Morgunblaðið - 18.10.1977, Qupperneq 28

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1977
28__________
— Ræða Geirs
Hallgrímssonar
Framhald af bls. 1
ins og Bandalags starfsmanna rík-
is og bæja og þykir því hlýða að
greina þingheimi nokkuð frá stöð-
unni í þeirri kjaradeilu og fer sú
fyrirætlan saman við ósk for-
manna þingflokka Alþýðuflokks
og Alþýðubandalags að þessu
leyti.
I gærkvöldi barst ráðherrum
skýrsla og bréf frá kjaradeilu-
nefnd, sem var á þá lund, að ekki
væru virtar ákvarðanir kjara-
deilunefndar i sérstaklega til-
greindum tilvikum. Það eru
nefnd 6 tilvik þar að lútandi, en
bréf kjaradeilunefndar hljóðar
svo í upphafi með leyfi hæstvirst
forseta:
„I yfirstandandi verkfalli
Bandalags starfsmanna rikis og
bæja hefur ekki verið hlýtt
ákvörðunum kjaradeilunefndar í
nokkrum tilvikum og þar með
verið brotnar þær grundvallar-
reglur, sem ríkisstj. íslands og
stjórn Bandalags starfsmanna rik-
is og bæja komu sér saman um, að
skyldu gilda í verkfalli opinberra
starfsmanna og staðfestar voru
með setningu 1. nr. 29 frá 1976".
An þess að ég reki þau tilvik sem
hér er um að ræða í einstaka
atriðum, í það minnsta að svo
stöddu, þá vildi ég láta það kom
hér fram, að ríkisstjórnin taldi
þetta svo alvarlega þróun mála,
að nauðsynlegt væri að kveðja
stjórn Bandalags starfsmanna rik-
is og bæja á fund og var sá fundur
haidinn nú fyrir tæpri klukku-
stund. A þessum fundi var lögð á
það megin áhersla, að samkomu-
lag hefði náðst milli Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja og rík-
isstjórnar um flutning frv. til laga
um verkfallsrétt opinberra starfs-
manna og þá lagasetningu ein-
göngu á þeirri forsendu, að þeim
lögum yrði í einu og öllu hlýtt. Og
ein veigamesta forsenda þess
verkfallsréttar, sem samkomulag
tókst um með aðilum að þessu
leyti var, að kjaradeilunefnd
hefði fullt og óskorað vald til þess
að úrskurða, hverjir ættu að
vinna meðan á verkfalli stæði.
Tilvera kjaradeilunefndar og úr-
skurðavald hennar var forsenda
þess, að lögin um verkfallsrétt
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja voru samþykkt hér á Al-
þingi og af hálfu ríkisstjórnar er
litið svo á, að það sé því skilyrðis-
laus skylda framkvæmdavaldsins
að sjá um, að ákvarðanir nefndar-
innar verði framkvæmdar.
Ég tel rétt, að það komi hér
fram, að formaður kjaradeilu-
nefndar var viðstaddur þennan
fund og undir það bréf, sem
kjaradeilunefnd skrifar ríkis-
stjórn skrifa allir meðlimir kjara-
deilunefndar, jafnt fulltrúar
Bandalags starfsmanna ríkis og
bæja sem aðrir. Á þessum fundi
skiptust menn á skoðunum, en
lokaorðin voru, að fulltrúar
Bandalags starfsmanna rikis og
bæja kváðust mundu halda lands-
ins lög og verður að vænta þess,
að við það verði staðið í sambandi
við framkvæmd þessa verkfalls.
í sambandi við efni málsins
sjálfs og í sambandi við deilu-
atriðin tel ég ekki þörf á þvi að
rifja upp efni í skýrslu samninga-
nefndar ríkisins, sem var dagsett
á þriðjudaginn var 11. okt. s.l. og
birzt hefur í blöðum landsins og
þingmenn hafa kynnt sér, enda
hefur efni þeirrar skýrslu ekki
sætt andmælum. En það er rétt,
að hér sé rifjað upp með örfáum
orðum umfram það, sem ég hef
þegar gert, aðdragandi að lögum
um kjarasamninga opinberra
starfsmanna innan BSRB.
