Morgunblaðið - 02.10.1977, Síða 14

■ - -
14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1977
Sigurgeir Ólafsson plöntusjúkdómafræðingur:
Vörtukláði, alvarlegur
kartöflusjúkdómur í ár
Mörí-um kartöfluræktendum
varö heldur betur bilt vió, er þeir
hugðu að uppskeru sinni á þessu
hausti. V<»ru marítar kartöflur al-
settar vörtum (»k vanskapaðar í»k
var þetta í mörgum tilfellum svo
slæmt, að uppskeran var næstum
ónýt. Gildir þetta einkum um
Kamla heimilisKarða á suðvestur-
horni landsins. Þar sem fyrir-
spurnum hefur nánast risnt yfir
Rannsoknastofnun landbúnaðar-
ins út af þessu og margir ná-
grannar álversins hafa óttast, að
mengun þaðan gæti verið orsökin,
þykir rétt að gera nt.kkra grein
fyrir, hvað hér er um að ræða.
Sjúkdómur þessi heitir vörtu-
kláði og veldur honum sveppur,
Spongospora subterranea. Þessi
sjúkdómur hefur verið hér lengi
og yfirleitt gert lítinn skaða, en
hefur blossað upp öðru hvoru í
votviðratíð. Sjúkdómurínn þrífst
best við rök og svöl skilyrði, og
hefur verið tengdur illa fram-
ræstum jarðvegi. Það er varla
vafi á því, að hin mikla úrkoma,
sem fallið hefur undanfarin sum-
ur, er aðal orsökin fyrir því,
hversu alvarlegur þessi sjúkdóm-
ur er nú.
Það skal þrennt til þess, að
sjúkdómurinn komt fram; í fyrsta
lagi þarf sveppurinn að vera til
staðar, í öAru lagi þurfa skilyrðin
til smitunar að vera hagstæð og í
þriðja lagi þarf kartaflan að vera
móttækileg. Þau afbrigði, sem við
ræktum hér, eru öll móttækileg.
Smitefni finnst viða í görðum í
formi hvíldargróa, sem geta lifað
5—6 ár, en magnið er auðvitað
breytilegt. Mest er það sennilega í
gömlum heimilisgörðum, sem
hafa verið i samfelldri ræktun í
tugi ára og í illa framræstum
görðum. Reikna má með, að mikil
aukning á magni smitefnis hafi
átt sér stað undanfarin sumur og
ef til vill hefur smitmagnið tak-
markað sjúkdóminn áður. Smit-
unin fer fram við myndun kart-
aflanna i jarðveginum. Hvíldar-
gró, sem legid hafa í jarðveginum
eða borist með útsæðinu, spíra og
það myndast lífvera, sem getur
synt inn um loftaugun á'kartöfl-
unum. Þar framkallar hún frumu-
skiptingú og frumuvöxt í kart-
öfluvefnum, svo Ijósar vörtur
geta myndast á yfirborðinu.
Seinna fjölgar sveppurinn sér og
Framhald á bls. 19.
Yfír 2700 bttar
aka með
Lume
á Islandi í dag
Platínulaus
transistorkveikja er
NÚTÍMA-LAUSN
4. STAÐREYND: Frá þvi augnabliki, eyösla) vegna ástandsbreytinga á
sem nýjar platinur eru settar i kveíkj- platinum var úr sögunni meö notkun
una, þá byrja þær aö brenna og plat- sliks búnaðar.
inubilið aö breytast. Oumtlýjanleg at-Jf STAÐREYND: Astandsbreyting á
leiöing er orkutap og aukin benzín- platinum er langalgengasta orsök
eyðsla. orkutaps og aukinnar benzineyðslu.
yL STAÐREYND: Með notkun LUMEN jf STADREYND: Slæmtástandá Platin-
ITION er „veikasti hlekkur" kveikju- um er algengasta orsök þess aö vélin
rásarinnar (platinur og þéttir) endan- fer ekki i gang, sem oft hefur i för
lega úr sögunni. Að þessu leyti trygg- með sér aðkeyptan akstur og vinnu-
ir LUMENITION hámarks orku- og tap.
benzinnýtingu, sem helzt óbreytt. jf STADREYND: Missmiði eða slit á
jf STADREYND: I LUMENITION eru kveikjuknöstum, svo og slitnar
engir hlutir sem slitna eða breytast við kveikjufóöringar, hafa mjög truflandi
núning. áhrif á gang vélarinnar. Jafnvel nýjar
jf STADREYND: Platinulaus kveikju- vélar geta haft slipunargaila á
búnaður var á sinum tima kynntur i kveikjuknöstum.
sjónvarpsþættinum „Nýjasta tækni og J^-STADREYND: Slit eða gallar á
visindi" og þar kom fram, að slikur kveikjuknöstum hafa engin áhrif á
búnaður væri algjör bylting aö því er gang vélarinnar með notkun
varöaðí benzinnýtingu og almennan Lumenition. Jafnvel minni háttar slit
reksturskostnað. á fóðringum hefur ekki truflandi
JÍ- STAÐREYND: Platinulaus kveikju- áhrif.
