Morgunblaðið - 18.10.1977, Blaðsíða 18
18
MÓRGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1977
Fjármálaráðherra:
„Engin ríkisstjórn hefur sýnt opin-
berum starfsmönnum meiri trúnað”
GEIR Hallgrímsson, forsætisrádherra, gaf í sameinuðu
þingi í gær yfirlit yfir stöðu samningamála BSRB og
ríkisins, ákvarðanir kjaradeilunefndar um starfsheim-
ildir, lögum samkvæmt, og meint brot á takmörkuðum
verkfailsrétti við framkvæmd yfirstandandi verkfalls.
Er ræða forsætisráðherra birt í heild á öðrum stað í
hiaðinu í dag. Umræður um greinargerð forsætisráð-
herra verða lauslega og stuttlega raktar hér á eftir,
efnislega, en þó aðeins í grófum dráttum.
Sömuleiðis að knýja á um kröfur
Endurskoðunarákvæði
og verðbótaréttur
Lúðvík Jósepsson (Abl.)
kvaddi sér hljóðs á eftir forsætis-
ráðherra. Hann sagði formenn
þingflokka Alþýðubandalags og
Alþýðuflokks hafa farið fram á
það þá um morguninn að forsætis-
ráðherra gæfi Alþingi, f.h. ríkis-
stjórnarinnar, skýrslu um stöðu
samningaviðræðna við BSRB og
framvindu yfirstandandi verk-
falls. Við þessum tilmælum hefði
ráðherra nú orðið.
Lúðvik gagnrýndi síðan ríkis-
stjórnina fyrir tvær meginskyss-
ur, að hans dómi. I fyrsta lagi
fyrir að hafa kallað síðasta tilboð
sitt í viðræðunum „lokatilboð",
sem hefði knúið á um fram-
kvæmd verkfalls af hálfu BSRB. I
annan stað fyrir óeðlilega stífni
varðandi endurskoðunarrétt
(með verkfallsheimild), ef verð-
bótaþáttur væntanlegs kjara-
samnings raskaðist á 2ja ára
samningstimabili, m.a. fyrir
hugsanlegt frumkvæði ríkisvalds-
ins sjálfs. Eðlilegt væri að BSRB-
menn nytu sama réttar og önnur
launþegafélög i þessu efni, enda
stangaðist slíkt samkomuiag ekki
á við lög unt kjarasamninga BSRB
frá því í mai 1976, að sínu mati.
Lúðvík kvaðst ekki ræða almennt
um inntak samningsviðræðna nú,
eða réttmæti framkominna
krafna, að öðru Ieyti en endur-
skoðunaratriðinu.
Opinberir
starfsmenn drógust
aftur úr öðrum
Gylfi Þ. Gíslason (A) staðfesti
orð Lúðvíks varðandi tilmæli til
ríkisstjórnar um skýrslu um stöðu
kjaradeilu við BSRB. Ekki væri
viðeigandi að svo viðtækt verkfall
stæði dögum saman án þess að
Alþingi fengi nákvæma greinar-
gerð um framvindu mála.
Gylfi sagði ómótmælanlegt að
opinberir starfsmenn hefðu á
undanförnum árum dregizt aftur
úr öðrum launastéttum kjaralega
séð. Uppsögn samninga hefði því
verið eðlileg af þeirra hálfu.
sínar með beitingu þess réttar
(takmarkaðs verkfallsréttar),
sem Alþingi hefði veitt þeim á sl.
þingi. Hins vegar yrði að gera ráð
fyrír því að farið yrði að lögum í
þvi efni. í einu og öllu ber að
virða lög, sagði Gylfi, eins i verk-
falli sem í annan tima.
Gylfi taldí að komast hefði mátt
hjá verkfalli ef samningsaðilar
hefðu haldið af lagni á málum.
Það atriði heyrði hins vegar til
liðinni tíð. Nú þyrfti að snúa sér
að því að ná viðunandi lausn í
viðkvæmri deilu. En gæta yrði
þess við samningagerð, sem gilda
ætti I tvö ár, að opinberir starfs-
menn drægjust ekki á nýjan leik
aftur úr öðrum í kjörum.
