Morgunblaðið - 19.06.1977, Blaðsíða 15

15
Erum á sökkvandi skipi en
enginn tekur eftir því
— segir R. Buckminster Fuller
Einn þeirra vísindamanna er setið hafa alþjóðlegu
ráðstefnuna um umhverfismál, sem haldin var á Hótel
Loftleiðum í síðustu viku, var bandaríkjamaðurinn R.
Buckminster Fuller, en hann er vel þekktur arkitekt
og raunar heimspekingur einnig. Hann er þekktastur
fyrir kúluhús sín eða hvolfþökin, sem hann hefur
fundið upp og eru einföld að gerð og hafa verið reistar
í f jölmörgum löndum byggingar með þessu sniði.
Svo sem skýrt hefur
verið frá hér í Mbl.
hyggst Buckminster
Fuller safna hér efni í
bók um íslenzka húsa-
gerðarlist og arkitektúr,
einkum um notkun báru-
járns á húsbyggingum
hér. Hann sagði á fundi
með fréttamönnum að
hann hefði farið um
heiminn til að leita efnis í
þessa fyrirhuguðu bók,
en hvergi fundið eins
mikinn efnivið og hér og
í þessu skyni mun hann
láta ljósmynda fyrir sig
mörg bárujárnshús. Full-
er sagði að sér virtist sem
hér hefðu menn lært að
notfæra sér bárujárnið
mjög smekklega og hér
væri það notað mun
meira en í öðrum lönd-
um, sem hann hefði farið
um.
R. Buckminster Fuller
er einnig þekktur fyrir
kenningar sínar um
orkunotkun mannkyns-
ins og ýmsar heimspeki-
kenningar og hann hefur
skrifað 900 blaðsíðna bók
sem á ensku nefnist
Snyergetics og kom hún
út árið 1975. Þar er að
finna auk stærðfræði,
heimspekikenningar
Fullgers og ljóð, en hann
sagðist nú vera með 3
bækur í smíðum, m.a. 2.
bindi af þessari bók og
væri hún væntanleg eftir
nokkra mánuði. — Ann-
ars hef ég ekki mikinn
tíma til að skrifa, sagði
.Fuller, ég er enn að fást
. við að teikna, ferðast
piikið og held fyrirlestra
og þess á milli sinni ég
arkitektaskrifstofu
minni í New York.
R. Buckminster Fuller
ræddi einnig um skoðan-
ir sínar á orkunotkun
mannsins og fleira i sam-
bandi viö hana:
— Ég er viss um að við
getum vel komist af án
þess að nota svo mikið
olíu eða kjarnorku, en
við þurfum fyrst og
fremst að vita hvernig á
að nota orkuna og læra
að nota orkuna rétt. Það
fer mikil orka í alla
vopnaframleiðslu og
henni þarf að breyta á
einhvern hátt. Ég líki
jörðinni við sökkvandi
skip. Á skipi vita allir
hvað á að gera ef það er
að sökkva, en við mann-
kynið, sem erum á sökkv-
andi skipi, vitum fæst af
því. Skipið sekkur svo
hægt. Það er talað um að
tæknin eigi alla sök á
mengun og óþverra og
hefur og er burðarásinn i út-
flutnings- og gjaldeyristekjum
þjóðarinnar, þarfnast sýnilega
frekari aðhalds i veiðisókn ef
hann á að rétta við.
Arið 1973 samþvkkti þáverandi
sjávarútvegsráðherra Alþýðu-
bandalagsins og þinglið allt veiði-
heimildir til 139 brezkra togara,
innan 50 milna, til tveggja ára, án
nokkurra samningsákvæða um
einliða íslenzka veiðistjórnun að
samningstíma loknum. — Nú hef-
ur fiskveiðilögsagan ekki einung-
is verið færð út í 200 mílur,
heldur jafnframt nær hreinsuð af
erlendri veiðisókn að því er
þorskinn varðar, sem út af fyrir
sig er veigamikil — máske veiga-
mesta — fiskverndin. Það er þvi
aumkunarvert hlutverk, sem
Þjóðviljinn hefur komið sér í, í
gagnrýni á núverandi stjórnvöld
varðandi landhelgismál og
fiskverndarmál. En þeir Þjóð-
viljamenn skáka máske i þvi
skjóli, að itetra sé að veifa röngu
tré en öngvu.
