Morgunblaðið - 18.10.1977, Page 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1977
Sjúkrahús sem tengt er
meginþorra þjóðarinnar
Ávarp heilbrigdisrádherra Matthíasar Bjarnasonar
Herra forseti tslands og frú,
forsætisráðherra og frú og aðrir,
góðir gestir.
Ég vil þakka forráðamönnum
Landakotsspítala fyrir að bjóóa
mér til þessa afmæiis og fá þann-
ig tækifæri til þess að bera fram
hamingjuóskir og þakkir fyrir
það starf, sem leyst hefur verið af
hendi í St. Jósefsspítala að Landa-
koti í 75 ár.
St. Jósefsspitali að Landakoti er
sérstætt fyrirbæri í íslensku heil-
brigðisþjónustunni. Systur af
reglu heilags Jósefs reisa hér
spitalann eftir að hafa dvalist hér
í nokkur ár og þessi spítali er um
árabil eini spitalinn í Reykjavík
sem eitthvað kveður að og stærsti
spítali landsins.
Fyrstu sjúklingarnir eru taldir
hafa komið i spítalann í septem-
ber 1902 en sjúkraliúsið var form-
lega tekið í not fyrir réttum 75
arum í dag.
Ekkert er nú lengur sem minnir
á þennan fyrsta spitala hér i
Landakotstúni, því að þetta var
timburbygging sem endanlega
var rifin í árslok 1963. Þær bygg-
ingar, sem hér standa nú, voru
byggðar í nokkrum áföngum, hin
fyrsta á árabilinu 1933—1935 og
hin næsta á 10 ára timabilinu frá
1956 til 1965.
Byggingarsaga segir lítið um
störf sjúkrahúss en það segir
meira, að fyrstu 30 ár spitalans
var hann eini spitalinn í Reykja-
vík og þar fór læknakennsla fram
til 1930. Tómlæti um sjúkrahús-
mál á þessum árum er okkur lítt
skiljanlegt nú og verður tæplega
skýrt með öðru móti en þvi að
ráðamönnum hafi þótt spítala-
reksturinn hér á Landakoti til
þeirrar fyrirmyndar, að það væri
fullnægjandi fyrir höfuðborgina
og þá landsmenn, sem hingað
þyrftu að ieita.
Allt fram til síðustu áramóta,
þá var hjúkrahúsið hér rekið af
St. Jósefs systrum en fyrir tæpu
ári tókust samningar um kaup
ríkisins á spitalanum og gekk sá
samningur i gildi hinn 1. janúar á
þessu ári en formleg afhending
fór fram hinn 3. febrúar i ár og
var þá spitalanum sett sérstök
stjórn en hann verður sjálfs-
eignarstofnun a.m.k. fyrstu 20 ár-
in eftir að kaupin voru gerð.
Sjúkrahús, sem er orðið 75 ára
og er jafnstórt og Landakots-
spitalinn í jafnlitlu þjóðfélagi og
því íslenska, er á einhvern hátt
tengt meginþorra þjóðarinnar. Ég
hygg að það sé varla sá maður á
íslandi i dag, sem ekki hefur
sjálfur komið í þennan spítala eða
á ættingja og vin, sem hér hefur
verið, eða þekkir til lækninga sem
hér hafa farið fram. Svona lítið er
íslenska þjóðfélagið og svona stór
þáttur hefur þessi spítali verið i
þvi undanfarna áratugi.
Það var i og með af þessum
ástæðum, sem stjórnvöldum þótti
rétt og skylt að halda Landakots-
spitála sem sérstakri og sjálf-
stæðri stofnun, þó að rikið eignað-
ist spítalann og ég vona áð þar
hafi verið rétt leið valin.
Ég vil nota þetta tækifæri til
þess að þakka fyrir hönd islensku
heilbirgðisstjórnarinnar og ríkis-
stjórnarinnar í heild allt það
atarf, sem hér hefur verið unnið
að heilbirgðismálum, ég vil þakka
fyrri eigendum St. Jósefssystrun-
um allt það starf, sem þær hafa
innt af höndum fyrir íslensku
þjóðina og ég þakka öllu því
starfsliði sem hér hefur unnið og
hér vinnur fyrir þeirra skerf.
Nú er þessi spítali á tímamót-
um, ég vona að hinum nýju stjórn-
endum auðnist að halda í heiðri
Einn af hornsteinum í
meðferð sjúkra og slasaðra
Ávarp Birgis ísleifs Gunnarssonar borgarstjóra
Ég vil ekki láta hjá líða á þess- |
ari 75 ára afmælishátið Landa-
kotsspítala að flytja spitalanum,
stjórnendum hans og starfsliði
beztu árnaðaróskir Reykjavikur-
horgar.
