Morgunblaðið - 15.10.1977, Blaðsíða 4

■ ■A blMAK
ÍO 28810
car rental 24460
bílaleigan
GEYSIR
BORGARTÚNI 24
LOFTLEIOm
C 2 1190 2 11 38
FERÐABÍLAR hf.
Bílaleiga, sími 81260.
Fólksbilar, stationbilar, sendibil-
ar. hópferðabílar og jeppar
GRENSÁSVEGI 11
SÍMAR 83150 - 83085
Opið frá 9 — 7
laugardaga 10 — 7
Við viljum vekja at-
hygli á eftirtöldum bíl-
um sem eru til sýnis
hjá okkur.

Cortina 1600 L, 4ra dyra,
árg 1977, ekm 10 þús km
Verð 2 2 millj
Volvo 144, 4ra dyra, árg
1974, ekinn 79 þús km Verð
2 2 millj
Mazda 929, 2ja dyra, árg
1976, ekinn 23 þús km Verð
1 800 þús
Benz 230, árg 1972. ekinn
115 þús km Verð 2.1 millj
Skipti á Bronco
Saab 99 S. 2ja dyra, árg
1974, ekinn 50 þús km Verð
1 950 þús
Bronco, 6 cyl, árg 1974,
ekinn 56 þús km Verð 2 4
millj
Willys blæjujeppi, árg
1974, ekinn 40 þús km V-8
vél, veltigrind, teppalagður o.fl.
Verð 2 1 millj
Ford Econeline sendibíll
með gluggum, árg 1974, ekinn
70 þús km 8 cyl, sjálfskiptur,
vel með farinn bfil, verð 2 3
millj
Leggjum áherslu á
öruggan frágang
afsalsgagna og
skuldaviðurkenninga.
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. OKT0BER 1977
I
Olafur Oddur Jónsson, sóknarprestur í Keflavik:
Þroskahjálp á
Suðumesjum
i.
Mannréttindi.
Hvers vegna er þessí félat,s
stofnun æskileg? Allir eiga svir
við þeirri spurningu. Eins og þeg
ar hefur komið fram opinberlega
verður einn tilgangur félagsins,
,,að berjast fyrir réttindum og
vinna að málefnum þroskaheftra
og tryggja þeim fulla jafnréttisað-
stöðu á við aðra þjóðfélags-
þegna".
Segja má að menn geti á marg-
þættan hátt gerst rödd hinna
þroskaheftu, sem til þessa dags
hafa ekki átt þess kost að standa
vörð um þau mannréttindi, sem
sérhver maður hefur fengið í
vöggugjöf. Menn eru að vísu ekki
fæddir jafnir, en þeir eru fæddir
með jafnan rétt, enda þótt áðstað-
an sé misjöfn til þess að standa
vörð um réttindi sín.
Við erum stödd hér í kvöld,
ekki einvördungu til þess að
stofna samtök, heldur einnig til
þess að standa vörð um gildi
mannlífsins og rétt allra manna.
Innst inni vita menn að lífið er
það dýrmætasta sem þeír eiga, og
ef þeir bera ekki virðingu fyrir
eigin lífi og annarra, þá mun allt
gildismat þessa mannkyns riða til
falls.
í kvöld verður hafin sókn til
sigurs varðandi málefni þroska-
heftra á Suðurnesjum, málefni,
sem allir sanngjarnir menn ættu
að geta sameinast um hvar í
flokki sem þeir standa og hvaða
trú sem þeir játa. Við erum minnt
á gildi lífsins og virðinguna fyrir
lífinu, sem stpndum virðist létt-
vægt metið og litið sinnt. Það sýn-
ir að samtíðin er mótuð af annar-
legu gildismati.
Kristinn boðskapur leggur
áherslu á, að sérhver maður sé
óendanlega dýrmætur í augum
Guðs. Hin ævagamla kenning um
jafnrétti og bræðralag allra
manna felur í sér að allir séu
fæddir með jafnan rétt. Þá yfir-
lýsingu finna menn í stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna frá 1945 og
mannréttindayfirlýsingunni frá
1948.