búnaður var lögleiddur i Bandarikjun- Jf STAÐREYND: Lumenition kveikju
um 1975 eftir að opinber rannsókn búnaður er ónæmur gagnvart raka.
sannaöi, að óþörf mengun (= benzín-
SkeiSunní Je * Simi 3*33‘45
Vesturlönd gera
sér ranga mynd
af Sovétríkjunum
Stærðfræðingurinn Vladimir Bukovski, einn þekktasti
rússneski flóttamaðurinn, sem sloppið hefur af geð-
veikrahæli í landi sínu, var nýlega í París. Eftir níu
mánaða dvöl á Vesturlöndum hefur hann myndað sér
skoðanir á því hvaða augum Vesturlönd líta Sovétríkin.
Um þær fjallaði hann m.a. í eftirfarandi viðtali við
.Jean-Franeois Revel í Express.
J.F. Revel: Nú ertu búinn að
dvelja i niu mánuði hér á Vestur-
lönduni. Hvaða hugmyndir sýnist
þér Vesturlönd gera sér um
Sovétríkin?
Bukovski: Hér er mikið af upp-
lýsingum. En þær upplýsingar
eru nokkuð valdar. Sérhver mað-
ur heyrir aðeins það sem hann
vill heyra.
J.F. Revel: Og hvað finnst þér
við helzt heyra?
Bukovski: Þið hafið gert ykkur
mjög rótfasta mynd.
Revel: Dæmi?
Bukovski: Til dæmis um Rúss-
land og sögu þjóðarinnar. í stuttu
máli þetta, Rússland hefur aldrei
verið frjálst, Rússar hafa alltaf
verið undirokaðir. Þess vegna er
engin furða þó sósíalisminn hafi
mistekizt í Rússlandi. í öðru
landi, frjálsu landi, gæti sósial-
isminn orðið annar.
Revel: En sýnist þér ekki að
atburðir, svo sem Honoluluráð-
stefnan, sýni að Vesturlönd séu
að byrja að skilja. .. I fyrsta skipti
hefur nú verið fordæmd notkun
geðlækninga til að halda fólki
niðri í Sovétrikjunum.
Bukovski: Jú, Honoluluráð-
stefnan er nýjung. Það tók sjö ár
að ná þeim tímamótum. Og þau
sjö ár voru býsna bitur. Fyrsta
viðbragð Vesturlanda sýndi þenn-
an sígilda ótta þeirra við að særa
Sovétríkin. Þið vitið hvernig
þetta er. . . ekki má móðga, betra
er að beita diplomatískum Ieióum
bak við tjöldin. Opinber mótmæli
gera ekki annað en auka vand-
ann. Menn segja við sjálfa sig,
hjálpum dúfunum i Sovétstjórn-
inni til að ná yfirhöndinni yfir
haukunum, Allt þetta hjal kemur
frá fólki, sem þekkir ekki lífið i
Sovétrikjunum. Hér á Vestur-
löndum búa menn sér til ímynd af
dúfum og haukum, og yfirfæra
hana svo á Sovétríkin, þar sem
hvorki eru til dúfur né haukar.
Fyrra Heimsþing geðlækna í
Mexico 1971 neitaði að taka málið
til meðferðar. Afleiðingin varð
sú, að strax í kjölfarið blómstraði
misbeiting geðrænnar meðferðar
og sérhæfðum geðsjúkrahúsum
fjölgaði. Jafnframt fjölgaði þeim
manneskjum, sem lagðar voru ínn
á þessi geðsjúkratús. Og það sem
meira er, þessi aðferð til að halda
fólki niðri færðist út til annarra
sósíalistískra ríkja. Allir þeir,
sem lýstu sig mótfallna þessari
misnotkun, voru sakaðir um und-
irróðursstarfsemi og lokaðir inni.
Þess vegna eyddi ég mörgum ár-
um á slikum himnaríkisstað —
vegna þess að vestrænir geðlækn-
ar höfðu ákveðið að hjálpa ,,dúf-
unum“ í Sovétrikjunum. . .
Revel: Á Vesturlöndum ríkja
fordómar, sem ganga út á það að
hættulegt sé að verja mannrétt-
indin. Af þeim sprettur fordæm-
ing á Carter og baráttu hans.
Frakklandsforseti lét hafa eftir
sér i Newsweek ummæli, sem
gagnrýna stefnu Carters.
Bukovski: Harðlínumenn og
frjálslyndari eru ekki til í Sovét-
rikjunum, og slíkar stefnur gætu
ekki myndazt af þeirri einföldu
ástæðu að við höfum einsflokks-
kerfi og þar er skipting i hópa
útilokuð. Um leíð og örlar á mis-
ræmi, hefjast innandyra hreins-
Vestrænar þjóðir mega ekki fela
skoðanir sínar þegar þær tala við
Sovétríkin.
anir, mannfall, sprengingar í
flugvélum o.s.frv. Jafnvel þó mað-
ur gerðí ráó fyrir því að í Sovét-
skipulaginu séu einhver brot
harðari og önnur mildari þá get
ég ekki skilið tal manna eins og
Giscards, Schmidts og annarra.