Það er erfitt að meta, hvaða
þáttur i.sögu og starfi Landakots-
spítala á 75 ára starfsferli hefur
haft mest áhrif á heilbrigðisþjón-
ustu í Reykjavik. Einn mjög mik-
ilvægan þátt-má þó nefna, en það
er að Landakotsspitali var um 28
ára skeið eina almenna sjúkra-
húsið i Reykjavik, eða frá árunum
1902 til 1930. Að vísu höfðu áður
starfað hér í bæ stofnanir, sem
báru sjúkrahúsnafn. Má þar
nefna, að fyrsta sjúkrahúsið var
stofnað árið 1866. Það var'til húsa
i svonefndu klúbbhúsi við enda
Aðalstrætis. Á efri hæð hússins
var sjúkrahús, en á neðri hæð
hússins var danshús, og þótti þar
æði sukksamt stundum og má
geta nærri, hvilikur friður hefur
verið fyrir sjúklingana, sem á efri
hæðinni lágu. Til að drýgjatekjur
þessa sjúkrahúss var baðaðstaðan
opnuð almenningi á laugardög-
um, þar sem fólk gat fengið að I
baða sig gegn nokkru gjaldi, en
aðsókn var lítil eftir því sem segir
i samtimaheimildum. Þetta
sjúkrahús gat ekki starfað til
langframa við þessar aðstæður og I
því var reist sjúkrahús í Þing-
holtsstærti, en aðstaðan þar þótti
léleg. Þó var það hús almennt
sjúkrahús, þar til Landakotsspit-
ali var stofnaður, en var svo tekið
til annarra nota og var lengst af
þekkt hér í Reykjavík undir naf-
inu Farsóttarhúsið. Landakots-
spítali var síðan, sem fyrr segir,
eina almenna sjúkrahúsið í ,
Reykjavík, þar til Landspitalinn
var stofnsettur 1930.
Landakotsspítali hefur frá
stofnun sinni verið einn af horn-
steinum í meðferð sjúkra og slas-1
aðra í Reykjavik, og spitalinn er
nú einn af þremur megin spítöl-
um i borginni. Á hinum langa
starfstíma Landakotsspitala hef-
ur margvísleg samvinna verið
milli borgaryfirvalda og spital-1
ans. T.d. má nefna, að Landakots-1
spitali hefur um langt árabil tekið |
gæzluvaktir á móti öðrum spitöl-
um í borginni óg Landakotsspitali
og Borgarspítali hafa haft sam-
vinnu um verkaskipti á sviði sér-
fræðigreina innan læknisfræð-
innar.
I samstarfi borgaryfirvalda og
Landakotsspítala hefur borgin
frekar verið þiggjandi en veit-
andi. Þess má geta, að á þessu
aldarfjórðungstimabili hefur
sjúkrahúsið aðeins fengið styrk
úr borgarsjóði í 16 ár, þ.e. frá
1955 til 1970.
Borgarbúar standa í mikilli
þakkarskuld við þá, sem starfað
hafa .við Landakotsspítala. Sér-
staklega ber að nefna St. Jósefs-
systur í þessu sambandi.Þær hafa
rekið spitalann með mikilli hag-
sýni, en óbilandi elju og fórnfýsi.
Oft hafa miklir erfiðleikar steöjað
að, en þær hafa ávallt komizt yfir
erfiðustu hjallana með þraut-
seigju og dugnaði.
Nú hefur Landakotsspítali
skipt um eigendur og nýir rekstr-
araðilar tekið við stjórnartaumn-
um. Hjá þeim ríkir stórhugur.
Þeir hafa áhuga á aé stækka
spitalann til að bæta þar starfsað-
stöðuna. Ég vonast til, að góð sam-
vinna takist milli borgaryfirvalda
og hinna nýju stjórnenda spítal-
ans um aðgerðir til að gera þá
stækkun mögulega, sem þeir hafa
í huga.
Ég ítreka þakkir minar til
stjórnenda og starfsliðs Landa-
Stefnt er að því að
byggj a við spítalann
— sagði Óttarr Möller, form. fulltrúaráðs
Herra forseti Islands, virðulega
forsetafrú, hæstvirtu ráðherrar
og borgarstjóri, góðir samkomu-
gestir. Á vigðum stað í kapellu
St. Jósefs systra, komum við sam-
an i dag til þess að minnast 75 ára
afmælis Landakotsspítalans.
Þetta eru einnig merk tímamót í
sögu heilbrigðismála á íslandi. —
Landakotsspítalinn hóf starfsemi
árið 1902 og er hann þvi elsti
spítali i Reykjavik, sem nú er
starfandi. Ég mun í fáum orðum
segja frá aðdraganda og stofnun
sjálfseignarstofnunar St. Jósefs-
spitala, Landakoti. Dr. Bjarni
Jónsson yfirlæknir mun hins veg-
ar rekja sögu spítalans. Hann hef-
ur verið starfandi læknir við spít-
alann í 41 ár og af þeim tima
yfirlæknir í 18 ár. Flyt ég honum
við þetta tækifæri alúðarþakkir
fyrir langt og giftudrjúgt starf.
1 júnimánuði árið 1975 voru 10
einstaklingar kvaddir til fundar
með yfirstjórn St. Jósefs reglunn-
ar og stjórn læknaráðs Landskots-
spítalans til viðræðna um framtíð
spítalans. Var þá vitað að St.
