Morgunblaðið - 29.09.1977, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. SEPTEMBER 1977
Sveitarfélögin og idnþróun — Sveitarfélögin og iönþróun — Sveitarfélögin og iðnþróun
RÁÐSTEFNU Sambands íslenzkra sveitarfélaga um sveitar-
félögin og iðnþróun lauk að Hótel Sögu síðdegis í gær. Að
loknum flutningi erinda skiptust ráðstefnumenn i fimm um-
ræðuhópa og tóku fyrir og sendu frá sér ályktun um ýmis
atriði er snerta sveitarfélögin og iðnþróun. í Morgunblaðinu i
gær var grein frá hluta umræðna fyrri daginn. Var þar m.a.
vikið að ræðu Davíðs Sch. Thorsteinssonar, formanns Félags
islenzkra iðnrekenda, en í ræðu sinni kom hann víða við.
Spurði hann m.a. hvort íslendingar hefðu nokkurn tíma
staldrað við og hugsað um hver framtíð þeirra ætti að vera í
þessu landi. Sagðist Davíð þeirrar skoðunar að sjálfsagt væri
að íslendingar nú og niðjar þeirra byggju um ókomna framtið
við sibatnandi lífskjör. Sagði hann slikt ekki gerast af sjálfu
sér, heldur aðeins með því að markvisst yrði unnið að þvi með
öllum tiltækum ráðum að auka framleiðsluna. Sagði Davið þá
m.a.:
alvarlegra, að það er hún sem er í dag
veikasti hlekkurinn í íslenska efnahags-
kerfinu Við verðum þvi að byrja á því
að efla hana með ráðum og dáð og það
má ekki dragast að móta heildarstefnu
í málefnum framleiðsluatvinnu-
veganna, þar sem fullt tillit verður
tekið til þarfa, getu og þróunarmögu-
leika þeirra hvers fyrir sig
Vildi ég vikja fyrst að orkufrekum
iðnaði, eða stóriðju, eins og hann er oft
nefndur Um hann hafa jafnan verið
Enginn vafi leikur á því að með því
að nýta þá tækni, sem nú er til, og með
skynsamlegri nýtingu auðlinda lands
og sjávar, geta 100—130 þúsund
manns lifað góðu lifi á íslandi, með
sjávarútveg og landbúnað sem undir-
. stöðuatvinnuvegi, og geta þeir notið
þeirra lífskjara sem talin eru nauðsyn-
leg í nútima velferðarþjóðfélagi
Þegar þjóðinni fer að fjölga yfir 1 30
þúsund verður þriðji undirstöðu-
atvinnuvegurinn að koma til skjalanna,
og þá er röðin komin að iðnaðinum
En hefur það þá tekist hjá iðnaðinum
að vera þessi viðbótar undirstaða vel-
megunar á íslandi? Hefur honum tekist
að brúa það bil, sem er frá 130
þúsund íslendingum í 220 þúsund
íslendinga, sem að auki gera sifellt
meiri kröfur til lífsgæða?
Ég álít því miður, að hann hafi ekki
valdið þessu hlutverki sínu Atvinnu-
ástand hefur að visu verið gott og
lífskjör þjóðarinnar eru öll önnur og
miklu betri en þau voru fyrir 25 árum,
en aukning innlendu framleiðslunnar
hefur ekki verið nógu mikil til að
standa undir öllu því, sem þjóðin hefur
krafist
Við höfum brúað bilið með erlend-
um lántökum, svo óhóflegum að
skuldirnar við útlönd jukust um 44
milljónir króna á hverjum einasta degi
á síðastliðna ári og nema nú meira en
einni milljón króna á hvern vinnandi
mann Ég álít þessa skuldasöfnun svo
geigvænlega, að fjöregg þjóðarinnar
— sjálfstæði hennar — sé nú þegar i
hættu statt, hvað þá. ef áfram verur
haldið á sömu braut, og nú er svo
komið að sjálfsákvörðunarréttur
þjóðarinnar er þegar kominn í nokkrar
viðjar
Við misstum sjálfstæðið einu sinni,
fyrst og fremst vegna eigin gjörða, og
við vitum öll hve langan tírna tók að
öðlast það aftur Nú, þegar lýðveldið er
aðeins 33 ára er sjálfstæði þjóðarinnar
enn stefnt í voða, og ég álít að við
munum aftur glata því, ef við höldum
áfram á þeirri braut, sem við erum nú
á Eigum við virkilega að láta söguna
endurtaka sig?
