Morgunblaðið - 18.10.1977, Blaðsíða 29
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTOBER 1977
29
Þórir S. Guðbergsson, félagsráðgjafi:
Er dauðinn edfflegur?
Afstaða manna til dauðans
er mörg og misjöfn. Margir
hafa þó ekki myndað sér
neina skoðun um lok lífsins
og margir forðast jafnvel að
nefna dauðann á nafn. Áður
fyrr geisuðu pestar og drep-
sóttir, sem lögðu mikinn
hluta þjóðarinnar að velli.
Nú hækkar lífaldur stöðugt
og lyf hafa verið fundin við
flestum alvarlegum sjúk-
dómum. iVIeiri hluti þeirra
sem deyja á okkar dögum.
deyr því á gamals aldri — þó
að á stundum virðist ómögu-
legt að sjá fyrir, hvenær
dauðinn er við þröskuld
okkar
Afstaðan til dauðans
Þegar nýtt líf fæðist til
þessarar jarðar, fögnum við og
gleðjumst. Enginn getur séð
fyrir, hvernig Iíf þessarar
nýfæddu mannveru verður.
Framtíðin er hulin aðeins eitt
er öruggt. Líf þessarar mann-
veru tekur enda — því lýkur á
ákveðnum tima,
Mörgum finnst sárt og erfitt
að ræða um dauðann, þeir
minnast erfiðra tíma með sárs-
auka og misjöfnum tilfinning-
um. Og vissulega ber okkur að
taka tillit til þess og tala gæti-
iega um viðkvæm mál í návist
annarra, sem við þekkjum ekki
nægilega vel.
Allt í kringum okkur deyr
fólk. Meira en helmingur
þeirra, sem deyja, látast á
gamals aldri. Ástvinir deyja, á
hverjum degi birtast
minningargreinar um látna —
og að lokum veröur það einnig
hlutskipti okkar. Dauðinn er
því ekki aðeins endalok þessa
lífs, hann er eðlilegur hluti
þess lifs, sem við lifum. Við
ættum þess vegna að hafa aðra
afstöðu til hans en við höfum
e.t.v. í dag, ættum að læra að
hugsa um hann á annan hátt,
ræða meira og alvarlegar um
hann og umgangast deyjandi
fólk á eðlilegan hátt. Ég veit, að
þetta er hægara sagt en gert,
þar sem svo mikil óvissa, leynd
og einhver huliðsblæja hefur
hvilt yfir þessum hluta lífsins.
Oft einangrast deyjandi fólk
III. hluti
um of frá þeim heilbrigðu, e.t.v.
fyrst og fremst vegna þess að
hinir heilbrigðu breyta hegðan
sinni og atferli gagnvart þeim
sjúku. Við þorum ekki að láta
tilfinningar okkar í ljósi, þor-
um helst ekki að nefna það,
sem hinir sjúku eru mest
uppteknir af að hugsa um — og
margir hinna sjúku vilja helst
ekki ræða um sjúkdóm og
dauða við okkur af því að þeir
finna, að það er eitthvað óeðli-
legt.
Ef afstaða okkar til dauðans
breyttist, væri auðveldara að
umgangast hina sjúku og láta
tilfinningar okkar i ljósi — og
lífið yrði mun bærilega fyrir
alla aðila. Við ættum auðveldar
með að sýna hvert öðru hlýju
og kærleika, og það yki mögu-
leikana fyrir þvi að við skildum
hvert annað betur og gætum
betur hjálpað hvort öðru á
erfiðum tímum.
Hvernig er að deyja —
og hvar deyja menn?
Við höfum áður minnst á, að
margir kvíði ellinni eða bana-
legunni af ótta við sársauka eða
einmanakennd. Áður fyrr gátu
menn þjáðst langtímum saman
af hvers kyns pestum, berklum,
lungnabólgu og öðrum sjúk-
dómum, sem engin lyf gátu
læknað á þeim tima. Nú lifum
við á breyttum tímum þar sem
penieillín og önnur meðul hafa
gjörbreytt tilverunni til hins
betra. A okkar dögum deyja
flestir af elli, vegna alvarlegra
sjúkdóma eða slysa.
Dauðinn hefur því að sumu
leyti fengið annað hlutverk en
áður var og kValastillandi lyf
lina sársauka og þjáningar
manna, þannig að flestir deyja
án mikils sársauka eða kvala. 1
flestum tílvikum er það því
óþarfi að kvíða miklum kvölum
í banalegunni.