Vaxandi þjóð,
framtíð og lífekjör
Ólafur Thors, fyrrv. formaður /j*
Sjálfstæðisflokksins, forsætisráð-
herra nýsköpunarstjórnar. #
Sveinri BjÖrnsson, fyrsti forseti
fslenzka lýðveldisins. ,i
‘'■Jk '* ■ i? fcf ' *
Matthías Bjarnason, sjávarútvegs-
f ráðherra.
1100 ára afmæli tslandsbyggðar minnzt á Þingvöllum við Öxará f júlí 1974
Hversu miklu betur erum við
ekki i stakk búin nú til að mæta
„ögun“ umhverfisins, ís og eldi,
en áður var? Einnig að þessu leyti
verðum við að lifa i sátt viö um-
hverfi okkar, mæta „ögun" þess
með hyggindum, ekki siður en
gjöfum þess til láðs og lagar, sem
hafa sér nýtingarmörk, er ekki
má yfir fara og við þurfum að
virða.
Hyggileg nýting
fiskistofna
Allar götur frá árinu 1948, er
landgrunnslögin voru sett, höfum
við íslendingar fetað okkur áfram
í fiskverndaraðgerðum, m.a. með
áfangaútfærslum fiskveiðilög-
sögunnar. Meira hefur þó verið að
gert i þessum efnum í sjávarút-
vegsráðherratið Matthiasar -
Bjarnasonar en nokkurs annars
sjávarútvegsráöherra.
Fyrst skal nefna útfærslu fisk-
veiðilandhelginnar í 200 sjómílur
1975, sem tvöfaldaði islenzkt um-
ráðasvæði; og Óslóarsamkomulag-
ið 1976, sem fól í sér viðurkenn-
ingu á einhlíða íslenzkum rétti og
veiðistjórnun innan hinnar nýju
landhelgi, sem og lyktir alda-
lartgri veiðisókn Breta á íslands-
miðum. Þessi viðurkenning var i
raun forsenda þess, að hægt væri
að hafa fulla stjórnun á fiskveiö-
um við landið.
Fram til ársins 1969 tóku
erlendir fiskimenn meir en
helming af öllum botnfiskafla við
ísland Árið 1973 var hlutdeild
okkar í botnfiskaflanum hins
vegar komin i tæplega 60%. Árið
1975 í tæplega 70%. Árið 1976 var
hlutdeild okkar í heildarbotnfisk-
aflanum komin i 74% þar af
80.3% i þorskaflanum. Þaö sem af
er yfirstandandi ári eru tilsvar-
andi tölur 93% og 99.4 4 hvað
þorskinn einan áhrærir.
i ráðherratíö Matthiasar
Bjarnasonar hafa verið sett fleiri
lög og gefnar út fleiri reglugerðir
til fiskverndar en nokkru sinni
áður, varöandi veiðisókn, veiðar-
færi (möskvastærð), friöunar-
svæði (alfriðuð svæði og skyndi-
lokanir) og fleiri þætti. Veiöisókn
hefur verið beint i fiskstofna, sem
vannýttir eru (loðna, kolmunni
og úthafsrækja), fiskleit verulega
efld, sem og tilraunavinnsla i fisk-
iðnaði og markaösleit í þágu nýrr-
ar framleiðslu.
Enn boðar ráöherra hugsan-
legar nýjar fiskverndaraðgerðir,
þar eö þorskstofninn, sem veriö
Frá upphafi siðari heims-
styrjaldar, sem litillega hefur
verið minnzt á í bréfi þessu — eöa
frá árinu 1940 — hefur íslend-
ingum fjölgaö um 100 þúsund ein-
staklinga og eru nú 220.000.
