Morgunblaðið - 13.10.1977, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. OKTOBER 1977
13
legu lífi, skrautmuna, skartgripa,
mósaikgólfa o.fl. o.fl. .. Þetta er
ótrúlega mikið samsafn og hefur
flest fundist í Köln og nágrenni.
Þarna er og einnig safn látlausra
legsteina er vekja athygli fyrir
fagra skrift og hve hún er skýr og
heilleg þótt 15—17 aldir séu frá
þvi að letrið var hoggið i steinana.
— Það kemur við hjartað á manni
að lesa grafskriftina, einlægnina
og söknuðinn sem maður finnur
að baki henni. Þetta gerir fortíð-
ina svo nálæga því að kenndir
elsku, saknaðar og þrár eru það
sem gildir og smækkar allar fjar-
lægðir.
CONCORDIA HIC IACet
PIA PARENTS (us) SEMIS
(sem)
INNO CENS IN CAELIS
HABETVR.
(Conkordia hvilir hér/(hún
var) ástúðleg foreldrum sín-
um/hún lifði í eitt og hálft
ár/saklaus dvelur á himnum.
Maður hugleiðir margt er maður
reikar á milli sýningardeilda, —
merkilegt að hatrið og hin
fáfengilega sæmd skuli svo mjög
hafa verið í öndvegi frá upphafi
vega. Máski er þetta náttúrulög-
mál sjálfstortímingar, sem einnig
er svo áberandi í dýraríkinu. En
maður fyllist gleði og stolti yfir
„Karnival“. Málverk eftir Max
Beckmann (1884—1950). Lista-
safn Dusseldorfborgar.
því hve margt öviðjafnanlegt, fal-
legt og magnað skuli þrátt fyrir
allt hafa verið skapað í þessari
grimmu veröld.
Haldi einhverjir að það sé ein-
ungis fyrir sérvitringa að njóta
þess sem gild og velhönnuð söfn
hafa upp á að bjóða er það mikill
misskilningur. Ég sé iðulega
ásjónur fólks ljóma af hrifningu
yfir fagurri mynd, fögrum grip,
óvæntri upplifun á söfnum, — og
það er eins vist að manninum er
þaó gefið að hrífast af sliku eins
og t.d. af góðri tónlist eða ein-
stakri náttúrufeguró.
Eg var samferða tveim prúð-
búnum ameríkönum í lestinni frá
Brilssel til Kölnar er voru á leið
til Kuwait um Frankfurt. Þetta
voru kornungir peningamenn frá
Morgan-bankanum á Wall-street i
New York á leið i olíubisniss og
voru stoltir mjög. — Er ég sagði
við þá i gamni að bisniss væri
einskis virði, ,,nothing“, og vitn-
aöi í John Keats, „A thing of
beauty, is a joy for ever“, urðu
þeir hvumsa mjög og virtust ekki
hafa kynnst slíkum hugsunar-
hætti áður, — varð það til þess að
þeir fóru að skeggræóa um þetta
atriði. .. En trútt um talað er það
nú einnig vettvangur griöarlegrar
peningaveltu að höndla með verð-
mæt listaverk og gildan listiðnað,
— þótt slikt verði sjaldnast metið
tfl fjár í sjálfu sér. Auk þess er
andi mannsins ötæmandi vizku-
brunnur en hins vegar ganga auð-
lindir jarðar einn góðan veðurdaá
til þurrðar þvi að maðurinn ber
'ekki gæfu til að gæta hér hófs né
fara með gætni að lífríkinu.
Mér var gengið yfir fnikla brú
yfir Rinarfljót á afliðandi degi og
það var skemmtileg ganga — út-
sýnið einstakt og stemningin
mettuð. A eyri nokkurri léku sér
Iitríkt klæddar smátelpur, en
sjálft fljótið var litlítið og raunar
skolpi líkast, — ég las einnig í
blaði að Miðjarðarhafið væri orð-
ið svo eitrað af iðnverunúm allt
um kring, að það væri jafnvel
hættulegt að dýfa tánni ofan i
það! Rínarfljöt býr við sama
vandamál — iðnverin og kemisk-
ar verksmiðjur höfðu nær eytt
öllu lifi í því, en sem betur fer
tóku menn við sér og hafa fullan
hug á að hreinsa fljótið. „Rín skal
ekki deyja" les maður á plakötum
og í bæklingum. E.t.v. er vaxandi
aðsókn og áhugi á listasöfnum og
sýningum liður i þessum aukna
áhuga á lífríkinu. A söfnum sér
fólk það er ómengað, hreint og
lifrænt hefur staðið af sér aldirn-
ar og ekkert hefur skemmt og
eyðilagt en er líkt og lýsandi viti
aftur í horfnar aldir og fyrri
menningarskeið. Einhvers staðar
stendur: „Andi mannsins er
lampi frá Guði,“ og mælti ekki
Þórhallur biskup eitt sinn:
„Það er svo gaman að skapa
með Guði.“ Menntun i formi fróð-
leiks, þekkingar og tilfinningar
fyrir óforgengilegum verðmætum
og lífrikinu allt um kring er það
sem gildir og gleði veitir hverjum
þeim er njóta vill...
