Morgunblaðið - 16.10.1977, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. OKTÓBER 1977
DOKUMENTA
Þaó hefur veriö þungbúið veóur
undanfarið, — það haustar
snemma í Þýzkalandi það þessu
sinni, veðrið hefur verið rysjótt
og við bætist að sumarið kom
ekki, eóa svo finnst mönnum hér,
eru betra vanir og vísa til tveggja
undangenginna góðsumra.
— Hinni miklu sýningu á sam-
safni framúrstefnu- og nýlista, er
hefur hlotið nafnið
„Dokumenta", og sem stendur
jafnan yfir í nákvæmlega 100
daga lauk sl. sunnudag 2. október.
Um þá helgi gekk fárveður yfir
N-Evrópu og þótt það næði ekki
Kassel i hámarki sínu var þar
þungbúið veður, rok og regn-
hryðjur í bland.
Það var erfiðleikum bundið að
skoða hina viðamiklu sýningu
sem var í þrem stórúm bygg-
ingum og það var þungt yfir högg-
myndunum er dreift var um alla
borgina, — og þótt höggmyndir
geti ósjaldan fengið yfir sig magn-
aðan, ófreskan svip við slíkar að-
stæður var því ekki til að dreifa
að þessu sinni. Þær hurfu margar
nær alveg í dimmuna eða voru
ósköp pasturs- og líflitlar. Máski
hefði útisýningin lagst betur á
mig í skaplegu veðri í sumar en ég
verð þó aó viðurkenna að margt í
framúrstefnu- höggmyndalist síð-
ari ára er mér litt að skapi og
finnst eiga lítið skylt við skúlptúr.
Mér þykir þetta frekar leiðinleg
þróun þar sem ég hef yfirleitt
jafnan verið mjóg móttækilegur
John Davies Englandi: „Nafnlaus hópmynd í eðlilegri stærð" 1976—77.
fyrir nýjum viðhorfum i skúlptúr-
list. Hvort þetta séu elliglöp hjá
mér eða afturför' í skúlptúrlist
mun tíminn leiða í ljós. Ég á erfitt
með að melta skúlptúr, sem er að
mörgu leyti frekar hugmynd,
heimspeki eóa bókmenntir heldur
en handfast rúmtak — en hins
vegar get ég vel viðurkennt að
þetta geti útaf fyrir sig talist gild
list.
„DOKUMENTA", er nafn á al-
þjóðlegu yfirliti á því helsta sem
talið er að hafi gerst i listaheimin-
um milli sýninga er að sjónlistum
lýtur, en sýningin er sett upp á
fjögurra ára fresti. Að þessu sinni
voru raunar fimm ár frá siðustu
sýningu, sem mun hafa stafað af
fjárhags- og skipulagserfið-
leikum. Sýningarnar eru óhemju
kostnaðarsamar enda mjög vand-
að til uppsetningar þeirra, og þótt
aðsókn sé mjög góð og skili
ómældum beinum sem óbeinum
arði til Kassel-borgar og í vasa
íbúa hennar, þá gengur erfiðlega
að fjármagna þær. I nær hvert
skipti sem sýning hefur runnið
sitt skeið hefur því verið spáð að
þetta hafi verið siðasta sýningin,
en einhvern veginn hefur þetta
gengið til þessa þrátt fyrir alla
framkvæmdarerfiðleika og hrak-
spár.
Fyrsta „Dokumenta“ — sýning-
in opnaði dyr sínar snemmsumars
árið 1955 og var framkvæmda-
stjóri hennar málarinn Arnold
Bode (1900—1977), en hann hef-
ur jafnframt verið nefndur faðir,
frumkvöðull og driffjöður hug-
myndarinnar aó sýningunum. Svo
undarlega vildi til að Bode lézt
aðfararnótt mánudags, aðeins
fáum stundum eftir að sjötta
,,Dokumenta“-sýningin hafði
lokað dyrum sinum. Hafði hann
nokkrum dögum áður tekið við
verðlaunum stofnunar Paul
Dietrichs, 8000 mörkum, sem
sérstakri viðurkenningu fyrir
ómetanlegt framlag til „Doku-
menta,, sem væri álitin virtasta og
mikilvægasta sýning nútímalistar
í veröldinni“. Lét Bode þá svo um
mælt, að draumur sinn væri að
lifa opnun „Dokumenta" árið 1981.
Er prófessor Bode verð 75 ára
sendu 108 listamenn viðs vegar að
úr veröldinni honum málverk,
teikningar, höggmyndir og grafík
í viðurkenningarskyni fyrir störf
hans og hlutdeild i þróun nútíma-
listar. Margt merkiiegt hefur
gerst á „Dokumenta“ og margt
„tabúið“ brotið. Ég man t.d. eftir
því að það var einmitt á „Doku-
menta“ 1968, að pop-listih hlaut
fyrst alþjóðlega viðurkenningu og
söfn um allan heim tóku við sér. í
dag er pop-listin orðin sigild og
mjög áberandi á hinum virtustu
söfnum, þykir jafnvel víða gamal-
dags og úrelt i listheiminum. Var
það áberandi á sýningunni í ár að
sumir amerískir pop-frumkvöðlar
voru með krampakennda tilburði
til að endurnýja og víkka
tjáningarsvið sitt.
Að þvi er ég best veit, þá hefur
íslenzkum myndlistarmönnum
aldrei verið boðið að sýna sérstak-
lega i Kassel, sem má hiklaust
skrifast á reikning heimsþekkts
ódugnaóar þeirra á alþjóðlegum
vettvangi. Erum við helst frægir
fyrir þetta atriði erlendis og má
vel vera að þetta heyri undir ein-
hvern ismann i nýlistum heims-
ins. — En í ár er eitt verk eftir
Islending á sýningunni og á hér í
hlut Magnús Pálsson myndlistar-
maður og fyrrum leikmynda-
gerðarmaður. Hvernig þátttaka
hans er til komin hef ég ekki
hugmynd um en máski hefur
hann hér notið vináttu og velvild-
ar Dieter Roth, sem er stórt nafn
hér í Þýskalandi og á mörg verk á
sýningunni. En hvað um það, hér
er vonandi brotið blað i alþjóð-
legum samskiptum Islendinga við
umheiminn á myndlistarsviði. Ég
vil skjóta þvi hér aó, af gefnu
tilefni, aó hvorki Erró né ís-
lendingarnir i Amsterdam og fél-
agi þeirra Ben Sveinsson í Dússel-
dorf hafa verið með á þessum
sýningum, svo að Magnús Pálsson
er hér örugglega fyrstur.
Af þeim þrem „Dok.umenta,, sýn-
ingum sem ég hefi séð, 1959, 1968
og 1977., þótti mér sýningin í ár
áberandi risminnst og koma
minnst á óvart. Hér þótti mér
skorta slagkraft og það var langt
frá því að hún lyfti mér upp og
fyllti mig eldsneyti svo sem t.d.
sýningin 1968 gerði, — hins
vegar á ég stórum fleiri minning-
ar um lítilsigld framlög einstakl-
inga og samvinnuhópa en á
hinum fyrri sýningum. Þykir mér
hreint ótrúlegt hvað hugkvæmni
manna eru litil takmörk sett i þvi
sambandi að setja allar mögu-
legar framkvæmdir undir hugtak-
ið myndlist en sem ég mundi á
stundum frekar nefna ólistir og
hámark ófrjós andleysis og lífs-
leiða.