Morgunblaðið - 26.03.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MARZ 1977
Veðurfar
á íslandi
Ný bók eftir
Markús
A. Einarsson
KOMIN er út ný bók, Veö-
urfar á íslandi, eftir
Markús Á. Einarsson veð-
urfræðing.
í formála segir höfundur
að bókin sé skrifuð I þeim
tilgangi aö gefa á einum
stað yfirlit um helztu nið-
urstöður rannsókna á veð-
urfari íslands. Þá segir
m.a.: „Upphaflega hugsaði
ég mér, að rit af þessu tagi
gæti, auk þess að vera
áhugamönnum um veður
til fróðleiks, komið verk-
fræðingum, skipulagsfræð-
ingum og náttúrufræðing-
um að gagni, en þeir starfs-
hópar leita mikið til Veður-
stofunnar með beiðnir um
veðurfarsupplýsingar.“
Bókin skiptist í 10 meginkafla
sem bera eftirtalin heiti: Inn-
gangur, þar sem fjallað er al-
mennt um veðurfar og veðurat-
huganir á íslandi — Þættir, sem
móta veðurfarið — Veðurlag á
íslandi — Loftslag fyrri tíma —
Hitafar — Úrkoma — Vindar —
Raki, ský skyggni, þoka og
þrumuveður — Sólskin og sól-
geislun — Uppgufun.
Fjöldi mynda er til skýringar
efninu, svo og fjöldi af töflum,
sem sýna veðurlag á hinum ýmsu
veðurathugunarstöðvum víðs veg-
ar um land.
Bókin er 150 bls. að stærð. Ut-
gefandi er Bókaútgáfan Iðunn.
Bergur Guðnason, hdl.:
V. hluti
Frádráttur frá tekium
_________' ..... ... , V..
III kafli frumvarpsins, 29. gr.
— 51. gr. fjallar um frádrátt frá
tekjum. Ætla mætti, við lestur
þessa kafla, að frádráttur til
handa hinum almenna skatt-
borgara væri léttvægur, þvi að-
eins ein grein í kaflanum, af 23
greinum alls, fjalla um „frá-
drátt manna utan atvinnu-
rekstrar". (30. grein). Allar
hinar, utan ein, fjalla um at-
vinnurekendur, eða öllu heldur
hinar ýmsu frádráttarheimildir
þeirra, s.s. fyrningar. Þá er
Ijóst, að efnislega verður
annarsvegar að fjalla um frá-
drátt manna utan atvinnu-
rekstrar og hinsvegar frádrátt
hjá atvinnurekendum.
P’yrsta greinin í kaflanum, sú
29., er stefnumarkandi. I henni
segir orðrétt: „Frá skattskyld-
um tekjum manns, sem ekki
eru tengdar atvinnurekstri eða
sjáifstæðri starfsemi, er
einungis heimill sá frádráttur
sem sérstaklega er gctið um í
þessum kafla.“ Þá er í 2. mgr.
29. gr. álika stefnumótandi
ákvæði um frádrátt frá tekjum
af atvinnurekstri, en það felur í
sér frádrátt á þeim rekstrar-
kostnaði „sem nauðsynlegur er
til að afla teknanna og halda
þeim við.“
II.
A. frádráttur
einstaklinga
Framangreind stefnumörkun
er ekkert nýmæli, að öðru leyti
en því sem snýr að hinum al-
menna skattborgara. Frum-
varpið hefur :ð geyma tæm-
andi talningu á frádráttum frá
almennum tekjum, og það
m.a.s. í einni einustu lagagrein
(30. gr.). Er hægt að hafa hlut-
ina einfaldari? Voru ekki allir
að heimta einföldun? En, góðir
hálsar, málið er bara ekki svona
einfalt. Ekki má gleyma öllum
skattafsláttunum, barna-
bótunum og barnabótaaukun-
um, eða hvað þetta heitir nú
allt saman, sem prýðir frum-
varpið, en á allt öðrum stað en
frádráttur frá tekjum.
„Einföldunin" er nefnilega
fólgin i þvi að fækka beinu frá-
dráttunum og búa bara til
skattafslætti i staðinn. Þessa
„aukagetu" verða menn að hafa
í huga, ef þeir eru eitthvað
óánægðir með svo naumt
skammtaðan tekjufrádrátt.
