Morgunblaðið - 02.10.1977, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. OKTÖBER 1977
17
MENNTUNARMál

"Zj 1 ; HS s, -
listamaður sé eins óháður pólitík
eins og hugsast getur. Maður
hefur svo oft séð hroðaleg dæmi
um lélega list, sérstaklega í því
sem er kölluð pólitísk list, vegna
þess að viðkomandi skoðana-
bræður hampa ávallt hverju sem
er fyrir málstaðinn.
Þorvarður:
Ég held að það sé mjög
nauðsynlegt fyrir okkur að gera
okkur ljósa myndina af lista-
manninum sem er nákvæmlega
eins og Brynjólfur var að segja.
Maður sem vill vera laus við bein
áhrif á sína skoðun utanfrá. Ef
hann er trúr sínu starfi, þá getur
hann ekki verið trúr neinum
nema sjálfum sér. Hins vegar
koma fyrir þau tímabil i sögunni
að listamönnum finnast þeir eiga
samleið með ákveðnum stjórn-
málaflokki, meira en öðrum. Það
er eðlilegur hlutur. En þegar um
listamenn er að ræða getur það
aldrei verið annað en stundar-
gaman í rauninni, vegna þess að
listamaðurinn hlýtur, ef hann á
að teljast alvarlegur sem slíkur,
að vera einungis trúr sjálfum sér.
Hann er listamaður af því að
hann vill tjá ákveðið viðbragð við
mannheiminum, ekki í pólitisk-
um skilningi, heldur i persónu-
legum skilningi. Það gerist bara
á vissum timum að hann á sam-
leið með einhverjum ákveðnum
straumum eða öflum i þjóð-
félaginu alveg eins og Einar var
að segja. Um leið og hann hættir
að vera trúr þessu hlutverki sínu
og selur starf sitt í þágu ein-
hverra annarlegra afla — ein-
hvers ákveðins hóps í þjóð-
félaginu — þá er hann í rauninni
ekki lengur raunverulegur lista-
maður. Við höfum sannanirnar
fyrir okkur. List sem hefur verið
sköpuð i alræðisríkjum þ.e.a.s. í
þjónustu valdsins er yfirleitt af-
skaplega léleg i/g nær ekki máli
og er ekki til umræðu. Hins vegar
er sú list sem er sköpuð í
viðkomandi ríkjum á sama tima í
óþökk valdsins oft nokkuð góð —
allavega miklu betri heldur en
hin opinbera list. Það verður bara
að vera undir hælinn lagt hvort
hann hafi einhverja samleið með
stjórnmálamönnum."
Skrif í
Morgunblaðinu
um listir
Að lokum má geta þess, að Ingi-
mar Erlendur Sigurðsson gagn-
rýnir Morgunblaðið i þessum
umræðum og segir, að hér i
blaðinu hafi verið „tekið undir
stjörnudýrkun á róttækum lista-
mönnum fram yfir aðra jafn góða
eða betri, sem ekki eru á mála hjá
þvi fiokksmálgagni. Þjóðviljinn
sniðgengur verðleika slikra lista-
manna í stórum stíl, f jallar ýmist
ekki um verk þeirra eða niðir
þau. Það má Morgunblaðið þó
eiga, að það fjallar um flesta eða
alla, þótt skömmtunin sé furðu-
lega útibúsleg ..Einar
Hákonarson svarar þessu og tek-
ur upp hanzkann fyrir Morgun-
blaðið, a.m.k. hvað snertir mynd-
list „þá efast ég um, að nokkurt
annað íslenzkt blað hafi fjallað
eins mikið um myndir," segir
hann. En Ingimar Erlendur svar-
ar: „Þetta á kannski fyrst og
fremst við um bókmenntir og ligg-
ur í því, að einhverjir forráða-
menn Morgunblaðsins halda
kannski, að þeir geti laðað til sin
róttæka listamenn með þvílíkum
bergmálsskrifum (af Þjóðviljan-
um!), en það er stór misskiln-
ingur. Þeir eru ekki einu sinni
þakklátir fyrir það, — þeim
finnst það sjálfsagt og hælast um.