Öðru máli gegnir með
óvissuna sem stundum grípur
fólk, óvissu um guð, óvissu um
framhaldslíf, um himin og
himnaríki eða nærveru við guð,
þegar yfir lýkur. Það er ekkert
eðlilegra en að slíkt sæki að
okkur á þessum stundum, jafn-
vel þó að við höfum leitt allt
slíkt tal og hugsun hjá okkur
meiri hluta lífs okkar. En ein-
mitt á slíkum stundum er
nauðsynlegt að fá að ræða við
skilningsríkar persónur, fá að
vera með einhverjum í ein-
rúmi, sem við treystum og
getum tjáð hug okkar allan.
Sem betur fer er það nú æ
algengara, að unnt sé að fá að
ræða við lækna, félagsráðgjafa
presta, sálfræðinga eða
hjúkrunarfræðinga, sem hafa
reynslu og þekkingu á þessu
sviði. Auð.vitað koma fleiri til
reina sem hafa sérþekkingu á
þessu, kannski einhverjir af
vinum okkar hafi reynslu og
þekkingu, sem hann getur miðl-
að okkur af, jafnvel betur en
sérfræðingar. En ég nefni þá
fyrst og fremst af þvi að flestir
deyja nú á sjúkrahúsum, en
ekki í heimahúsum eins og
algengt var hér áður, fyrr. A
flestum sjúkrahúsum. eru
margar deildir og starfsliðið
hefur i mörgu að snúast —
tíminn verður oft naumur fyrir
þá sem þurfa á hjálp og styrk
að halda á erfiðum stundum.
Fólk þarf jafnvel að telja í sig
kjark til þess að fá að ræða við
önnum kafið starfslið í ein-
rúmi.
En skilningur manna eykst
stöðugt og í sumum sjúkrahús-
um á Norðurlöndum eru til
deildir, þar sem dauðvona
sjúklingar eru í tveggja manna
herbergi og maki eða nánasti
vinur fær að vera við hlið hans.
Hann fær þá að annast um
hann að svo miklu leyti sem
unnt er og taka þátt í öllu því
sem gert er og framkvæmt.
Hugsunin á bak við slíkar til-
raunir, sem hafa gefist mjög
vel, er sú að það sé eðlilegast
fyrir sjúklinginn að deyja
heima, þar sem hann hefur
dvalizt lengst af, þar sem hann
þekkir allt og alla, umkririgdur
af persónum og hiutum, sem
honum þykir vænt um. En ef
þetta reynist ekki unnt (yfir-
völd geta reynt að gera ýmis-
legt til þess að það geti gerst i
ríkara mæli) — er það næst
besta að deyja á sjúkrahúsi þar
sem mögulegt er að manns
nánustu fái að umgangast
mann eins eðlilega og unnt er.
Mörg önnur vandamál vakna
í sambandi við dauðann og
dauðastundina bæði siðferði-
legs- og trúarlegs eðiis, sem
erfitt er að taka upp að sinni.
Það væri efni i margar greinar
til viðbótar.
Við lifum á tímum þar sem
tækniframfarir virðast næsta
ótrúlegar. Menn kanna ókunna
heima i undirdjúpum hafsins
og yfirborði annarra hnatta, en
i tæknivæðingunni og kapp-
hlaupi við timann gleymist um
of að gefa gaum mannlegum
tilfinningum, manneskjulegu
lífi, sem gerir okkur kleift að
lifa á þessum hnetti okkar.
BSRB stofnar
styrktarsjód
A FUNDI samninganefndar
BSRB á sunnudaginn lögðu þeir
Kristján Thorlacius og Haraldur
Steinþórsson til að komið yrði á
fót styrktarsjóði vegna núverandi
verkfalls BSRB, og var það sam-
þvkkt á fundinum.
I tillögunni var gert ráð fyrir,
að fjár yrði aflað a) með almennri
fjársöfnun b) frjálsum framlög-
um þeirra opinberra starfs-
raanna, sem eru i starfi meðan
verkfall stendur. Styrkur verði
veittur til þeirra sem i verkfalli
eiga og miðast við fjármagn það.
sem til ráðstöfunar er og fari
einnig eftir tekjum og fjölskyldu-
aðstæðum. Sérstök sjóðsstjórn
hafi með höndum bæði fjáröflun
svo og úthlutun, en hún fari fram
eftir reglum, sem samþykktar
hafi verið af samninganefnd.
