Morgunblaðið - 23.04.1977, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 23 APRÍL 1977
þar að lita kjörið dæmi þess, hvernig
Shakespeares-leiksvið á ekki að
vera." (Undirstr. mínar)
Minna má það ekki vera En þreyttir
förum vér nú að gerast á þessari miklu
qfðasúpu. Ætli leikmyndasnillingurinn
Ralph Koltai hafi nú nokuð látið segja
sér fyrir verkum með leikmynd sina að
þessu sinni fremur en endranær, hvað
þá þolað ofríki af hálfu leikstjórans?
Nei, ætli málið sé nú ekki öðru vísi
vaxið
Hvernig á þá Shakespeares-leiksvið
að vera? Helgi lýsir þvi Ijómandi vel og
segir m.a.: „Sjálft »leiksviðið« var
óraunverulegt, skapað af Imyndunar-
afli hvers áhorfanda i samtökum við
myndmál höfundarins. Shakespeare
var frábær snillingur i sköpun leiksviðs
með orðunum einum, eins og ótal
fræg dæmi í leikritum hans sýna. Sjálft
sviðsleysið átti sinn hlut að gerð og
eðlisfari þeirra leikrita, sem þá voru
samin Orð og atvik áttu sér jafnvel
vettvang utan við stund og stað, þar
sem andríki skáldsins hlaut óskorað
frelsi. Margt það bezta i leikritum
Shakespeares er sprottið fram á sviði,
sem »ekki er«, og það svið eitt veitir
hugmyndaflugi áhorfandans svigrúm
að fylgja eftir svo skáldlegum leik."
Hvað er nú þessi lýsing Helga annað
en akkúrat lýsing á leikmynd Koltais,
sem er eðeins pallur, nakinn pallur
með engum tjöldum á! Ef hér er ekki
eitt besta dæmið um hversu ótuktar-
lega hefur slegið út i fyrír Helga i grein
sinni, þá veit ég ekki var þaðer.
Leikararnir kjánar og
frumstæðar óhemjur!
Jæja, og þá erum við komin að
leikurunum Einverja útreiðina skyldu
þeir nu fá. Jú, það er fIjótafgreitt mál:
„Sú mæða, sem einna hvumleiðust
hefur gert vart við sig á íslenzku leik-
sviði á liðinni tið, hygg ég að sé
ofleikurinn, þessi skortur á listrænni
hófsemi, sem lokað getur öllum leiðum
frá leikara til áheyranda. Það er næsta
litill fögnuður að fá sendan sunnan um
haf þjálfara í þeirri iþrótt. En afrek hans
af því tagi skelfa veggi Þjóðleikhússins
um þessar mundir. Þar hefur hófsem-
in, aðalsmerki sannrar listar, veri rekin
út í yztu myrkur, svo einatt ris frum-
stæður óhemjuskapur eins og veggur á
milli leiksviðs og salar." Svo mörg
voru |aau orð. Það er að sjálfsögðu
algjörlega persónulegt mat, hvað
manni finnst ofleikur og ofleikur ekki.
Það er ekki við því að búast, að Helgi
láti það uppi hvað það táknar i hans
munni, en ekki hefur hann mikið álit á
skynsemi og sjálfstæði leikara Þjóðleik-
hússins (eins og raunar hefur komið
fram hjá honum áður), úr því þeir láta
senda sér þjálfara í iþrótt ofleiksins
sunnan um haf og fá hann til að kenna
sér að skelfa veggi leikhússins I
frumstæðum óhemjuskap!
Bara kynferðismál?
Það litur út fyrir, að Helgi hafi látið
ruglast af ýmsum prívatskoðunum leik-
stjórans, er hann lýsti í blaðaviðtölum
frægum, og hinni kynferðislegu sögu-
skoðun hans, og reynir að þröngva
þeim inn i vinnuaðferð og uppsetningu
leikstjórans á leikritinu Lér konungur.