Hins vegar taka þeir eftir öðru,
það hef ég heyrt á þeim sjálfum.
Þeir taka eftir því, hvernig mál-
gögn lýðræðissinna fara með
frjálsa listamenn. Þá hugsa þeir
með sér, það er gott að ég er ekki
„hægri listamaður"."
Morgunblaðið hefur oft orðið
fyrir aðkasti málgagna kommún-
ista og vinstrisinna fyrir skrif
þess um listir og Þjóðviljinn hef-
ur reynt að koma því inn hjá
fólki, að hjá blaðinu starfi ein-
hver ómennsk klika, sem skrifi
um bókmenntir og listir. Nú
kemur einn af þekktustu rit-
höfundum borgaralegra afla og
gagnrýnir Morgunblaðið einnig
— og þá helzt fyrir það, hvernig
skrifað hefur verið um róttæka
höfunda hér i blaðinu — og
bendir réttilega á, að þeir hafa
ekki orðið fyrir aðkasti vegna
skoðana sinna. Það er rétt hjá
Ingimari Erlendi, að „Þjóðviljinn
sniðgengur verðleika þeirra rit-
höfunda, sem ekki eru vinstri
sinnaðir, fjallar ýmist ekki um
verk þeirra eða niðir þau“, eins
og hann kemst að orði. Hitt er
rangt, að Morgunblaðið hafi
„dýrkað" róttæka vinstrimenn
fram yfir aðra jafngóða eða betri
Hluti af norska hópnum, Halvör, Barbo, Tron, Axel kennarinn,
Harald og Christian.
Algjör einhugur um
r
að fara til Islands
UPPHAFIÐ að þessu ævintýri
okkar er, að ákveðið var að fara
í námsferðalag nú í haust, tveir
bekkir við skólann okkar. I
fyrstu kom ekki annað til
greina heldur en að fara til
Englands eða Frakklands.
Þá var einhver snjall maður
sem minntist á að gaman væri
að kynnast bústöðum Egils
Skallagrímssonar og Njáls, en
við höfum einmitt verið að lesa
þær sögur. Þessi hugmynd fékk
strax b.vr undir báða vængi og
varð algjör einhugur um að
halda til Islands, sögðu norsku
menntaskólakrakkarnir, sem
hafa dvalið hér á landi síðustu
vikuna. er Morgunblaðið ræddi
við þau áður en þau héldu heim
á leið.
Áður en við komum hingaó
vissum við lítið meira um ís-
land héldur en að það væri eyja
úti í hafi með þessu nafni og
þangað hefðu norskir víkingar
flúið fyrir 1100 árum undan
ofriki norska kóngsins.
Við hófum könnun okkar í
íslenska sendiráðinu i Ösló og
fengum geysigóðar móttökur
þar. Þar voru allir af vilja gerð-
ir til að hjálpa okkur og settu
þeir strax kraft í málið. Þá
höfðum við samband við Flug-
leiðir og báðum þá um aðstoð til
að þessi ferð yrði möguleg. Þeir
brugðust mjög vel við málaleit-
an okkar og fengum við mjög
mikla hjálp frá þeim, og það má
segja að þeirra hjálp hafi verið
grundvöllurinn að þvi að mögu-
legt var að^framkvæma okkar
hugmyndir.
Hvað vakti mesta athygli ykk-
ar þegar þið komuð til íslands?
— Við urðum i fyrstu fyrir
miklum vonbrigðum þegar við
skoðuðum bæjarstæði hinna
Framhald á bls. 30.
og eru þessar fullyrðingar í raun
og veru bezta svarið, sem róttækir
vinstri menn hafa fengið, þegar
þeir hafa gagnrýnt Morgunblaðið
i þessum efnum.
Af ummælum Ingimars Erlends
mætti ráða, að borgaralegir rit-
höfundar séu óánægðir með, að
um verk þeirra sé fjallað á hlut-
lausan hátt hér í blaðinu, ekki
siður en verk róttækra höfunda.