Ég álít að megin ástæða þessa
hættuástands sé sú, að framleiðsla
undirstöðuatvinnuveganna er ekki
nógu mikil, en við öðru er heldur ekki
að búast, þar sem enn hefur ekki verið
mótuð nein heildarstefna í atvinnu- og
búsetumálum þjóðarinnar og lítil von
er til þess að skynsamlegar leiðir verði
valdar, þegar sjálft markmiðið er óljóst.
Ef við setjum okkur það markmið, að
við og niðjar okkar búum sem frjáls og
fullvalda þjóð í landinu, og að lífskjör
hérlendis verði sambærileg við lífskjör
nágrannaþjóðanna, þá ætti það að vera
Ijóst hverjum þeim, sem hugsar um
þessi mál, að forsenda þess að þetta
takist er sú, að framleiðsla okkar sé
nægileg til að standa undir þjóðar-
neyslunni á hverjum tíma Allir
atvinnuvegir þjóðarinnar, svo sem sjálf
framleiðslan í þröngum skilningi, alls
konar þjónustustarfsemi, verslun, sam-
göngur, menningarmál, heilbrigðis-
mál, fræðslumál, önnur opinber
þjónusta og fjölda margt annað, sem
ekki er hægt að telja upp hér, tengjast
hvor öðrum og þróun hvers þeirra og
viðgangur er tengdur vexti og viðgangi
hinna Nútíma þjóðfélag er myndað af
öllum þessum þáttum, * og raunar
mörgum fleiri, en við skulum vera þess
minnug að engin keðja er sterkari en
veikasti hlekkurinn og því er nauðsyn-
legt að enginn þáttur atvmnulífsins
verði afskiptur í þróuninni
Framleiðslan
undirstaða allrar
atvinnustarfsemi
En við skulum jafnframt vera þess
minnug, að framleiðslan í þröngum
skilningi er undirstaða allrar annarrar
atvinnustarfsemi og því er það enn
Ein heild,
eitt ríki,
ein þjóð
------------—---*--
Sagt frá ráðstefnu Sambands íslenzkra
sveitarfélaga um sveitarstjórnir og
iðnþróun að Hótel Sögu. Seinni hluti.
mjög skiptar skoðanir hér á landi og
fyrsta tilraun til orkufreks iðnaðar hér á
íslandi var hugmynd Einars Benedikts-
sonar um að virkja Þjórsá og byggja
álver í tengslum við þá virkjun, en sú
hugmynd var formlega felld á alþingi
Ég vil varpa þeirri spurningu til allra,
sem hér eru inni, hvort þeir hafa
nokkurn tíma hugleitt það, hvernig
íslenskt þjóðfélag liti út í dag, ef við
hefðum borið gæfu til þess að hefja
virkjbn stórfljóta þegar í kringum alda-
mótin og ef þessi fljót hefðu runnið öll
þessi ár til sjávar færandi björg í bú og
jafnandi sveiflur í efnahagskerfi lans-
manna. Mér finnst þetta vera sorgar-
saga, því ég álít að ísland væri annað
og enn betra en það er í dag, ef við
hefðum borið gæfu til þess að gera þá
samninga sem Einar Benediktsson
lagði til að gerðir yrðu á sinum tíma
Að nýta auðlindir
landsins
Ég álít sem sé bæði sjálfsagt og
nauðsynlegt að nýta auðlindir landsins
sem mest og á sem skynsamlegastan
hátt Einn þáttur í þvi er orkusala til
orkufreks iðnaðar, en það verður að
gæta þess, og ég álít að þess hafi ekki
verið gætt sem skyldi hingað til, að
höfuðskilyrði er að við högnumst sem
mest, bæði á orkusölunni til hins orku-
freka iðnaðar, og á starfsemi hans í
heild Við eigum ekki að selja
erlendum aðilum ódýra orku Við eig-
um ekki að selja þeim ódýrt vinnuafl
Við eigum ekki að selja þeim ódýra
aðstöðu Vilji þeir ekki hlýta þessum
skilyrðum höfum við ekkert við þá að
tala
Hér á landi er ágætur grundvöllur
fyrir rekstur orkufrekra iðnfyrirtækja
— gott —, velmenntað þjálfunarhæft
starfsfólk — mikill þjónustuiðnaður
— ágætir skólar og sjúkrahús —
jafnvel sinfóníuhljómsveit, allt eru
þetta atriði sem koma til greina þegar
útlendingar eru að ákveða fjárfestingar
sínar í öðrum löndum og við eigum að
vera þessa minnugir þegar við ræðum
við þá.