Á síðasta þingi fengu opinberir
starfsmenn innan BSRB, sem al-
kunna er, verkfallsrétt til að
fylgja eftir kröfum sínum um
aðalkjarasamninga. Þessi breyt-
ing var þáttur í markvislegum og
veigamiklum breytingum á lögum
um kjarasamninga opinberra
starfsmanna að þvi er varðar
félagsmenn innan vébanda
BSRB. Löggjöfin, sem samþykkt
var á Alþingi s.l. vor með öllum
þorra atkvæða þingmanna úr öll-
um flokkum átti sér langan að-
draganda. En á mörgum þingum
BSRB á undanförnum árum hafa
verið samþykktar ályktanir og
áskoranir um verkfallsrétt opin-
berra starfsmanna. I málefna-
samningi ríkisstjórnar þeirrar,
sem sat árin 1971—1974 var um
þetta mál fjallað á þann hátt, að
verkfallsrétti opinberra starfs-
manna hlyti að fylgja, að æviráðn-
ing félli niður og sjálfkrafa tengsl
kjara opinberra starfsmanna við
kjör annarra stétta í þjóðfélaginu
yrðu rofin. Um þessi atriði náðist
þó ekki samkomuiag í nefnd
þeirri er undirbjó frumvarp um
bréytingar á lögum um kjara-
samninga opinberra starfsmanna,
sem síðar varð að lögum nr. 46 frá
1973. Kröfum um verkfallsrétt
var hins vegar haldið ákaft fram
af BSRB. Lög nr. 20 frá 1977 um
kjarasamninga BSRB voru svo
ávöxtur samkomulags BSRB og
ríkisvaldsins að afstöðnum lang-
varandi og ýtarlegum samninga-
viðræðum um þetta efni. I fram-
söguræðum og athugasemdum við
frumvarpið kom skýrt fram, að
verkfallsrétturinn var veittur
með því skilyrði, að endurskoðun-
arrétturinn, þ.e. hin sjálfvirku
tengsl, sem verið hafa milli kjara-
samninga BSRB og kjarasamn-
inga heildaraðila vinnumarkað-
arins, þ.e.a.s. A.S.I. og Vinnuveit-
endasambands íslands og Vinnu-
málasamband samvinnu-
félaganna innan samningstimans
féllu niður og að æviráðningin
verði þrengd auk þess, sem verk-
fallsrétturinn verði háður skyn-
samlegum takmörkunum, þ.á m.
þeirri takmörkun, að kjaradeilu-
nefnd hefði óskorað vald til þess
að úrskurða, hverjir skyldu vinna
meðan á verkfalli stæði og þannig
yrði túlkuð ákvæði Iaga um með
hvaða hætti öryggis og heilsu
borgaranna skyldi gætt.
Öll þessi atriði voru fullkom-
lega ljós við meðferð málsins,
bæði i samningum við BSRB og á
Alþingi. Þetta kemur e.t.v. skýr-
ast fram af því, að við Bandalag
háskólamenntaðra manna náðist
ekki samkomulag um breytingar
á kjarasamningalögum að þvi
sinni, einkum vegna þess, að
Bandalag háskólamanna vildi
ekki skipta á endurskoðunarrétti
og verkfallsrétti.
Af þessari forsögu málsins má
öllum vera ljóst, að alls ekki er
unnt að samþykkja endurskoðun-
arrétt á samningstímanum með
verkfallsrétti að óbreyttum lög-
um. Enn fremur er með öllu ljóst,
að þessi krafa BSRB felur í sér
brigður á því samkomulagi, sem
gert var þegar lögin voru sett i
vor og að ríkisstjórnin getur ekki
beitt sér fyrir lagasetníngu í
þessa átt, eins og málin eru í
pottinn búin.
Ég vil þessu næst rifja upp
stöðuna í samningunum, þegar til
verkfalls kom. Þegar upp úr slitn-
aði bar einkum þrennt á milli: í
fyrsta lagi krafðist BSRB endur-
skoðunarréttar með verkfallsrétti
á samningstímanum, einkum ef
breyting yrði á verðbótaákvæðum
kjarasamninga með löggjöf eða
hliðstæðum hætti. Þessari kröfu
hvorki getur ríkisstjórnin né vill
verða við eins og lýst hefur verið
hér að framan. Hins vegar hefur
iegið fyrir vilji ríkisstjórnar til
þess að binda sig við það að BSRB
hafi aldrei lakari verðbótatil-
högun en almennt gerist.
1 öðru lagi krafðist. BSRB
hækkunar lægstu launa umfram
það, sem ríkið hafði boðið. Við
þessari kröfu taldi rikisvaldið sig
ekki geta orðið umfram það sem
gerðist i samningaviðræðunum
frá því að sáttatillaga var felld og
þar til upp úr samningaviðræðum
slitnaði s.l. mánudag. Með því
væru kjör BSRB komin upp fyrir
það, sem almennt gerist á vinnu-
markaðnum, sem er óverjandi.