Skylt er að geta þess hér á
stað, sem með öllu
fellt niður sem frá-
frá tekjum, ef frum-
verður samþykkt
einum
verður
dráttur
varpið
óbreytt:
1. Iðgjald
ingu.
2. Iðgjald af lifsábyrgð
3. Stéttarfélagsgjöld
þega.
4. Sjúkra- og slysadagpen-
ingar.
af lífeyristrygg-
laun-
5. G jafir til menningarmála.
6. Kostnaður við öflun bóka
o.fl.
7. Giftingarfrádráttur.
8. Björgunarlaun.
9. Námsfrádráttur.
10. Frádráttur vegna náms
eftir 20 ára aldur.
11. Verkfærakostnaður.
12. Flugfreyjufrádráttur.
13. Messusöngsfrádráttur.
14. Leikarafrádráttur o.fl.
Framangreint er tekið beint
upp úr greinargerð með frum-
varpinu. Þar er jafnframt upp-
lýst að i staðinn fái menn
„launaafslátt" (2% af tekjum).
Þá er því slegið föstu að ofan-
greindar frádráttarhekmildir
jafngildi 7—8% frádrætti frá
launatekjum. Ekki dreg ég í
efa, að „meðaltalið" sé rétt hjá
höfundum frumvarpsins, en
sumir gætu farið illa útúr
þessu. Ég nefni sem dæmi: Líf-
tryggð, háskólagengin flug-
freyja, sem giftir sig, lendir i
slysi og heitir á Strandarkirkju
sér til heilsubótar. Sem mót-
vægi við þessa fáránlegu
athugasemd tek ég orðrétt út úr
greinargerð frumvarpsins:
„Hið flesta yrðu afslættirnir
sjö, auk persónuafsláttar, þ.e.
hjá fiskimanni, sem á maka,
sem vinnur úti, hefur barn á
framfæri sínu og á eigin íbúð.“
Framangreint sýnir að ef
frumvarpið nær fram að ganga
verður flugfreyjan min að fara
á sjóinn. Það má sem sagt leika
sér að ýmiskonar dæmum,
þegar ,,meðaltalið“ er látið ráða
ferðinni í skattlagningu í stað
raunverulegs kostnaðar. Ég er
smeykur um að ,,rétt!ætið“ sé
ekki „garenterað" með þessari
„einföldun".
Þá er vist tímabært að víkja
að frádráttunum, sem halda lifi
í frumvarpinu, þ.e. hinni tæm-
andi upptalningu þeirra í 30.
greininni:
1. vaxtatekjur umfram vaxta-
gjöld og verðbætur af spari-
skírteinum. Þetta ákvæði
hangir saman við það sem ég
fjallaði um í síðustu grein
minni um skattskyldu vaxta og
vísitölubóta af spariskírteinum
(8 gj;. frv.). Hér er dregið úr
skattskyldu, sem tekin eru af
tvímæji um í 8 grein. Liður
þessi er því nánast útfærsla á
núgildandi framkvæmd og
jafnframt vilja höfundar frum-
varpsins á þvi að skattleggja
miskunnarlaust vísitölubætur
af spariskírteinum.
2. Samskonar ákvæði og í 1.
tölulið um vaxtatekjur barna
innan 16 ára aldurs.
3. Fenginn arður af hluta-
bréfum, að hámarki 15% af
nafnverði hvers einstaks hluta-
bréfs. Frádráttur skal þó aldrei
vera hærri en kr. 150.000,- hjá
einstaklingi og kr. 300.000.- hjá
hjónum. Um arð til barna innan
16 ára gildir sama og um
einstakling, eða kr. 150.000.-
Aður hefur verið reynt að koma
þessum frádráttarlið inn i
skattalögin, en hann er ekki til
i núgildandi lögum. Verði þessi
liður samþykktur þýðir það
einfaldlega að 5 manna fjöl-
skylda, sem á svokallað fjöl-
skyldufyrirtæki getur tekið
skattfrjálst út arð upp á kr.
750.000,- á ári. Að visu er frá-
dráttarbærni arðs hjá hluta-
félagi þrengd frá því sem nú er,
þannig að helmingur útborgaðs
arðs er frádráttarbær i stað
alls.