Gylfi sagði að lokum, að þing-
flokkur Alþýðuflokksins teldi það
mikilvægt fyrir alþjóðarhags-
muni að samningar tækjust sem
allra fyrst, þar sem tekið væri
tillit til réttmætra hagsbóta ríkis-
starfsmanna.
Handahófskennd
framkvæmd verkfalis
Magnús Tofi Ólafsson (SFV)
sagði það hafa staðizt á endum, að
Alþingi var sett og að fyrsta verk-
fall opinberra starfsmanna á ís-
landi hafi komizt til fram-
kvæmda. Hann sagðist fagna þvi
að samningaviðræður deiluaðila,
sem legið hefðu niðri um sinn,
væru nú aftur hafnar. Magnús
sagði naumast rétt að ræða ein-
stök efnisatriði samninganna hér
og nú, meðan leitað væri sátta i
viðkvæmum kjaraviðræðum.
Ástæða væri þó til að átelja þau
vinnubrögð, sem viðhöfð hefðu
verið. Ábyrgð beggja aðila, ekki
sízt ríkisvaldsins, væri mikil, að
verkfallið stæði sem skemmst.
Það hefði verið rangt af ríkis-
stjórninni að „loka sig inni á síð-
asta snúningi viðræðna með
svokölluðu „lokatilboði“.“ Hins
vegar væri og ýmislegt, sem að
mætti finna í framkvæmd sjálfs
verkfallsins. Urskurðir kjara-
deilunefndar heföu ékki verið
virtir að fullu. Hins vegar hefðu
ýmis gögn, sem búin hefðu verið í
Verkfall
ríkisstarfs-
manna rœtt
í sameinuðu
þingi
hendur kjaradeilunefndar, verið
úrelt orðin. Framkvæmd verk-
fallsins hafi og verið handahófs-
kennd að sumu leyti. Verkfall
hafi verið einn dag á sumum
vinnustöðum, en ekki þann
næsta. Erlendum ferðamönnum
hafi verið haldið nauðugum i
landinu. Hringlandaháttur f mál-
um, er snertu skólakerfið, bæði af
hálfu BSRB og menntamálaráðu-
neytis, hefði verið áberandi. Sýnt
væri að ráðuneytið hefði ekki bú-
ið sig undir að mæta þeim máls-
atvikum, sem upp hefðu komið,
með þeim afleiðingum, að óþæg-
indi og leiðindi hefðu gert vart
við sig, sem komast hefði mátt
hjá.
Magnús Torfi fagnaði því að
viðræður væru hafnar. Hann
skoraði og á ríkisstjórnina að
opinbera niðurstöður kannana,
sem Hagstofa íslands hefði gert,
þ.e. samanburð á launum opin-
berra starfsmanna og launþega á
frjálsum vinnumarkaði. Sér skild-
ist á orðum fjármálaráðherra, að
sá samanburður hefði leitt í ljós
ósamræmi, opinberum starfs-
mönnum í óhag, sem eðlilegt væri
að leiðrétta.
Endurskoðunaratriðið
og lögin
Ragnar Arnalds (Abl.) sagðist
ekki ætla að ræða atriði kjaravið-
ræðna, utan endurskoðunaratrið-
ið. Eðlilegt væri, t.d. ef ríkisvald-
ið rifti verðbótaákvæði samninga,
að uppsagnarréttur væri til staðar
með sama hætti og hjá öðrum
launþegum (þ.e. verkfallsréttur).
Ekkert ákvæði í núgildandi lög-
um meinaði samningsaðilum að
semja sérstaklega um þetta atriði.
Rangt væri hjá forsætisráðherra
að slíkt samningsatriði stangaðist
á við lögin um takmarkaðan verk-
fallsrétt opinberra starfsmanna.
Samanburður við
frjálsan vinnumarkað.
Matthías Á. Mathiesen, fjár-
málaráðherrá, sagði að núverandi
ríkisstjórn hefði beitt sér fyrir
lögum um takmarkaðan verkfalls-
rétt opinberra starfsmanna, sem
BSRB hefði lengi barizt fyrir, á
grundvelli samkomulags, sem
menn yrðu að hafa i huga, er
staða mála væri rædd nú. Engin
rfksistjórn hafi sýnt opinberum
starfsmönnum meiri trúnað.