Hins vegar bauðst rikisstjórnin til
þess að tryggja, að enginn starfs-
maður, sem starfsfestu næði, sæti
lengi í neðstu þrepum launa-
stigans, heldur flyttist upp eftir
almennum reglum sem reyndar
má finna í dag í sérsamningi
Starfsmannafélags rikisstofnana.
í þriðja lagi krafðist BSRB sér-
stakrar hækkunar um miðbik
launastigans, 15—20% umfram
almennar launahækkanir ASÍ.
Ríkisstjórnin hefur þegar með
sinum boðum gengið afar langt til
móts við þessar kröfur, svo langt
reyndar, að lengra er naumast
hægt að ganga, ef ekki á að hleypa
af stað óstöðvandi kjarakapp-
hlaupi. Um þetta atriði hafa
komið fram glöggar skýrslur frá
samninganefnd ríkisins.
Auk þess sem hér hefur verið
rakið lýsti rikisstjórnin því yfir,
að hún væri reiðubúin að ræða
önnur atriði samninganna innan
ramma síns lokatilboðs og þar á
meðal ýmsar sérkröfur, sem ekki
voru nefndar raunverulega af
hálfu samningamanna BSRB,
eftir að sáttatillagan var felld,
íyrr en á siðasta stigi viðræðna
áður en verkfall skall yfir, þótt
þær sérkröfur hefðu ýtarlega ver-
ið ræddar af hálfu samninga-
nefnda beggja aðila fyrr meðan á
samningaviðræðunum stóð undir,
leiðsögn sáttanefndar.
Það er rétt, að það komi hér
fram nú, þegar þau þáttaskil hafa
orðið, að samningar hafa tekist
með ýmsum sveitarfélögum og
starfsmannafélögum þeirra, að
ríkisstjórnin er reiðubúin til þess
að taka samningaviðræður upp að
nýju í ljósi þeirra samninga og
samninganna við Reykjavíkur-
borg sérstaklega, til þess að leit-
ast við að leysa þessa deilu, en
það skal fram tekið, að við erum í
þessum efnum bundin við ákveð-
in mörk, bæði ef halda á friðinn á
vinnumarkaðinum og gæta þess,
að halda útgjöldum ríkisins innan
hóflegra marka. Ég skal ekki fara
hér með ákveðnar tölur um þann
útgjaldaauka, sem rikissjóður
fyrirsjáanlega verður fyrir um-
fram það, sem gert er ráð fyrir í
forsendum frjálagafrv. En þar er
tekið mið af samsvarandi út-
gjaldaauka ríkissjóðs sem
atvinnuveitanda, eins og ætla má,
að það verði útgjaldaauki
atvinnuveitanda almennt í land-
inu. En Ijóst er, að um umfram-
greiðslur verður frá þeirri við-
miðun að ræða, jafnvel þótt miðað
sé við sáttatillögu, sem felld var
eða síðasta tilboð ríkissjóðs eða
samsvarandi samninga og t.d.
Reykjavlkurborg hefur gert. Þar
er um ákveðið vandamál að ræða,
sem alþingismenn standa frammi
fyrir ásamt og með rikisstjórn og
leysa verður, þegar ljóst er, hver
niðurstaðan verður I yfirstand-
andi kjaradeilu.
Ég tel ekki ástæðu til þess að
fjölyrða frekar að sinni, í það
minnsta ekki án gefins tilefnis
um kjaradeiluna almennt, en
vildi láta það koma hér fram, að
þegar hefur verið boðað að frum-
kvæði sáttasemjara til sáttafund-
ar, sem haldinn var kl. 12 i dag og
ákveðið var að fresta til kl. 6
síðdegis og ég vil aðeins að lokum
láta i ljós þá von og ósk, að kjara-
deila þessi leysist og menn virði
þá almennu hagsmuni, sem hljóta
að vera fólgnir i því, að starfs-
menn ríkisins fái sambærileg kjör
og aðrir vinnandi menn í þjóð-
félaginu, sem hljóta að miðast við
það, að starfsmenn hins opinbera
fari heldur ekki fram úr þeim
kjörum, sem almennust eru
meðal launþega landsins. Við hér
á Alþingi höfum skattlagningar-
vald og getum að því leyti aukið
skattheimtu hins opinbera til þess
að greiða starfsmönnum hins
opinbera hærri laun, en forsenda
fyrir slíkri skattheimtu er ekki
fyrir hendi, ef laun hins opinbera
eru hærri en á almennum vinnu-
markaði, hærri en í framleiðsl-
unni sjálfri, sem verður þó að
standa undir þjóðarbúinu. Það er
lika ósk mín og von, að menn virði
þau fjárhagstakmörk, sem eru til
staðar hvað snertir ríkissjóð og að
ekki komi til þess, að ríkissjóður
verði rekinn með halla með þeim
afleiðingum, að verðbólgan ykist,
sem og mundi verða niðurstaðan,
ef hér hæfist upp kjarakapphlaup
milli mismunandi hagsmunahópa
og stétta í þjóðfélaginu. Mikið er i
húfi, að vel takist til um lausn
kjaradeilunnar og vænti ég þess,
að allir Alþingismenn leggi sitt
lið til að svo megi verða.
