur
sá, sem ráðherra hafði heimild
til að leyfa slátrun í ólöggiltum
sláturhúsum, hafi runnið út um
sl. áramót. Mikið hafi áunnizt í
endurbyggingu sláturhúsa en
þó sé fyrirsjáanlegt, að enn um
sinn verði að leyfa slátrun í
ólöggiltum húsum, þar sem
slátrun verði framkvæmd á við-
unandi hátt aó mati viðkom-
andi dýralækna. Nauðsyn beri
því til að leyfa slátrun í slíkum
sláturhúsum, segir í greinar-
gerð með frumvarpinu.
I máli ráðherra kom fram að
hann hefur falið tveimur mönn-
um, Sveini Tryggvasyni,
framkv.stjóra framleiðsluráðs,
og Hauki Jörundssyni, skrif-
stofustjóra landbúnaðarráðu-
neytis, að gera athugun á þeim
sláturhúsum, sem ekki hafa
hlotið löggildingu, og er sú at-
hugun m.a. miðuð við það,
hvernig sé hægt að gera þau
þann veg úr garði að viðunandi
sé, og auðvelda ákvörðun um,
hvaða hús geti um lengri tímá
sinnt viðkomandi starfsemi og
hver ekki.
1975. Þetta eitt sannar haldleysi
samningsins.
Siðan gagnrýndi þingmaðurinn
stóriðjusjónarmið almennt og gat
þess, að fleiri skuggar hvíldu yfir
Straumsvík en niðurgreidd raf-
orka; mengunarský, sem augu al-
mennings væru að opnast fyrir.
Ef bjóða ætti viðlíka samningá
um raforkusölu til járnblendi-
félagsins, eins og á sinum tímum
vóru boðnir álverinu, myndu ekki
einu sinni dyggustu stuðnings-
menn stjórnarinnar ljá þeim at-
kvæði, sagði þingmaðurinn.
Þá vék Sigurður að mótsagna-
kenndri afstöðu þingmanna
Framsóknarflokksins. Haiin
hvatti framsóknarmenn til að „fá
Steingrím Hermannsson út úr
þessum viðræðum og reyna að
hafa á hann góð áhrif".
Staðhæfingar
gegn staðreyndum
Ingólfur Jónsson (S) sagði að
staðhæfingar þingmanna, sem lítt
þekktu til málefna Landsvirkj-
unar, stönguðust á við staðreynd-
ir mála. Áður en frumvarp til
Landsvirkjunarlaga var fram sett
vóru gerðir ítarlegir útreikningar
á þvf, hvað rafmagn myndi kosta
frá Búrfellsvirkjun með eða án
orkufreks kaupanda (álvers).
Þeir sýndi að rafmagn án slíkrar
nýtingar, sem fékkst með álver-
inu, myndi 60% hærra i verði en
ella. Álverið gerði nýtingu svo
stórs orkuvers hagkvæma; það
nýtir orkuna allan sólarhringinn,
allt árið. Ef gert er ráð fyrir að
nýtingartími verksmiðjunnar sé
770 stundir á ári og orkuverð sé
eins og nú er 76 aurar á kwst. en
heildsöluverð á dagsorku 2.46 á
kwst., má spyrja: Nýtir hinn al-
menni markaður 'A þess tíma, sem
álverið nýtir orkuna, eða t.d. !ó.
Ef hin almenna nýting er 'A af
þeim tíma, sem álverið nýtir ork-
una, samsvarar það því að álverk-
smiðjan greiði 3.04 á kwst. Ef hin
almenna nýting er Ví samsvarar
það að álverksmiðjan greiði 2.28 á
kwst. Þetta er skiljanlegt vegna
þess að aflið verður að vera til
handa þeim notendum, sem ekki
nýta orkuna nema lítinn hluta
sólarhringsins. Og það kostar
alveg jafn mikið að virkja þetta
mikla. afl, hvort sem það er notað
allan sólarhringinn eða aðeins V*
af honum. Stofnkostnaðurinn,
fastakostnaðurinn, er hinn sami.
Auk þess kaupir álverið orkuna
frá einni spennistöð, en heildsölu-
rafmagn fer frá mörgum. Ef
engin álverksmiðja væri, yrði því
raforkan til almennings mun
dýrari en hún nú er, ef virkjunin
á að standa undir sér. Orkusalan
til ISALs stendur straum af öllum
lánum, sem af Búrfellsvirkjun
leiddu, linunni til Geitháls,
spennistöðinni við Geitháls og
vatnsmióluninni í Þórisvatni.
Landsvirkjun eignast þessa virkj-
un þann veg skuldlausa á 25
árum, en nýting hennar er a.m.k.
100 ár.
Ingólfur vék að lánsfjármagni
Alþjóðabankans til Búrfellsvirkj-
unar, sem hafi verið háð því skil-
yrði, að virkjunin stæði undir
skuldbindingum sínum fjárhags-
legum. Þess vegna hafi bankinn
fylgzt vel með orkusölusamningn-
um við álverið, sem hafi verið
liður í því að fullnægja kröfum
um arðsemi virkjunarinnar. Þessi
samningur hafi raunar gert
Landsvirkjun kleift að eignast
virkjunina skuldlausa á 'A áætlaðs
nýtingartíma. Auk raforkuverðs
hafi bætzt framleiðslugjald frá ál-
verinu, sem gjarnan sé hlaupið
yfir í rökræðu um málið, 20$ á
tonn, sem fer hækkandi með ál-
verði, sem að drjúgum hluta
gangi til Byggðasjóðs, er fjár-
magni framkvæmdir á lands-
byggðinni. Þá minnti Ingólfur á
gjaldeyrisþýðingu álframleiðsl-
unnar fyrir þjóðarbúió.
Ingólfur vék nokkuð á þróun
verðlagsmála frá því Búrfells-
virkjun var reist að gefnu tilefni í
máli annarra þingmanna. Hann
minnti á að verðbólguvöxtur
hefði verið 10—12% :' ári að
meðaltali öll 12 viðreisnarárin.
Síðan hefði komið vinstri stjórn. 1
lok valdaferils hennar hefði verð-
bólguvöxtur á ársgrundvelli verið
kominn i 54%.
Fleiri þingmenn tóku til máls
við þessa umræðu, þó ekki verði
hún frekar tíunduð hér og nú.