Hann sagði að Hagstofa íslands
hefði fyrir sitt frumkvæði unnið
að könnun á launasamanburði op-
inberra starfsmanna og launþega
á frjálsum vinnumarkaði. Sá sam-
anburður hefði sýnt að opinberir
starfsmenn hefðu dregizt aftur úr
almennum vinnumarkaði launa-
Iega á sumum sviðum. Rétt þætti
að leiðrétta slíkt nú, innan ramma
þess mögulega, þó deila mætti um
leiðir að því marki.
Ráðherra vék að samkomulagi
við BSRB, er frumvarp til laga
var samið og fram sett — um
takmarkaðan verkfallsrétt, þ.á m.
tilurð kjaradeilunefndar, sem
hafa skyldi úrskurðarvald um,
hverjir skyldu sinna störfum í
ríkiskerfinu, kæmi til verkfalls,
til að halda uppi nauðsynlegri
heilsu- og öryggisgæzlu. Þessar
lögbundnu takmarkanir þyrfti að
virða nú. Einnig lögbundin
ákvæði þess efnis að verkfalls-
réttur sé takmarkaður aðalkjara-
samning á 2ja ára fresti. Hann
sagði að svokallað lokatilboð hefði
verið bundið við sjálfan launa-
stigann, ekki önnur atriói, sem
raunar hefðu ekki verið öll komin
fram, sem þó hefði verið æskilegt
og raunar nauðsynlegt til að hægt
hefði verið að taka afstöðu til
heildarniðurstaðna.
Þá vitnaði fjármálaráðherra til
skýrslu stjórnar BSRB i Ásgarði,
málgagni BSRB, 2. tbl. 1976, þar
sem segir: „Vilji kom fram hjá
fulltrúum ríkisins til að endur-
skoða mætti launaliði samnings
tvisvar á samningstímabilinu, ef
forsendur lægju fyrir, að laun-
þegar á frjálsum vinnumarkaði
fengju launahækkun. Verkfalls-
réttur gilti ekki við slíka endur-
skoðun, heldur skyldi gerðardóm-
ur skera úr ágreiningi.“ Þá segir i
Ásgarði: „Fundurinn samþykkir
með hliðsjón af aðstæðum í samn-
ingaviðræðum að ganga inn á
tveggja ára samningstímabil með
uppsagnarrétti miðað við 1. júlí
1977 með verkfallsrétti þá."
Verkfallsréttur BSRB.
Eðvarð Sigurðsson (Abl) sagði
m.a. að með lögum um verkfalls-
rétt opinberra starfsmanna á sl.
ári hefði BSRB átt að fá hliðstæð-
an samningsrétt og önnur stéttar-
félög í landinu. Þessi verkfalls-
réttur væri i raun mannréttindi
og eðlilegt væri því, að BSRB
hefði slík réttindi ef undirstöðu-
atriði (verðbótaákvæði) kjara-
samnings, er gilda ætti i tvö ár,
væru rofin með einum eða öðrum
hætti. Eðvarð taldi reynsluleysi
beggja samningsaðila valda því,
að samningar hefði ekki tekizt,
auk þess sem lögin sjálf (um tak-
markaðan verkfallsrétt opinberra
starfsmanna) væru meingölluð.
Erfitt hafi verið að komast hjá því
að fór sem fór. Allt svigrúm til
samninga var of þröngt, sagði
hann. Hér er um frumraun að
ræða og því e.t.v. eólilegt, aó þess
sjáist einhver merki.
Eðvarð dró í efa að ekki mætti
semja við BSRB um verkfalls-
bundinn endurskoðunarrétt að
óbreyttum Iögum um kjarasamn-
inga BSRB, eins og fram hefði
verið haldið.
18. grein laganna
með skýringum
í greinargerð.