Samt gengur þetta nú ekki alveg upp
hjá Helga, þvi hann segir: „Ég gat þess
i upphafi. að helzta nýjung þessarar
sýningar myndi vera tilraun leikstjór-
ans til að túlka verkið samkvæmt kenn-
ingu sinni um kynferðismál Satt að
segja verður honum þó minna ágengt
þar en fyrir honum virðist vaka."
Verkið talar sínu máli eins og það
stendur — hin kynferðislega sögu-
skoðun er mál út af fyrir sig. í rugling
sinum áttar Helgi sig ekki á hvað er
hvað og sendir frá sér yfirlýsingar, sem
fyrir bragðið eru meir en litið vafasam-
ar, svo ekki sé meira sagt
Útlenskir leikstjórar
ónothæfir!
En Helgi á eftir að koma manni enn
betur á óvart, í neikvæðum skilningi
þó. þvi miður. Ofan á alla óánægju
sína, persórvulegt rugl og misskilning
afhjúpar hann skoðanir , sem bera öll
merki fordóma. Það er afstaða hans
gagnvart útlenskum leikstjórum
gegnumsneitt Hann segir um leik-
stjórn almennt: „Þar hef ég haldið að
væri það starf, sem einna sízt væri
hægt að nota útlendinga til, og liggur
það raunar i hlutarins eðli." Og enn-
fremur: ,,0g úr islenzkum texta vinnur
enginn neitt af viti nema íslendingur."
Það liggur ekki hugrekki að baki
svona yfirlýsingum, heldur eitthvað allt
annað. Saga leiklistarinnar hér, reynsl-
an, afsannar svo fullkomlega þessar
staðhæfingar Helga, að ekki stendur
steinn yfir steini. (Leikhús er ekki bara
tungumálið eitt! Leikhús er lika tilfinn-
ing, hugsun, hreyfing, látbragð!)
Margar af bestu sýningum Þjóðleik-
hússins eru einmitt leiksýningar, sem
erlendir leikstjórar hafa sett á svið Eins
og t d. Gisl, Ó þetta er indælt stríð,
Púntila og Matti og fleiri. Eða Náttbólið
í fyrral Að verki þar var maður, sem
aðeins talaði rússnesku og enginn leik-
ari skildi hann, þannig að túlkur þurfti
að túlka hvert einasta atriði. Samt er
Náttbólið almennt talin ein besta sýn-
ing leikhússins mörg undanfarin ár.
Leikhúsvinna:
hópvinna.
Leikhúsvinna er nefnilega hópvinna,
samvinna einstaklinga, þýðandi minn
góður. þar sem menn vinna saman að
ákveðnu verki. en ekki hver i sínu lagi.
Leikstjóri erlendur fær sina aðstoðar-
menn og vinnur að uppsetningu með
leikurum sínum. Eitthvað virðist skorta
á, að þýðandinn geri sér grein fyrir
þessu, enda kannski ekki furða, þar
sem hann er jafn tregur að mæta til
samstarfs i leikhúsi og raun ber vitni.
En jafn furðuleg og neikvæð afstaða
Helga er til erlendra leikstjóra á fslandi
má kannski segja, að lofsverð sé sú
viðleitni hans að fylgja íslenzkum leik-
stjórum til útlanda og sjá verk þeirra
þar?
Framsögnin allt!?
Fer nú að verða timi til kominn að
slá botn í þennan pistil. Áður en það er
gert verður að minnast á eitt: Yfirleitt
er leiksýning byggð upp af mörgum
þáttum: framlagi, höfundar, leikstjóra,
leikara, leikmyndasmiðs, Ijósahönnuð-
ar, búningateiknara o.fl. o.fl. Þýðandi
Lés kohungs ofmetur gjörsamlega sitt
framlag til leiksýningar og meðferð
þess. Enginn gæti mótmælt þvi sem
lágmarksskilyrði, að hvert orð textans i
einni leiksýningu eigi að heyrast skýrt
og vel
En hvernig textinn er fluttur er al-
gjört matsatriði, háð skilningi og skil-
greiningu hvers leikstjóra i samráði við
leikara á efni verksins, persónum þess,
tilfinningalifi þeirra og hugsunum og
útfærslu þessara þátta hverra um sig
og ! samræmdri heild. Um þetta er
ekki hægt að setja neinar almennar
formúlur!