Diisseldorf var þorp fyrir
hundað árum og í menningarlegu
tilliti er hún helst þekkt fyrir það
að hér bjö skáldið Heinrieh
Heine. En á síðari tímum hefur
orðið mikil breyting á og mikil
ntenningarleg uppbygging hefur
átt sér stað. Virðist vera stefnt að
því að í framtíðinni verði hún
miðstöð lista- og menningar svo
sem héraðshöfuðborg ber. Þegar
er hér margt að sjá og er fjöldi
mjög góðra mynda á nýlistasafn-
inu og þó er einungis hægt að
hafa lítinn hluta uppi í einu
vegna takmarkaðs húsrýmis. En
þetta stendur til bóta og á góðum
stað í borginni er hafið að byggja
yfir safnið og nógir peningar eru
fyrir hendi því aö sjálft Ruhr-
héraðið stendur aö baki safninu. í
DUsseldorf er nafntogaður lista-
háskóli sem reistur var i byrjun
átjándu aldar og er jafnframt ein
fyrsta gilda menningarstofnun
borgarinnar. Hafa margir heims-
þekktir myndlistarmenn kennt
við skólann, m.a. Paul Klee, er
var rekinn er Hitler komst til
valda, og Joseph Béuys, nafn-
togaðasti framúrstefnulistamaður
Þýskalands i dag. Sá var einnig
rekinn frá skólanum en það er
önnur saga sem ég segi frá í næsta
pistli. í Listahöll borgarinnar er
hefur starfað í 10 ár um þessar
mundir eru stöðugar sýningar og
er mjög vandað til þeirra. A' Lista-
safninu er margt að sjá af eldri
sem yngri list, — því miður var
hluti þess lokaður sem mun stafa
af því að risastór mynd eftir
Rubens var mikið skemntd fyrir
nokkrum vikum. Sprautað yfir
hana sýru og er þetta annað
tveggja liður í skipulögðum
skemmdarverkúm á listaverkum
eða að hér er geðbilaður maður að
verki. — hafa um 15 myndir verið
skemmdar á uúdanförnum mán-
uðum viðs vegar um landið.
Enginn veit með vissu hver eða
hverjir hér eru að verki en hér er
naumast um hærra þroskastig að
ræða en hjá þeim er miskunnar-
laust menga lífríkiö i hagnaðar-
skyni eða svífast einskis með of-
beldi og ránum til að vekja
athygli á stefnumálum sínum.
E.t.v. er hér um misheppnaðan
iistamann að ræða en slíkir eru
svo sem sagan segir eirihverjir
hættulegustu menn þjóðfélagsins.
A þessu safni er um þessar
mundir mikil sýning á hluta
einkasafns Georgi Costakis. sem
„Þjóð- og hagvaxtarsafnið" —
Volks und YVirtsehaftsmuseum.
Er hér um mjög fróðlegt safn að
ræða er sýnir, svo sem nafnið
bendir til. þröun iðnaðar og hag-
vaxtar í félagslegu samhengi.
Orkuþróun, samanburð hagkerfa
innan Sambandslýðveldisins og
umhveríisvernd, auk hvers konar
upplýsinga og fróðleiks unt efni
þau er byggja upp og eru notuð í
iðnaöi ofan jaröar sem neðan.
Vissi ég ekki áður að slik söfn
væru til á jafn hnitmiðuðum
grundvelli og þó er þetta safn frá
árinu 1926 en hefur verið bætt og
endurnýjað eftir þvi sem fram-
þróunin hefur gefið tilefni til. . .
Skrapp til Krefeld eina dag-
stund og leit á tvö söfri. „Kaiser
Wilhelm“, safn listar og listiðn-
aöar er var opnað 1897, stækkaö
1912 og loks endurbyggt og
endurnýjað á árunum 1966—69.
Hér er um að ræða untfangsmikið
safn listar og listiðnaðar frá gotik
til jugendstíls auk rnjög athyglis-
verðs safns nýlista. Þá er einnig i
Kiæfeld sérstakt safn er Lange-
safnið nefnist og er gjöf dr.
Ulriks Lange, í minningu föður
sins, Hermanns Lange, er lét
byggja það árið 1928, og fékk til
liðs við sig arkitektinn nafntog-
aða Ludwig Mies van der Rohe.
Húsiö, sent var afhent árið 1968. á
f.vrst og fremst að þjöna sem afl-
vaki og stuðningur við nýlistir. .. .
Legsteinar og leirvasar. (Rómversk-germaníska safnió í Köln).
var opnað nýlega og hefur vakið
mikla athygli. Costakis þessi er
griskur að ætt en hefur búið allt
sitt lif í Moskvu en þangað fluttist
faðir hans er var tóbaks-
kaupmaður. Costakis hefur lengi
safnað rússneskri myndlist á 20.
öld og mun safn hans telja 500
myndir og skúlptúa. Flnginn
skilur hvernig honum hefur
tekist að semja svo við yfirvöld i
Rússlandi að hann skipti safni
sínu bróðurlega á milli Austurs
og Vesturs — fá leyfi til að flytja
myndirnar úr landi og síðast en
ekki sízt fá yfirvöldin til að skrifa
undir skj,al sem skuldbindur þau
til að sýna gjöfina alla þegar lokið
er byggingu viðbótaráfanga við
iístasafn nokkuð í Moskvu. Þetta
þýðir ekkert annað en algjöra
kúvendingu á stefnu þeirra
eystra gagnvart nýlistum — ef
þeir þá treysta sér til að halda
gerða samninga, og slík sýning
myndí hafa ómælda þýðingu fyrir
menningarlif í Rússlandi. Hér eru
myndir eftir brautryðjendur líkt
og Malewitseh, Kandinsky,
Chagall, Tatlin, Rodtschenko,
Larionov o.fl. Sjálfur hyggst
Costakis flytjast til Ameríku, og
likt og hann orðar það, sækja um
vist á heimili fyrir aldraða.
— I Dússeldorf sá ég einnig
mjög áhugavert safn er nefnist
Leikhúsgríma frá gröf herdeild-
arforingjans L. Poblicius. (Róm-
versk- germaníska safnið Köln).
„Kona á útikaffihúsi" eftir Ernst
Ludwig Kirehner (1880—1938).
Nýlistasafnið Dússeldorf.