Tæknilega nýtanlegt vatnsafl er talið
vera u.þ.b. 28 terawattstundir. en sé
tekið tillit til umhverfisverndar lækkar
sú tala í 18—20 terawattstundir Til
að þið getið gert ykkur grein fyrir
stærðinni vil ég nefna að við erum
búnir að virkja tæplega 3 terawatt-
stundir og þar af notar ÍSAL 1.25
terawattstundir. Mér þykir ekki ólíklegt
að ætla að við ættum að selja 6—8
terawattstundir af vatnsorku til orku-
freks iðnaðar á næstu 20—25 árum,
eða þegar tekið er tillit til járnblendi-
verksmiðjunnar samsvarar það sem
eftir er af orku svona u þ.b 4 átverum
eins og í Straumsvík, og þá verðum
við, fyrir utan að hagnast sem mest, að
sjálfsögðu ætið að gæta þess að
hugsanlegri mengun, sem af allri
annari starfsemi verði haldið í algjöru
lágmarki, en þetta er svo sjálfsagt að
óþarfi er að ræða það
Það er eitt atriði enn i þessu sam-
bandi, sem ég vil leggja mikla áherslu
á, og það er að við eigum ekki að selja
orkuna á því verði, sem kostar að
framleiða hana i þeirra virkjun, sem
hún kemur frá. Það á alltaf að selja
orkuna á því verði, sem hún mun kosta
frá næstu virkjun Við höfum hingað til
og munum sjálfsagt halda áfram að
virkja á þeim virkjunarstöðum, sem
ódýrastir eru Raðvirkjanir eru þó
hugsanlega undantekning frá þessu,
en við skulum ganga út frá því að
verðið á rafmagninu muni yfirleitt fara
hækkandi með hverri nýrri virkjun
Ég byrjaði að tala um orkufrekan
iðnað, bæði af því að ég álít nauðsyn-
legt að þessi mál séu rædd af fullri
hreinskilni og eins til að við getum gert
okkur grein fyrir mestu hugsanlegu
stærð hans.
Þjóðarógæfa
ef ungt fólk flyzt
af landi brott
Hvað snertir framtíðarhorfur í at-
vinnumálum þjóðarinnar til næstu
aldamóta hafði Davíð Sch Thorsteins-
son eftirfarandi að segja
Aukning. vinnandi fólks í landinu til
aldamóta er áætiuð um 30—31
þúsund manns og þarf að skapa góð
og vel launuð starfstækifæri handa því
öllu hér á landi, því þjóðarógæfa er ef
ungt fólk flytur af landi burt vegna
ónógra atvinnutækifæra Það er álitið
að frumvinnslugreinararnar — land-
búnaður og fiskveiðar muni ekki bæta
við sig fólki til aldamóta og því hlýtur
það að koma í hlut iðnaðarins að taka
við verulegum hluta af þeim 31.000
mönnum, sem koma á vinnu-
markaðinn, ef ekki á illa til að takast
Ég verð oft var við þann misskilning,
að iðnaðurinn verði að taka við öllu
þessu fólki, en svo er ekki að mínu
mati Kemur þar til sú staðreynd, að
eitt starf í framleiðsluiðnaði gefur af sér
3 og jafnvel 4 starfstækifæri í öðrum
greinum, en ég vil undirstrika það, að
þau starfstækifæri í öðrum gremum
munu grundvallast á störfum í fram-
leiðsluiðnaði og munu aldrei verða til,
ef ekki verður séð um, að skapa hér á
landi þann jarðveg, sem framleiðslu-
iðnaður getur þróast og dafnað í
Samkvæmt þessu verður að skapa
7500—8000 starfstækifæri í fram-
leiðsluiðnaði til aldamóta og ef við
minnumst þess að hjá ÍSAL starfa nú
um 600 manns og ef við gerum ráð
fyrir sama starfsmannafjölda í þeim
4—5 verksmiðjum, sem ég talaði um
hér áðan að hugsanlegt væri að yrðu
byggðar á næstu 25 árum, myndi við
það skapast 3000 starfstækifæri og þá
þarf hinn almenni framleiðsluiðnaður
að skapa um það bil 4500—5000
starfstækifæri.