Því hvernig ætti einhver hörð af-
staða á Vesturlöndum að geta
hert stefnuna í Sovétríkjunum?
Þvert á móti ætti hörð afstaða á
Vesturlöndum aó hjálpa þeim,
sem taka afstöðu með tilslökun í
Sovétríkjunum. Hún ætti einmitt
að leggja þeim rök í hendur.
Við getum ekki vitað nákvæm-
lega hvert stefnir i sovézkum
stjórnmálum, þvi það er algert
myrkraherbergi. En við getum
óbeint gert okkur hugmynd um
það af endurskini þess í viðhorf-
um stjórnenda hinna landsmanna
i sovézku blokkinni, Þau sýna
næstum öll áhuga á því að Vestur-
lönd taki upp harðlínustefnu. Þau
reyna alltaf að nota harða stefnu
Vesturveldanna til að reyna að
þrýsta á Sovétstjórnina, og sýna
henni hve óraunhæf stjórnmála-
stefna hennar er. Að auki ættum
við að láta okkur skiljast, og það
er kannski hvað mikilvægast þeg-
ar talað er um stefnu Sovétríkj-
anna, að geð stjórnenda Sovét-
ríkjanna er það sama sem
Mafiunnar. Það er ekki geð
stjórnmálaflokks eða opinberra
stjórnenda. Það bezta sem Vestur-
lönd gætu gert, væri að skipa
gamlan góðan lögreglustjóra frá
Chicago til að eiga viðræður við
Sovétríkin, mann sem hefði
grundvallarþekkingu á sálarlífi
glæpamanna.
Þegar Brandt segir að maður
verði að viðurkenna pólitiskar
staðreyndir, þá er það alrangt.
Fyrir okkur, sem i Sovétríkjunum
búum, táknar viðurkenning á
pólitískum staðreyndum það eitt
að ganga i Flokkinn eða vinna
með KGB, ekkert annað. Frá
þeirri stundu gæti engin mann-
réttindahreyfing svo mikið sem
hafizt í Sovétrikjunum.
Revel: Telur þú að í Sovétrikj-
unum sé nægilega sterk and-
spyrnuhreyfing meðal fólksins,
til að hún geti náð fótfestu?
Bukovski: 1 Sovétríkjunum eru
um það bil hundrað þjóðir, eins
og þið vitið. Það er siðasta ný-
lenduveldið á hnettinum. Saga
síðustu sextíu ára hefur kennt
okkur að kúgaðar nýlenduþjóðir
gera allt sem í þeirra valdi stend-
ur, gera jafnvel örvæntingarfull-
ar tilraunir til að afla sér frelsis.
Revel: En hvaða raunhæf ráð
eru þá til að ná árangri, sem hönd
er á festandi?
Bukovski: Eins og er höfum við
fá vopn. En eitt vopn hefur þó
reynzt vera meira ógnvekjandi en
önnur, ef á heildina er litið. Þar á
ég við upplýsingamiðlun, það eitt
að tala, Það hefur komið á daginn,
að það vopn skelfir mest, liggur
við að það skekji kerfið, og kemur
á framfæri — jafnvel við stjórn-
endur Sovétrikjanna — vissum
nýjum viðhorfum.
Revel: Vesturlönd hafa þá
stóru hlutverki að gegna?
Bukovski: Geysistóru hlutverki.
Samkvæmt sovézkum upplýsing-
um hlusta 40 miiljónir manna á
BBC. Frakkar lokuðu ems og
góðu börnin þeirri deild franska
útvarpsins, sem sendi til Sovét-
ríkjanna.
Revel: De Gaulle var góður vin-
ur Nikita Krusjeffs.
Bukovski: Já, vegna þess að
hann vildi vera óvinur Bandaríkj-
anna. Hann hugsaði eins og menn
gerðu á 19. öld. Hann leit á óvin
óvinar síns eins og væri hann
vinur. Það er ekki okkar skoðun.
Við eigum okkur málshátt:
„Sendið ekki úlfinn gegn hund-
unum“. Vel á minnzt, Giscard
d’Estaing er nýbúinn að gefa yfir-
lýsingu, sem kom okkur gersam-
lega á óvart. Hann sagði i viðtali í
LEITIfl yiokkarOG VHIMUNIIM FIMUt húseíqn liiifaf hali
Sölustjóri; Sigurður Benediktsson Haraldur Magnússon Viðsk.fr. _
Verðmetum íbúðina samdæqurs, vður að kostnaðarlausu oq án skuldbindinqa. OdÍÖ 9-12 OQ 13.30-18 Kvöldsími 42618.