Verði ekki úthlutað öllu þvi fé,
sem safnast, þá verði það fé sem
eftir yrði vísir að væntanlegum
verkfallssjóði BSRB.
A blaðamannafundi hjá BSRB í
gærkvöldi kom frani að tekið er á
móti framlögum á giróreikningi
nr. 53000 hjá Múlaútibúi Lands-
banka íslands. Framlög hafa þeg-
ar borizt og má nefna að félagar í
Félagi flugmálastarfsmanna hafa
ákveðið að greiða 10% af launum
sínum meðan á verkfallinu stend-
ur.
Haustsýning FÍM
opin á nýjan leik
Haustsýning Félags íslenzkra
myndlistarmanna er nú aftur op-
in að Kjarvalsstöðum og stendur
sýningin fram á sunnudagskvöld.
A sýningunni eru 134 verk eftir
41 listamann.
Leiðrétting
I grein um sláturhúsið i Þykkva-
bæ féll niður nafn Runólfs Þor-
steinssonar undir mynd. Hann
var á mynd með Magnúsi Sigur-
lássyni, eiganda sláturhússins. Er
Runólfur beðinn velvirðingar á
þessum mistökum.
MUNAR UM MINNA — Níu þúsund krónur sléttar hafði prentvillu-
púkinn af þessum ungu borgurum í fyrradag, þegar talan níu hreyttist
1 gapandi núll í höndum hans. Þessi tvennu systkini efndu til hluta-
veltu til ágóða fyrir Hjartavernd, og það voru kr. 9.070.00 — níu
þúsund og sjötíu krónur —sem þau höfðu upp úr framtakinu og færðu
samtökunum. Og til þess að bæta um fvrir prentvilluna, þá eru nöfnin
hér aftur: Hinrik Auðunsson, Margrét Auðunsdóttir, Eydís Björg
Ililmarsdóttir og Hilmar Þorsteinn Hilmarsson.
Séð vfir Mývatn með Klsiliðjuna í forgrunn.
Erindi um Mývatnselda hina
nýju hjá Ferdafélagi íslands
FVRSTA kvöldvaka Ferðafélags
íslands á þessum vetri verður I
kvöld í Tjarnarbúð. Þar munu
þeir Sigurður Þórarinsson og
Karl Grönvold jarðfræðingar
halda erindi um Mývatnselda
hina nýju og sýna litmyndir máli
sínu til skýringar.
Undanfarna vetur hefur Ferða-
félagið haldið nokkrar kvöldvök-
ur með þessu sniði og hafa þær
jafnan verið fjölsóttar. Er i bigerð
að standa fyrir fleiri slikum
kvöldvökum með þessu sniði.
Kvöldvakan hefst klukkan
20.30 og er aðgangur ókeypis og
öllum heimill.
Skagaleikflokkurinn
sýnir utan
Akranosi. 17. okt.
Skagaleikflokkurinn hefur nú
leikið Höfuðbólið og hjáleiguna
fjðrum sinnum hér á Akranesi og
alltaf fyrir fullu húsi af ánægðum
áhorfendum.
Slæm prentvilla birtist í frétt-
inni um frumsýningu flokksins í
Mbl. sl. sunnudag. Þar stóð:
„Ottesen var ánægður sem áður“,
en átti að vera: „Anton Ottesen
var ágætur sem áður".
Skagaleikflokkurinn mun að
öllum líkindum sýna leikritið
utan Akraness á næstunni.
— Júllus
Akraness
Dúfnaþjófar
skildu verk-
færin eftir
AÐFARARNÓTT sunnudagsins var
brotizt inn í dúfnakofa. sem stendur
viS húsiS Vogaland 13, og þaSan
stoliS 13 dúfum.
Þeir. sem óþokkaverkið unnu, hafa
skilið eftir innbrotsverkfærin. rauðar
klippur með svörtum höldum og rauð-
an hamar með svörtu haldi Má liklegt
tftlja, að unglingar eða börn hafi þarna
verið að verki og að öllum líkindum
hafa verkfæri feðra þeirra verið notuð
við verkið Getur eigandi verkfæranna
vitjað þeirra i Vogaland 1 3 og vonandi
verður dúfunum skilað um leið
A myndinni eru dúfnaeigandinn
Halli og Jói vinur hans með verkfærm.
sem þjófarnir skildu eftir
mm