Engu að siður fæ ég ekki séð,
að liður þessi sé bráðnauðsyn-
legur. Draumur fárra ráða-
manna um að þetta sé leiðin til
að byggja upp sterk almenn-
ingshlutafélög er byggður á
misskilningi. Alvöru hluta-
félagalöggjöf er miklu vænlegri
leið að því marki.
Bergur Guðnason
4. Vaxtatekjur af stofnsjóðs-
eign. Óbreytt frá núgildandi
lögum.
5. Stofnsjóðsaukning félags-
manns, að hámarki 5% af við-
skiptum hans utan atvinnu-
rekstrar.
6. Frádráttur vegna barnatekna
innan 16 ára, allt að kr.
100.000,- og að auki 60% af því
sem tekjur fara yfir kr.
100.000,- þó aldrei hærra en kr.
340.000,- eða upp að kr.
500.000.- tekjum. Þessum lið
fagna ég, því núierandi
skattlagning barnatekna er oft
fáránleg, t.d. eru nú allar tekj-
ur barna á barnaskólaaldri
skattskyldar hjá foreldrum.
Hér er klár einföldun f ferð-
inni.
7. Skyldusparnaður 16—25
ára. Menn athugi að hér er ekki
átt við „skyldusparnaðinn",
sem lagður er á okkur auma
skattþegna og var bara kallaður
tekjuskattsauki 1 gamla daga.
8. Greidd meðlög og fram-
færslueyrir til maka eða fyrr-
verandi maka hafi hjónin slitið
samvistum, eða eftir lögskilnað,
þó að hámarki sömu fjárhæð og
ellilífeyrir einstaklings. Hér er
nýmæli, sem eflaust mælist vel
fyrir hjá greiðendum, sem þafa
verið utanveltu og órétti beittir
skattalega.
9. Greidd meðlög með barni
innan 17 ára aldurs. Núgildandi
frádráttur er aukinn úr ‘á með-
lagi i fullt meðlag.
10. Fargjöld vegna atvinnu.
Óbreytt frá núverandi
framkvæmd.
11. Risna og bifreiðastyrkir í
samræmi við matsreglur
ríkisskattstjóra.
12. þann hluta hlunninda
(föt, fæði, húsnæði) sem inni-
falinn er i tekjum, og ekki
verða talinn skattaðila til hags-
bóta. í samræmi við núverandi
framkvæmd.
13. Tekjur sem skattfrjálsar
eru samkvæmt sérlögum eða
ákvörðun f jármálaráðherra.
Hér er átt við heiðurslaun,
happdrættisvinninga o.fl. Tölu-
liður þessi felur ekki í sér
breytingu frá núgildandi lög-
um.
14. Launatekjur þeirra sem
starfa erlendis i þjónustu ríkis-
ins, s.s. diplomatar og þeir, sem
starfa hjá alþjóðastofnunum,
sem ísland er aðili að. Hér er
komið ákvæðið, sem ég saknaði
í 4. gr. frumvarpsins um aðila
undaþegna skattskyldu. Það má
kannski einu gilda hvar skatt-
frelsi þessara mikilvægu starfs-
krafta er ákveðið í lögum, en
smekklegra væri, að hafa
ákvæðið í 4. grein frumvarps-
ins. Hér er efnislega engin
breyting frá núgildandi lögum.
Ég hefi nú lokið umfjöllun
um 30. gr. frumvarpsins, sem er
tæmandi eins og áður sagði. Ég
tel brýnt, að fjalla ítarlega um
frádráttarheimildir almenn-
ings, þar eð ég hefi hvergi séð á
prenti síðan frumvarpið var
lagt fram, gerða tilraun til þess.
Menn ættu a.m.k. að geta gert
sér grein fyrir hvaða frádrættir
haldast og hverjir falla niður.
Að visu verður ekkí Iitið fram-
hjá skattafsláttunum, margum-
töluðu, við íhugun málsins.
Kannski má gera tilraun til út-
tektar á málinu í heild, þegar
fjallað hefur verið um afslætt-
ina. Þó hygg ég, að nær ómögu-
legt sé, að gera sér grein fyrir
áhrifum svo róttækra breyt-
ingar, sem frumvarpið gerir ráð
fyrir á skattlagningu einstakl-
inga, nema með „prufukeyrslu"
að öllu klabbinu meðfram nú-
gildandi álagningarreglum. Ég
á hér við tvöfalda álagningu,
a.m.k. að hluta til, svo unnt sé
að sjá útkomuna svart á hvítu.