Mannfjöldaspár gera ráð fyrir því
að þeim fjölgi enn um 86.000
manns fram til komandi aldamóta
og Veröi þá 306.000 manns. Það er
því eðlilegl aö hugleitt sé, hvern
veg hægt verði að tryggja þessari
þjóðarviðbót atvinnu- og afkornu-
öryggi og þjóðinni i heild sam-
bærileg lifskjör á komandi árum
og áratugum og almenningur býr
við í velmegunarríkjum V-Evrópu
og N-Ameríku. Til þess að sam-
bærilegu lífskjaramarki verði náð
þarf að auka verulega verðmæta-
sköpun i þjóðfélaginu sent og
þjóðartekjur á mann sem hér eru
verulega lægri en á öðrunt
R. Buckminster Fuller
stjórnmálamenn ýta und-
ir þá skoðun sem verður
til þess að almenningur
fordæmir alla tækni og
vill hverfa aftur til nátt-
úrunnar og taka upp ein-
faldari lífshætti. En þess
þarf ekki, fólk veit bara
ekki að það er einmitt
tæknin sem getur bjarg-
að hinu sökkvandi skipi.
Það er eytt of miklu
púðri í vopnaframleiðsl-
una í stað þess að snúa
sér að því að leysa þessi
mengunarvandamál.
Ég hef reiknað það út
að á 10 árum væri hægt
að bjóða öllum upp á þau
lífsskilyrði sem Banda-
ríkjamenn njóta og jafn-
vel betri, ef allir verða
sammála um þaö, en þar
liggur hundurinn graf-
inn, menn eru ekki sam-
mála um að vinna að
þessu.
Norðurlöndum, þ.e. í Noregi, Dan-
ntörku og Svfþjóð.
Jafnframt er ljóst að landbún-
aður og sjávarútvegur búa við
nýtingarmörk gróðurmoldar og
fiskstofna, sem ekki ntá yfir fara.
Tæknivæðing í þessum atvinnu-
greinum veldur og því, að þær
taka ekki við nerna takmörkuðum
hiuta þess viðbótarframboös á
vinnuafli, sem þjóðinni bætist
sýnilega á kontandi árum og ára-
tugum, þó áfram verði meginstoö-
it atvinnulffs í landinu. TU þess
að ná þvi lífskjaramarki, sem
þjóðin gerir kröfur lil, og tryggja
afkomuöryggi vaxandi þjóðar og
efnahagslegt sjálfstæði, þarf ótví-
rætt að nýta betur þriðju auðlind
hennar, hina innlendu orkugjafa
fallvatna og jarðvarma. Nýting
innlendra orkugjafa beinir þjóð-
inni inn á brautir iðju og iðnaðar
— i rfkari mæli en gert hefur
verið til þessa.
Varðandi iðju og iönaö ber fyrst
og fremst að hyggja að úrvinnslu-
iönaöi úr innlendum og erlendum.
hráefnunt, ekki sizt þeim. sem
landbúnaöur og sjávarútvegur
leggja lil. Jafnframt þarf að rann-
saka nýtingarmöguleika og arð-
senti nýtingar ýmiss konar jarð-
efna, sem til eru i landinu Orku-
frekur iðnaðurkeniur einuig inn i
myndina, samhliða nýtingu fall-
vatnanna, en þar hafa þegar verið
stigin umtalsverð skref: áburðar-
framleiösla, sementsframleiðsla.
kísilgúrframleiðsla, álfram-
leiðsla, (16.8% af verðmæti út-
flutnings þjöðarinnar 1976) og
undirbúningur að járnblendi-
verksmiðju i Hvalfirði, sem
hafinn var i tíð fvrri rikisstjórn-
ar. I þessum efnum verður þó að
fara með gát — og taka fullt tillit
til náttúruverndar, mengimar-
varna og heilsufarslegs öryggis
viðkomandi starfsfólks. En við
þurfum að sameina þetta tveniit,
að lifa i sátt við umliverfi okkar.
náltúru landsins. og nýta auðlind-
ir þess, að því marki sem hyggindi
segja til nm, til að tryggja
þjóðinni samlnerilég lífskjiir við
nágranna sína.