- Frækilegt björgunarafrek
Framhald af bls. 1
un eftir heiftarlegar deilur við
hann á flugvellinum í Aden, þar
sem hjólabúnaður þotunnar
skemmdist i nauðlendingu utan
brautar. Var líki flugstjórans
varpað út úr vélinni í Mogadishu
er aðstoðarflugmaðurinn Jurgen
Victor hafði lent henni þar með
skammbyssu við höfuð sér.
Fyrstu fregnir
Fyrstu fregnir um að eitthvað
væri í bigerð bárust kl. 22.00, er
Reuterfréttastofan skýrði frá því
eftir israelskum radíóáhuga-
manni að v-þýzk þota af gerðinni
Boeing 707 hefði lent ljóslaus á
Mogadíshuflugvelli og talið væri
að með henni hefðu komið sér-
þjálfaðar víkingasveitir. Örfáum
mínútum siðar sendi Reuter út 4
fréttaleiftur hvert á fætur öðru,
þar sem ritstjórar og fréttastjórar
fjölmiðla um allan heim voru
beðnír að segja ekki þessa frétt,
þar sem það gæti stefnt lífi gísl-
anna i hættu. Þá var 2‘A klukku-
stund þar tíl lokafrestur ræningj-
anna átti að renna út, en þeir
höfðu svarið að sprengja vélina í
loft upp með öllum innanborðs kl.
00.30 að ísl. tima, ef Bonnstjórnin
hefði þá ekki endanlega gengíð að
kröfum þeirra um að 13 skærulið-
um yrði sleppt úr fangelsum í
V-Þýzkalandi og Tyrklandi og 15
mílljón dollara lausnargjald
greitt.
„Við höfum
lokið verkinu“
Skv. fréttum munu víkinga-
sveitarmennirnir hafa læðzt að
þotunni i skjóli myrkurs og undir-
búið sig eins og þeir bezt gátu
áður en merki var gefið um að
láta til skarar skríða. Hans Jörgen
Wischnewski, ráðgjafi Schmidts
kanslara, var i beinu sambandi
við Bonn meðan á þessu stóð og er
allt var yfirstáðið sagði hann við
Schmidt: „Við höfum lokið
verkinu."
Schmidt kanslari sendi þá
þegar i stað skeyti til Barre
Sómaliuforseta þar sem hann
sagði aðeins: „Við munum ekki
gleyma þessu.“ Barre hafði greitt
fyrir V-Þjóðverjum eins og mögu-
legt var, hann leyfði þotu
Wischnewskis að lenda og siðan
þotunni með vikingasveitina, með
slökkt ljós á myrkvaðan flug-
völlinn. Víkingasveit þessi hafði
aldrei áður tekið þátt í slíkri
aðgerð.
Eins og fram hefur komið í
fréttum lýstu flugræningjarnir
þvi yfir í upphafi að ránið væri
framhald á ráni Hanns Martins
Schleyers og gerðu þeir sömu
kröfur og ræningjar Schleyers, að
viðbættum hryðjuverkamönnun-
um tveimur í Tyrklandi og 15
milljón dollara lausnargjaldi.
Ræningjar Schleyers höfðu hótað
að taka hann af iífi kl. 08.00 á
sunnudagsmorgni og hefur
ekkert til þeirra heyrzt siðan og
ekki vitað um afdrif hans. Vmsir
óttast nú, að dagar Schleyers séu
á enda, er ræningjar hans sjá að
stjórnin lét ekki undan kröfum er
87 mannslif voru í húfi.