Ef við lítum á spjöld sögunnar,
þá verðum við vitni að því hvern-
ig hugmyndin um líkt gildi og
jafnan rétt manna hefur stundum
verið látin víkja fyrir kenningum
um yfirburði einstakra kynþátta.
Um leið má sjá sínnuleysi gagn-
vart ýmsum minnihlutahópum,
sem ekki hafa átt þess kost að
koma málum slnum á framfæri á
lýðræðislegan hátt. Ef við lítum
okkur nær þá má Ijóst vera, að
Suðurnesjamenn hafa verið af-
skiptir á einn og annan hátt,
vegna þess að þungi atkvæða-
magnsins hvílir annars staðar.
Eitt sifin var orðuð athyglisverð
en umdeild hugsun sem er á þessa
leið: „Frá sérhverjum eftir hæfi-
leikum hans, til sérhvers eftir
þörfum hans". Þetta er fyllilega
réttlætanleg viðmiðun, enda þótt
seint muni takast að skapa algjör-
an jöfnuð. Hugmyndin felur í sér
markmið að stefna að í mannúðar-
málum, sem miða að því að bæta
stöðu þeirra sem minna mega sín.
Allir eru reiðubúnir að viður-
kenna, að nútíma læknislist,
hjúkrun og félagsleg umsjá, sé
vitnisburður um hátt mat á gildi
einstaklingsins. Sjúkrahús, trygg-
ingar, barn:vernd, Rauði kross-
inn, Hjálparstofnun kirkjunnar,
heilsuverndarfélög, félög til bar-
áttu gegn krabbameini og lömun,
slysavarnarfélög, aðstoð við
áfengissjúklinga og annað menn-
úðarstarf, talar sínu máli um sið-
ferðilega ábyrgð, sem er fram-
kvæmd i verki. Nú er ætlunin að
bæta einu félaginu við, sem á
fullan rétt á sér, þó fyrr hefði
verið, en hefur ekki verið til stað-
ar hér á Suðurnesjum. Mér leyfist
um leið að minna á, að erindi
Krists, kristins boðskapar, við
þennan heim var og verður fyrst
og fremst þetta: Að gera heiminn,
þetta mannlíf mennskara og
mannúðlegra. Allir þeir sem eru
kenndir við hans nafn ættu að
hafa áhuga á þeirri viðleitni og i
þeim efnum gefst mönnum nú
enn eitt tækifærið.
II.
Þroskahjálp.
Félag sem Þroskahjálp getur
unnið ómetanlegt starf fyrir
þroskahefta, sem hefur verið gef-
inn allt of lítill gaumur hingað til.
Málefni þeirra er eitt af því sem
menn hafa forðast að ræða opin-
skátt. Við könnumst öll við þess
háttar feimnismál. Eitt sinn var
feimnismál að ræða um kynlíf, og
nú vill samfélagið sem minnst
vita og ræða um dauðann, enda
vita fáir hvernig best er að bregð-
ast við, þegar hann ber að dyrum.
Segja má að allt til þessa hafi
málefni þroskaheftra verið þoku
hulin. En sem betur fer er breyt-
ing í aðsigi.
Við getum t.d. spurt hver hafi
látið sig varða örvitann, sem ekki
kann að forðast augljósar hættur,
kann ekki að gæta þarfa sinna
nema með langvarandi þjálfun?
Hann veit vart um hvað óhætt er
að leggja sér til munns, er ótal-
andi og verksvit hans er afar tak-
markað. Örvitinn er líkamlega
vanþroska og verður að fá alla þá
aðhlynningu, sem unnt er að láta í
té, en aðeins fámennur hópur hef-
ur borið byrðina með honum.
Hvað höfum við gert til þess að
hjálpa fávitanum til að forðast
augljósar hættur, kenna honum
að matast og klæðast, en einmitt
það hefur hann tök á að gera, ef
honum er liðsinnt og hjálpað til
þroska? Það er fásinna að ein-
angra hann frá samfélaginu, því
með hjálp og skilningi getur hann
orðið all vel talandi og myndað
einfaldar setningar, enda þótt
orðaforðinn sé lítill. Að mati sér-
fræðinga getur hann unnið ein-
föld verk undir annarra stjórn.