Helgi vill, að íslenzkir leikarar taki
sér enska leikara (Laurence Olivier,
John Gielgud, Ralph Richardson o.fl.)
til fyrjrmyndar i meðferð Sakespeares-
texta og vitnar i myndina Ríkharður 3.,
sem sýnd var í sjónvarpinu meðan á
æfingum á Lé konungi stóð i leikhús-
inu. Hann segir: „Eitt hið bezta um
þessa ágætu kvikmynd er framsögn
leikaranna, að hver snillingurinn öðr-
um fremri flytur Ijóðtextann með slíkri
prýði, að ekki yrði á betra kosið. Ekkert
last er það um islenzka leikara, þó sagt
sé, að hollara hefði þeim verið að
hlusta vandlega á þann flutning en að
sitja viku eftir viku undir fyrirlestrum
um kynferðisheimspeki "
Ekkert er við það að athuga, að
Helga finnist þetta hið rétta, og látum
vera, þo hann vilji aðeins siða okkur til
og segi okkur í hvaða áttir við eigum
að líta í starfi okkar og hvað við eigum
að taka fram yfir annað Það er ábyggi-
lega vel meint. En auðvitað er ekkert
annaðhvort eða í þessu tilfelli Öll
reynsla, allar vinnuaðferðir, hugmyndir
og kenningar varðandi leikhús koma
leikurum til góða á einhvern hátt. Þeir
kynna sér þær, meta þær og vinsa úr
fyrir sjálfa sig i samræmi við eigin
hugmyndir og óskir. Þeir geta enda-
laust byrgt sig upp af reynslu og ekkert
er þeim óvikomandi í þessum efnum.
Auðvitað horfði ég á myndina um
Ríkharð 3. og hlustaði vandlega á
þann flutning. Alveg á sama átt og ég
hlustaði vandlega á hugmyndir
Hovhannesar um leikhús, lif og Lé
konung
En eins og Helgi segir þá var fram-
sögn leikaranna í myndinni eitt hið
besta um þessa kvikmynd Og var hún
eiginlega ekki hið eina? Heldur var
leikurinn iitið spennandi og skemmti-
legur, og öll útfærsla á verkinu. Vél
fluttur texti í Ijóðformi — og búið.
Hefði þá ekki betur átt við að þetta
„Ijóðakvöld" hefði verið unnið fyrir
hljóðvarp eða tekið upp á hljómplötu
og kassettur? ■»
Nei, má ég þá frekar biðja um kynd-
ugar og snjallar hugmyndir náunga á
borð við Hovhannes I. Pilikian, heldur
en slíkar og þvilikar aðferðir og
árangur
Rvfk, 1. sumardag, 1977.
imiMi<a«rtn«.icifirituti f fiiimiiiiiiiu iti rrui icrrcririri
Hestar
eftir TRYGGVA
GUNNARSSON
Morgun-
blaðs-
skeifan
afhent á
Hvanneyri
HreggviSur Eyvindsson úr Reykjavfk hlaut Morgunblaðsskeifuna og hann
situr hér hestinn GoSa. Ljósm. Sigurbjörg Geirsdóttir.
SKEIFUKEPPNIN, árleg keppni
nemenda Bændaskólans á Hvann-
eyri i tamningu hrossa fór fram sl.
fimmtudag, sumardaginn fyrsta.