Fregnin um að flugræningjarn-
ir hefðu skotið flugstjóra þotunn-
ar til bana barst skömmu eftir að
þotan hafði hafið sig til flugs frá
flugvellinum í Aden i S-Yemen,
þar sem hún hafði lent í gær þrátt
fyrir að stjórn landsíns hefði
lokað flugvellinum. Lenti vélin á
sandsléttu utan við flugbrautina
og skemmdist hjólabúnaður
hennar. Flugstjórinn Jurgen
Schumann, sem var 37 ára gamall,
neitaði að hefja þotuna til flugs
aftur, eftir að eldsneyti hafði
fengizt á tanka hennar. _ Urðu
heiftarlegar deilur milli hans og
ræningjanna, en skömmu síðar
fór þotan i loftið og er hún hafði
sleppt jörðu var Schumann líf-
látinn. Flaug aðstoðarflugmaður-
inn þotunni til Mogadishu og lenti
henni þar. Var líki Schumanns
kastað niður á flugbrautina og
þangað sótti það hersjúkrabíll.
Um leið endurtóku ræningjarnir
hótanir um að sprengja þotuna í
loft upp með öllum innanborðs, ef
v-þýzka stjórnin yrði ekki við
kröfum um að sleppa hryðju-
verkamönnunum 13 úr fangelsi,
11 í V-Þýzkalandi og 2 í Tyrk-
landi, en stjórn Tyrklands hefur
lýst yfir að hún muni fylgja for-
dæmi stjórnar V-Þýzkalands.
Gáfu þeir lokafrest til svars til
00.30 að ísl. tím í nótt, sem fyrr
segir.
Hans Jörgen Wischnewski, sér-
legur ráðgjafi Schmidts kanslara
og sérfræðingur í málefnum
Araba, kom til Mogadishu
skömmu eftir að þota flugræn-
ingjanna lenti þar, en hann hefur
staðið í samningaviðræðum við
ræningjana nær allan tímann frá
því að þeir náðu þotunni á sitt
vald sl. fimmtudag á leiðinni frá
Mallorka til Frankfurt. Hefur
þotan síðan farið um nær öll Mið-
austurlönd. Lenti fyrst á Kýpur,-
þá í Baharain, þvi næst i Dubai og
Aden, en rikisstjórnir flestra Mið-
austurlanda höfðu lokað flugvöll-
um sínum og lenti þotan á flestum
stöðunum i trássi við bannið.
Tugir ættingja gíslanna í þot-
unni söfnuðust i dag saman fyrir
utan skrifstofu Schmidts kanslara
til að reyna að þrýsta á stjórnina
að koma i veg fyrir blóðbað í
þotunni. Mikil örvilnan greip um
sig meðal fólksins, er fregnin
barst um að flugstjórinn hefði
verið myrtur. Um 20 af ættingjun-
um voru boðaðir til fundar hjá
háttsettum embættismönnum og
mun sá fundur hafa staðið þar til
fregnin barst um að árásin á þot-
una hefði heppnazt.
Við höfum lokið verkinu”
99
V-ÞYZKA útvarpið sendi i nótt
eftirfarandi frásögn af því
hvernig fréttin barst frá
Mogadishu til Bonn. Klukkan 5
mínútur yfir tólf hringdi sím-
inn áskrifstofu Schmidts kansl-
ara. Hann tók upp símann og
sagði: „Schmidt hér, ég hlusta."
í símanum heyrðist þá rödd
Wischnewskis: „Við höfum lok-
ið verkinu.“ Léttir kanslarans
var mikill er hann lagði frá sér
símann og sagði viðstöddum
fréttina. Hann gaf ritara sínum
fyrirmæli um að senda Barre
Sómalíuforseta skeyti með text-
anum: „Við gleymum þessu
ekki.“ Kanslarinn sagði, að
framlag Sómalíumanna hefði
verið ómetanlegt og að ekki
hefði verið hægt að fram-
kvæma áætlunina án hjálpar
þeirra. „Það er ekki aðeins v-
þýzka stjórnin, sem stendur í
þakkarskuld, heldur heimur
allur."
Því næst skipaði kanslarinn
að eftirfarandi orðsending
skyldi send ræningjum Hanns
Martin Schleyers: „Sleppið
Schleyer, þið verðið að skilja,
að hryðjuverk leiða aðeins til
glötunar ykkar og við munum
ekki gefast upp og hvergi gefa
eftir unz við finnum Schleyer."