Jósefs systur myndu leggja rekst-
ur spítalans niður. A fundinum
kom fram eindreginn vilji allra
viðstaddra fyrir því að rekstri
spitalans yrði haldið áfram með
sama fyrirkomulagi og verið
hafði. Ennfremur að spítalinn
yrði rekinn sem sjálfseignarstofn-
un eins og tiðkast hjá fremstu
spitölum Bandaríkjanna.
Fullyrt má að farsæl málalok
hafi fundist. Ber að þakka það
heilbrigðisráðherra, Matthiasi
Bjarnasyni, rikisstjórn og öðrum
sem hlut áttu að máli.
Samið var um að ríkissjóður
Islands keypti fasteignir og lausa-
fjármuni og um áramótin
1976—1977 var stofnuð . sjálfs-
eignarstofnun St. Jósefsspitala,
Landakoti. — Með stjórn stofnun-
arinnar fer fulltrúaráð skipað 21
fulltrúa. Kýs það úr sinum hópi 7
manna yfirstjórn. Þá er fram-
kvæmdastjórn skipuð einum full-
trúa frá starfsmönnum Landa-
kotsspítala, einum fulltrúa frá
Reykjavikurborg og þremur full-
trúum skipuðum af heilbrigðis-
ráðherra samkvæmt tilnefningu
fulltrúaráðsins. Formaður fram-
kvæmdastjórnar er HöskuldurÓl-
afsson, bankastjóri.
Við Landakotsspítala starfar
læknaráð. 1 reglugerð þess segir
meðal annars: „Það er hlutverk
læknaráðs að vera stjórnaraðili
spítalans um allt það er að lækn-
ingum í spítalanum lýtur, og vera
eigendum hans til ráðuneytis um
hvað eina í rekstri spítalans, sem
ætla má að heldur sé á færi lækna
en annarra
1 þriðju grein starfsreglna seg-
ir: „Stofnunin skal reka St.
Jósefsspitala I því formi, sem
hann nú er i, sérstaklega hvað
snertir læknaþjönustu. Stjórn
Óttar Möller formaður fulitrúa-
ráðs og yfirstjórnar Landakots-
spftala flytur ávarp sitt. Myndirn-
ar tók Rax.
stofnunarinnar skal sjá um að
spitalinn sé rekinn i samráði við
kröfur heilbrigðisyfirvalda til
slíks reksturs."
Fulltrúaráð og stjórn sjálfseign-
arstofnunar St. Jósefsspitala,
mun kappkosta að bæta tækja-
kost, aðstöðu lækna og hjúkrunar-
liðs. Stefnt verður að þvi aö
byggja við spitalann.
21
Matthías Bjarnason heilbrigðis-
ráðherra þakkaði St. Jósefssystr-
um starf þeirra fyrir íslenzku
þjöðina.
þeim venjum, sem hér hafa skap-
ast, en jafnframt að horfa til
framtiðarinnar með bjartsýni og
trú á sérstakt hlutverk þessa
sjúkrahúss fyrir islenska heil-
birgðisþjónustu.
Birgir Isleifur Gunnarsson borg-
arstjóri færði stjórnendum og
starfsliði Landakots árnaðarósk-
kotsspitala. Eg flyt spítalnum
beztu árnaðaróskir Borgarstjórn-
ar Reykjavíkur og reyndar borg-
arbúa allra, sem hugsa til spítal-
ans með hlýhug á þessum tíma-
mótum.
Samstarf systranna, lækna og
hjúkrunarliðs hefur verið til
fyrirmyndar. Færustu læknar
starfa við spitalann ásamt sér-
þjálfuðu hjúkrunarliði og eigi
verður hallað á aðra þó sagt sé að
það Grettistak, sem lyft hefur ver-
ið og sá miklu árangur, sem náðst
hefur, sé fyrst og fremst að þakka
fórnfúsu starfi systranna.
Þann 24. júli 1896 komu til fs-
lands fjórar St. Jösefssystur og
hófu hið mikla starf. Höfðu þær í
veganesti þrá til að veita trúar-
styrk, likna þjáöum og hjálpa bág-
stöddum. Starfsaðstaða var ei
önnur en skúrabyggingar og
tækjabúnaður svo til enginn. Ár-
angurinn af starfi þeirra og ann-
arra systra, er síðar komu er
undursamlegur svo sem sjá má
hér i dag.
í dagbók systur 17. mars 1897
eru skráð þessi orð, lauslega þýdd
úr dönsku: „Þegar veitt var hjálp,
var oftast sagt, „Guð blessi þig“.
Dag einn kom fátækur gamall
ntaður og bað urn eitthvað að
borða. Veslings maðurinn skalf af
kulda og vissi ekki hvernig hann
ga#ti þakkað fyrir sig. Skömmu
eftir að hann hvarf á brott, sáum
við hann ganga tvisvar sinnum í
kringum litla húsið okkar. Hann
staðnæmdist við hvern glugga.
gerði krossmark með skjálfandi
hendi og sagði upphátt: „Guð
blessi þær", og viö síóasta glugg-
Framhald á bls. 27