En hversu mikið hefur ekki vant-
að á, að honum sé sýnd full virð-
ing? Hann hefur þörf fyrir upp-
örvun og hrós, sem eflir sjálfs-
traust hans, en í stað þess hefur
hann oft oróið fyrir aðkasti og
fengið steina fyrir brauð.
Markmiðið með þessari félags-
stofnun er að skapa þroskaheft-
um aðstöðu til að efla hug sinn og
hönd, en það er forsenda þess, að
þeir geti tekið að sér létt störf í
samfélaginu, störf, sem þeir ráða
við og glæðir líf þeirra fyllingu.
Þeir sem til þessa fundar boða
vilja berjast fyrir því, „að þroska-
heftum veitist ákjósanleg skilyrði
til þess -að ná þeim þroska, sem
hæfileikar þeirra leyfa, og að
starfsorka þeirra verði fullnýtt".
En félagið mun einnig, ef tími
og tækifæri gefst til, vinna al-
mennt að málefnum þeirra sem
eru vanþroska. í hugann koma
börn, sem ekki geta fylgst með
venjulegri kennslu i skólum svo
vel sé. Köllum skólayfirvöld til
ábyrgðar í þeim efnum, meir en
orðið er. Þau börn þurfa einnig að
fá kennslu við hæfi, ekki aðeins
hvað varðar þekkingaratriði,
heldur alhliða mótun persónu-
leikans, sem miðar að því að
hjálpa þeim til þess að verða nýtir
Olafur O. Jónsson.
borgarar. Við skulum ekki loka
augum fyrir þeim tækifærum,
sem eru fyrir hendi. Ég er þess
full viss, að því meir sem að þessu
málefni verður unnið, þeim mun
meiri blessun mun af því hljótast
fyrir alla viðkomandi. Hjálpum
þroskaheftum til sjálfsbjargar, ef
þess er nokkur kostur.
III. '
Skólakerfið
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að íslenska skólakerfið hef-
ur til skamms tíma ætlað öllum
nemendum sama námsefnið. Það
hefur ekki verið ákvörðun skóla-
stjóra og kennara, heldur kerfis-
ins, sem aó baki stendur. Einn
kennari minn við M.R. sagði eitt
sinn, „að svo virtist sem skapa
ætti snillinga úr öllum á íslandi".
Það sem mestu skiptir hefur ef til
vill gleymst, en það er að efla
þann þroska og þá hæfileika, sem
blunda í hverjum og einum og eru
vissuléga fjölbreytilegir. Það
virðist vera að rofa til í þessum
efnum, í það minnsta hefur verið
gefin út reglugerð um sér-
kennslu, enda þótt engir peningar
fáist til þess að framfylgja henni.
Það má því betur ef duga skal og
um leið verður að afnema það
furðulega mat, að bóknám sé
æðra en verknám. Þess háttar
skilgreining er ekki á rökum
reist, hún byggist einfaldlega á
„snobbi".
Afleiðingin af þessum rang-
snúna hugsunarhætti hefur síðan
orðið sú, að skólanum hefur tekist
á einstæðan hátt að skapa van-
metakennd hjá þeim nemendum,
sem valda ekki því námsefni, sem
öllum er ætlað. Skólinn hefur
þannig átt sinn þátt í þvi að svipta
þroskahefta nemendur sjálfsvirð-
ingunni með því að gera ósann-
gjarna námskröfu til þeirra. Það
væri ekki fráleitt að móta grunn-
skólann eftir fjölbrautahugmynd-
inni. Þannig væri hægt aó sniða
nemendum stakk eftir vexti, eftir
því sem hæfileikar og áhugamál
leyfa. Það er kominn timi til, að
skólinn sjái hlutverk sitt ekki ein-
vörðungu í þvi að miðla þekkingu,
heldur einnig í því að skapa já-
kvætt og heilbrigt lífsviðhorf hjá
nemendum á öllum þroskastigum.
Þá er von til þess, að hæfileikar
nemenda nái að njóta sin, og það
laðar fram virðingu fyrir sjálfum
þeim og öðrum.