Þátt I keppninni tóku 1 6 nemendur
en fyrstu verðlaun hlaut Hreggviður
Eyvindsson, Reykjavik, en hestur
hans var Goði. fimm vetra jarpur
hestur frá Ey I Landeyjum. Sigurveg-
aranum I keppninni er sem kunnugt
er veitt sérstök viðurkenning, sem
gefin er af Morgunblaðinu, Morgun-
blaðsskeifan og afhenti Haraldur
Sveinsson, framkvæmdastjóri blaðs-
ins, Hreggviði skeifuna að lokinni
keppninni.
Hluti nemenda Bændaskólans er
á hverjum vetri með nokkurn hóp
hrossa á húsi enda lætur skólinn
þeim i té aðstöðu til þess og starfs-
menn skólans annast að hluta hirð-
ingu hrossanna i vetur voru nem-
endurnir með á húsi um 40 hross
og var það mál þeirra er skoðuðu
hrossin á fimmtudag að fóðrun
þeirra og umhirða væri með ágæt-
um og nemendum og forráðamönn-
um skólans til sóma
Hreggviður Eyvindsson hlaut eins
og áður sagði fyrstu verðlaun fyrir
bestan árangur við tamningu eða 85
stig Næstur að stigum varð Hetgi
Árnason, Kópavogi, á Þiðranda,
fjögra vetra. rauðblesóttum frá Bá-
reksstöðum, en Þiðrandi er undan
Ófeigi frá Hvanneyri. Hlaut Helgi 77
stig Þriðji varð Kristján Birgisson,
Kópavogi, með 75 stig, en hestur
hans var Fáfnir frá Varmalælc I
Skagafirði Fáfnir er 5 vetra jarpur
en faðir er blakkur 6 1 4 undan Herði
frá Kolkuósi Félag tamningamanna
veitti verðlaun fyrir bestu ásetuna og
hlaut Sigþór Glslason frá Meðalfelli
I Kjós þau verðlaun Hestur hans var
Hugga, fjögra vetra, rauðstjörnótt
frá Möðruvöllum I Kjós
Dómnefnd keppninnar skipuðu
þau Eyjólfur ísólfsson, Guðbjörg
Sveinsdóttir og Sigurður Sæmunds-
son Að lokinni keppninni bauð
Magnús Jónsson. skólastjóri
Bændaskólans, keppendum og öðr-
um gestum til kaffidrykkju.
Sigþór Gfslason fré Meðalfelli I Kjós hlaut sérstök verðlaun fré Félagi
tamningamanna fyrir bestu ésetuna.
Helgi Árnason é Þiðranda, lengst til vinstri, HreggviBur Eyvindsson é
Goða. Kristjén Birgisson é Féfni og Sigþór Gfslason é Huggu.
Lokað vegna f lutninga
Birgðastöð, Búsáhalda- og Vefnaðarvörudeildir Innflutningsdeildar
Sambandsins tilkynna viðskiptavinum sínum með að söluskrifstofur
og lagerar verða lokaðir frá og með föstudeginum 29. apríl til
fimmtudagsins 12. maí.
Viðskiptavinum er bent á að senda pantanir sínar inn sem allra fyrst
vegna afgreiðslutafa sem flutingarnir hafa í för með sér. Hætt verður
að taka á móti pöntunum kl. 1 7.00 fimmtudaginn 28. apríl n.k.
Opnað verður aftur í nýja húsnæðinu við
Holtaveg (stórbyggingu Sambandsins við Elliðavog) að morgni
fimmtudagsins 1 2. maí og tekið á móti pöntunum í síma 81 266.
Samband íslenzkra samvinnufélaga
Innflutningsdeild
Sambandshúsið Rvík sími28200
» T* » ttv*l
I » *•-*» IKt • III
1IXT:> ft V WJK tf t Itt
i'» i«x» iiiii t.xtxt* ■.■-** txtititt *a
íiibi m *.* I