Skapist þessi starfstækifæri ekki ótt-
ast ég að hér verði aftur sama ástand
og var fyrir 100 árum, þegar mikill
hluti þjóðarinnar flúði land, fyrst og
fremst vegna ónógra starfstækifæra,
og eins og ég sagði áðan, álít ég það
einhverja mestu þjóðarógæfu, sem við
getum ratað í.
25—30% árlegrar
heildarfjárfestingar
er í íbúðabyggingum
í Morgunblaðinu i gær var sagt frá
ræðu Sigurðar Kristinssonar forseta
Landssambands iðnaðarmanna en
aðeins getið um þann hluta ræðu Sig-
urðar þar sem hann ræddi um
þjónustuiðnaðinn Sigurður ræddi
einnig um byggingariðnaðinn í ræðu
sinni, og um hann sagði hann m a
Byggingariðnaður er svo gildur
þáttur í efnahagslífi okkar, að
25% — 30% heildarfjárfestingar á ári
hverju er fólgin í íbúðarbyggingum
Hagkvæm vinnubrögð og góð nýting
þess mikla fjármagns, sem fer til
húsnæðismála er því mikilvæg Þá er
einnig rétt að hafa i huga hvílik áhrif
húsnæðiskostnaður hefur á lifskjör
fólksins i landinu Og húsnæðismálin
eru þýðingarmikill þáttur f byggða-
þróun.
Áætlanadeild Framkvæmdastofn-
unar rikisins hefur spáð þvi, að byggja
þurfi milli 2 400—2 800 íbúðirá ári
næsta áratuginn Þegar best hefur látið
hefur byggingariðnaðurinn getað
framleitt 1.800—2.000 ibúðir á ári
undanfarin ár. Það hlýtur að vera
keppikefli áð ná þessari aukningu i
framleiðsluafköstum á næstu árum, án
þess að auka við mannafla í byggingar-
iðnaðinum
Vafalaust er eitt brýnasta hagsmuna-
mál hverrar fjölskyldu og þjóðarbúsins
i heild að nægilegt og stöðugt framboð
sé á húsnæði og þar af leiðandi minni
verðsveiflur á markaðinum Það er
kunnara en frá þurfi að segja, að
sveiflur í efnahagslifi íslendinga
leggjast með miklum þunga á vinnu-
markað byggingariðnaðarins og veldur
það, ásamt viðvarandi skorti á ibúðar-
húsnæði, bæði hærri byggingarkostn-
aði og markaðsverði á íbúðarhúsnæði,
en annars væri. — Ef tækist að veru-
legu marki að lækka byggingarkostn-
að, væri það raunhæfasta kjarabótin
fyrir allan almenning. M a. kemur hér
til greina verksmiðjuframleiðsla
byggingareininga og einingahúsa i
stærri stíl. en átt hefur sér stað
Undir lok ræðu sinnar sagði Sig-
urður Kristinsson:
Mikilvægasta hagsmunamál
byggingariðnaðarins er, að meiri
stöðugleiki riki á vinnumarkaðnum og i
eftirspurn eftir húsnæði Af öðrum
hagsmunamálum
byggingariðnaðarins, sem brýnast er
að leysa, má nefna, að tryggt verði
nægilegt framboð á byggingarlóðum,
þannig að fyrirtækin geti vélvæðst og
nýtt hagkvæmustu byggingaraðferðir
Þá eru lánamálin annað höfuðvanda-
mál byggingariðnaðarins Þvi veldur
ekki aðeins skortur á fjárfestingar-
lánum, heldur lika sú staðreynd, að
mest af þeim lánum, sem veitt eru til
•MMWMaHWHHaMNMlMMaMÍÍ