Sérhver einstaklingur og ekki
síst þroskaheftir hafa þörf fyrir
að fá tækifæri, sem efla og þroska
huga og hönd, sál og líkama. Þetta
tvennt verður að haldast i hend-
ur. Við verðum að sjá manninn
sem eina heild, þar sem hið and-
lega og líkamlega þroskast jöfn-
um höndum. Það verður öllum að
vera ljóst, sem vinna að máLefn-
um þroskaheftra.
Auk þess er alkunna, að börn
hafa þörf fyrir umhyggju og ör-
yggi, einkum og sér í lagi ef
þroska þeirra er ábótavant. Um-
hyggjan verður að vera til staðar
bæði heima og heiman. Skapa
verður þroskaheftum skilyrði til
þess að læra, ekki fyrst og fremst
af bókum, heldur af reynslunni
og í glímunni við verkefnin. Efla
verður sköpunargleði þeirra og
félagsþroska, enda hafa þau
mikla þörf fyrir félagsskap.
Þroskaheft börn hafa einnig þörf
fyrir uppörvun og hrós, eins og
áður sagði, en þá verða menn að
hafa í huga hið algilda, „að hrós:
fyrir viðleitni en ekki gáfur".
IV.
Gildi mannsins.
Stundum spyr ég sjálfan mig að
því hvers konar fólk þjóðfélagið
vilji skapa? Djörf spurning, en
eflaust kýs það helst skyldurækna
þegna. Það má öllum ljóst vera, að
ef við beitum börn, þroskaheft
sem önnur, of miklum aga, þá
fáum við ósjálfstæða einstakl-
inga, sem eru ekki nægilega færir
um að taka eigin ákvarðanir. Ef
við veitum á hinn bóginn sömu
börnunum of mikið frelsi, þá
munu þau ekki taka nægilegt til-
lit til annarra og verða óþolandi í
umgengni. Meðalvegurinn hlýtur
að vera sá rétti, ef við stefnum að
því að skapa heilbrigðan þroska
barnanna. Of mikið virðist gert af
því að gera eitthvað fyrir börnin i
stað þess að fá þeim verkefni, og
ljóst er, að oftast er reynt að
skemmta þeim i stað þess að láta
þau skemmta sér. Það verður að
sýna öllum börnum visst traust,
ef skapa á hjá þeim ábyrgðartil-
finningu. Ábyrgðartilfinning
skapast ekki einvöröungu af boð-
um og bönnum.
Aður fyrr var manngildi oft
metið eins og sagt hefur verið
„eftir líkamshreysti og verk-
lagni“, en með aukinni tækni hef-
ur manngildið verið metið „eftir
þekkingarforða og tæknikunn-
áttu“. Það er auðvelt að hláupa
öfgana á milli í þessum efnum, og
verum minnug þess, að maóurinn
hefur gildi sem maður, sem
mannvera, fædd í þennan heim.
Vmsir hafa borið því vitni, að
þroskaheft barn í skóla verði oft
að látff af hendi heilbrigöan metn-
að, en það fær í staðinn taumlausa
vanmetakennd. Ég minnist þess,
að ég kenndi eitt sinn piltum, sem
voru búnir að bóka sig sem ónytj-
unga framtíðarinnar, svo mjög
hafði skólinn lamað sjálfstraust
þeirra, vegna þess aö þeir höfðu
hvað eftir annað beðið ósigur í
glímunni við námsefnið. Og þegar
við dirfumst að spyrja hver sé
Úlvarp Reykjavík
VEÐURFREGNUM verður útvarpað frá Veðurstof-
unni kl. 01.00. 07.00, 08.15, 10.10, 12.25, 16.15,18.45 og
22.15 verkfallsdagana. Á sömu tíinum verður útvarpað
tilkvnninj'um frá tilkynninjíaskvldunni, lögreglu.
vitamálastjóra, almannavörnum, Slysavarnafélagi ls-
lands björgunarsveitum, svo og nauðsynlegar tilkynn-
ingar stjórnvalda varðandi öryggisvörslu og heilsu-
gæslu.