Reynsla siðustu ára í skatta-
lagabreytingum ætti að hafa
kennt okkur, að fara varlega í
þeim efnum.
Ég veit að „prufukeyrsla"
værí æði kostnaðarsöm, en gæti
samt leitt til sparnaðar, þegar
menn vissu hvað frumvarpið
þýddi. Núna eru málin vægast
sagt þokukennd. B.G.
FRÁ LEIBBEIHINGASTÖB HÚSMÆflRA
U mbúðir
Það fer ekki á milli mála að
notkun umbúða í þjóðfélagi
okkar hefur farið vaxandi
undanfarna áratugi, ekki síst
ef.tir að kjörbúðirnar komu til
sögunnar, en þar er yfirleitt
allur söluvarningur vafinn
vandlega í umbúðir. Mikið er
lagt upp úr því að velja þær
tegundir af umbúðum setn best
henta fyrir hvern hlut og
ekkert virðist til sparaö að
vernda söluvarninginn sem
best fyrir óhreindindum og
hnjaski. Þar að auki er mikiö
lagt upp úr þvf að láta umbúðir
lila sem best út, enda eru þær
óspart notaðar til að auglýsa þá
vöru sem þær hafa að geyma.
Aö sjálfsögöu er nauðsynlegt
að verja sem best allan sölu-
varning og ekki má heldur
gleyma því að umbúðir spara í
mörgum tilvikum vinnu sem aö
öðrum kosti þarf að greiða dýru
veröi. En umbúðir kosta einnig
peninga ekki síður en annar
varningur sem við mennirnir
notum. Það er þvi ástæöulaust
að bruðla með þær eins og viða
er gert. T.d. eru kaupmenn
ósparir á að láta viðskipta-
vinum í té stóra plastpoka utan
um allar vörurnar sem þeir
hafa safnað saman í verslun-
ínni og sem þegar hefur verið
vandlega gengið frá í umbúð-
um. Ef viðskiptavinir venja sig
á að hafa með sér plastpoka eða
tösku þegar þeir fara að versla,
væri unnt að spara að eín-
hverju leyti kostnað við umbúð-
ir sem að sjálfsögðu hefur verið
lagður á vöruverðið.
Sumum finnst ef til vill að
siikur kostnaður skipti ekki
miklu máli. Fyrir nokkru var
sagt frá því í dönsku blaði að
heildarumbúðakostnaður Dana
nemi urn 2 milljörðum króna á
ári. Það er þvi óhætt að gera
ráð fyrir að umbúöakostnaður
okkar islendinga nemi tugum
milljóna kr. á ári hverju.
Við skulum einnig gera
okkur grein fyrir því að það
kostar mikið fé að fjarlægja
notaðar umbúðir, losa ruslaföt-
ur og tunnur o.þ.h. og ganga frá
öllu rusli á viðeigandi hátt svo
að það sé hvergi til trafala. Sá
kostnaður er sennilega ekki
tekinn með i reikninginn þegar
því er haldiö fram að ekki borgi
sig í iðnaöi að nýta flöskur,
sultukrukkur, meðalaglös o.þ.h.
sem oftast safnast saman á
heimilunum og fara óhjá-
kvæmilega í sorptunnuna.
Því miður liggur allt of mikið
af ónýtum umbúðum á víð og
dreif um landið okkar. Plast-
pokadruslur hanga á gaddavírs-
girðingum eins og þvottur á
snúru, svo ekki sé minnst á
hvernig ástatt er ofan í
skurðum og undir runnum. Við
ættum að sjá sóma okkar í því
aö fjarlægja það allt fyrir
sumarið. Plast eyðist ekki með
timanum eins og ýmis önnur
efni.
Við mættum því minnka að
einhverju leyti notkun umbúða
og kappkosta að nota þær oftar
en einu sinni eftir því sem unnt
er að koma því við. Þar með
mætti spara stórfé í erlendum
gjaldeyri, því safnast þegar
saman kemur.
S. II.