Geir Hallgrímsson, forsætisráð-
herra, las upp 18. grein viðkom-
andi laga, er hljóðar svo: „Þrátt
fyrir ákvæði laga nr. 33/1915 um
verkfall opinberra starfsmanna,
er Bandalagi starfsmanna ríkis og
bæja heimilt að gera verkfall í
þeim tilgangi að stuðla að fram-
gangi krafna sinna í deilu um
aðalkjarasamning með þeim skil-
yrðum og takmörkunum sem sett
eru í lögum þessum og lögum um
réttindi og skyldur opinberra
starfsmanna". í skýringum frum-
varps við 18. grein regir orðrétt:
„Hér er gert ráð fyrir að BSRB sé
heimilt að gera verkfall, þó ein-
göngu við gerð aðalkjarasamn-
ings. Ekki er gert ráð fyrir heim-
ild fjármálaráðherra til verk-
banns þar sem verkfallsréttur er
eingöngu í höndum heildarsam-
taka en ekki einstakra félaga.. .“
Aðalkjarasamningur er gerður til
tveggja ára. Verkfallsréttur er
því bundinn því, að lögum, að
hann sé ekki nýttur nema við
gerð aðalkjarasamnings. Sam-
staða um takmarkaðan verkfalls-
rétt opinberra starfsmanna á Al-
þingi var bundin þessum tak-
mörkunum. Þessar takmarkanir
eru naumast skerðing á mannrétt-
indum. Opinberir starfsmenn búa
við atvinnuöryggi sem aðiiar
launþegafélaga innan ASÍ hafa
ekki. Af þessu leiðir að ekki er
hægt að fara á bak við Alþingi nú
og semja um verkfallsrétt utan
ramma viðkomandi laga. Hins
vegar hefur endurskoðunarrétti
alls ekki verið hafnað sem slíkum.
Þvert á móti. Ríkisstjórnin hefur
boðið að tryggja þaó að aðilar
innan BSRB njóti á hverjum tima
sams konar vísitölu- eða verðbóta-
tryggingar á launum og aðrir
launþegar í landinu búa við.
Mér skilst, sagði ráðherra, að
einstakir þingmenn telji rétt að
ganga lengra í kauphækkunum til
opinberra starfsmanna en gert
var við launþega innan ASÍ, þar
eó þeir hafi verið á eftir þeim
launalega séð. Skylt er að hug-
leiða þær ábendingar. En hafa
verður í huga, hver verða heildar-
útgjöld ríkissjóðs, sem endanlega
greiöast af skattborgurum í land-
inu, þ.e. öllum almenningi, bæði
opinberum starfsmönnum og öðr-
um þeim, sem þegar hafa samið
um launakjör sín. Það þýðir þó
ekki að ganga eigi á hlut minni-
hlutans (opinberra starfsmanna)
í þágu meirihlutans (skattborgar-
anna allra), heldur verður sann-
girni og réttsýni að ráða gerð —
af beggja hálfu.
Erfiöleikar
og óþægindi
Ragnhildur Helgadóttir (S)
sagði það rétt vera, sem fram
hefði komið í ræðum annarra
þingmanna að verkfall opinberra
starfsmanna hefði valdið erfið-
leikum og óþægindum í þjóðfélag-
inu. Framkvæmd þess hefði og að
nokkru leyti valdið vonbrigðum
og undrun. Eg tek undir orð fjár-
málaráðherra, að engin stjórn
hefur sýnt opinberum starfs-
mönnum jafn mikinn trúnað og
núverandi stjórn, sagði Ragnhild-
ur. Sá trúnaður felst í verkfalls-
rétti þeim til handa, er þeir höfðu
áður borið upp við margar rikis-
stjórnir. Eg tel efalítið, sagði
ræðumaður, að margur BSRB-
maðurinn sé óánægður með að til
verkfalls kom og framvindu mála
síðan, þó hann hafi greitt atkvæði
gegn sáttatillögunni. Menn töldu
svo litlu muna, launalega, að ekki
kæmi til verkfalls. Nú hefur það
hins vegar gerzt. Og verkfallsrétt-
urinn hefur e.t.v. verið ofnotaður,
jafnvel misnotaður. Námsréttindi
hefðu ekki verið virt. Framhalds-
skólar voru hindraðir í störfum,
vegna verkfalls örfárra manna,
sem þó sinna ekki kennslustörf-
um, svo dæmi sé tekið. Það verður
að vera ljóst, sagði Ranghildur,
þótt verkfall sé, að lögbrot verði
ekki venjuhelguð og yfirgangur
sé ekki löghelgaður. Það er ósk
mín aö að þessi mál öll verði ræki-
lega endurskoöuö i ljósi tiltækrar
Frá fundi í sameinuðu Alþingi.