En Morgunblaðið mun halda
þeirri stefnu til streitu og sizt af
öllu verða rithöfundar eða aðrir
listamenn metnir hér í blaðinu
fyrir stjórnmálaskoðanir sinar,
heldur listræn afrek. Annað kem-
ur ekki til greina, enda ætlast
Ingimar Erlendur og þeir, sem
hann hefur orð fyrir, áreiðanlega
ekki til þess. Það, sem er ólýð-
ræðislegt, er i andstöðu við
borgaralega menningu, sem
nærist á frelsi allra til að hafa
þær pólitiskar skoðanir, sem þeir
vilja, og eiga heimtingu á þvi, að
verk þeirra séu metin á listræn-
um forsendum. Morgunblaðinu
kemur ekkert við, þó að t.a.m.
Þjóðviljinn reyni oftast að skera
þá listamenn niður við trog, sem
eru pólitiskir andstæðingar
þeirra. Slikt er i samræmi við
kommúnisma og aðrar einræðis-
stefnur. Það mun ekki taka þátt í
sliku andlegu ofbeldi, en láta
kommúnista um þá iðju. Auk þess
má benda á, að Morgunblaðió
skrifar ekki listgagnrýni, heldur
eru fengnir til þess sérfræðingar
eða listamenn og bera þeir að
sjálfsögðu einir ábyrgð á skrifum
sinum. Ritstjórar Mbl. hafa t.a.m.
iðulega aðrar skoðanir á lista-
verkum en gagnrýnendur blaðs-
ins. En þeir geta aftur á móti
ákveðið, hverjir annast þessi
skrif. Þeir hafa ekki ástæðu til að
gagnrýna þá, sem það hafa gert
undanfarin ár og haft mannúðar-
stefnu að leiðarljósi i skrifum
sinum. Þeir hafa hvorki verið
hallir undir persónulega vináttu
né sjónarmió samfylgdarmanna i
pólitík. Þeir hafa þvi skrifað að
eigin geðþótta og lagt eigið list-
rænt mat á verk þeirra, sem um
er fjallað, en hvorki staðið með
persónulega né pólitiska mæli-
stiku, þegar þeir hafa metið lista-
verk. En öllum getur að sjálf-
sögðu skjátlast, einnig gagnrýn-
endum.
Að sjálfsögðu sýnist sitt hverj-
um í listum eins og öðrum þáttum
þjóðlífs og enginn getur sagt
annað um listir en það, sem hon-
um finnst sjálfum, svo að lista-
menn eiga ekki að kippa sér upp
við gagnrýni. Hún getur aldrei
verið nema dómur eins manns.
Auk þess er listamönnum oft
meira gagn í neikvæðri en
jákvæðri gagnrýni.
Öllum er heimilt að taka þátt i
skrifum um listir hér í blaðinu,
eins og Ingimar Erlendur Sig-
urðsson sjálfur bezt veit, svo
margar greinar um list og
menningu, sem birzt hafa á siðum
blaðsins eftir hann, bæði fyrr og
síðar. En á það mætti minna Ingi-
mar Erlend hér að lokum, að
skáldsaga hans, Borgarlíf, fékk
hvergi betri dóma en einmitt hér i
Morgunblaðinu og átti hún þó að
vera ein harðasta atlaga, sem gerð
hefur verið að blaðinu, enda hafði
hann þá verið ginntur i heiðna-
berg rauðliða og gekk þeirra
erinda, eins og hann hefur sjálfur
minnzt á, m.a. i Stefni og hér i
blaðinu. Engum datt i hug að
refsa list hans fyrir stjórnmála-
skoðanir hans þá, og það verður
ekki heldur gert við aðra, meðan
þeir stjórna blaðinu, sem það gera
nú. Og það kaupir sér ekki heldur
neinn frið við Morgunblaðið i
þessum efnum, eins og t.d. Þjóð-
viljann og ýmis blöð önnur. En
það kallar ekki neinn listamaður
yfir sig styrjöld Morgunblaðsins
fyrir það eitt að hafa aðrar
skoðanir á þjóðmálum en þær,
sem Morgunblaðið boðar. Við
skulum láta aðra um slíka af-
stöðu. Hún er i andstöðu við
borgaralega menningu og þá lýð-
ræðishugsjón, sem stjórnendur
Morgunblaðsins hafa að leiðar-
ijósi.