Morgunblaðið - 23.10.1977, Page 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1977
21
Elfa Gísladóttir:
„Verónm að skapa
okknr vinnn sjálf’
Á móts við Klambratún, sem heitir Miklatún núorðið, eru mörg gráleit hús við
Mikluhraut. 1 eitt þessara gráu húsa lagði ég leið mína fyrir nokkrum dögum til þess að
ræða við Elfu Gísladóttur en hún er víst flestum Íslendingum kunn, a.m.k. í sjón, því
hún lék I þeirri frægu kvikmynd „Morðsögu“ og fer með hlutverk annarrar hjúkrunar-
konunnar í sjónvarpsþáttunum „Undir sama þaki“.
Elfa bauð mér til stofu og þar sem ég, eins og margir blaðamenn aðrir, á mjög bágt
með að stunda starf mitt kaffilaust. þáði ég kaffi og hóf síðan skrásetningu.
— Ég er búin að vera þrjá vetur í leiklistarskóla og vinn nú við Nemendaleikhúsiö og
útskrifast næsta vor, byrjaði Elfa. Þetta er ógurlega gaman, annars væri maður
náttúrulega ekkert að þessu.
— Ég hef stefnt að því frá barnæsku að verða leikari. Ég er alip upp í Bandaríkjun-
um og lék mikið í skólum þar. Ég ætlaði alltaf að verða barnaleikari eins og Shirley
Temple, en þegar það hafðist ekki ákvað ég bara að verða „fullorðnisleikari".
— Ég fluttist hingað til lands fyrir fjórum árum og tók þá inntökupróf í Leiklistar-
skóla leikhúsanna, en fór svo yfir í L.í. þegar hann var stofnaður. Þetta hefur verið
mjög skemmtilegt og ekki hvað síst núna, í Nemendaleikhúsinu.
— Ég'hef mikinn áhuga á að læra eitthvaó i látbragðsleik erlendis. Helst í
Bandaríkjunum. Ég var þar úti í sumar og kynnti mér þá nokkra skóla á þessu sviði.
Einna best leist mér á Herbert Berghoff-skólann í New York. Það er mjög erfitt held ég
að læra leiklist á öðru tungumáli en manns eigin, en hins vegar er það að sjálfsögðu
nauðsyn að kynna sér það sem er að gerast á þessu sviði erlendis.
— Ég hef mikinn áhuga á kvikmyndum. Þvi veldur sjálfsagt ekki hvað sist það, að ég
lék í „Morðsögu“. Það var geysilega spennandi viðfangsefni. Það er reyndar engin
kennsla i kvikmyndaleik í Leiklistarskólanum, en það stendur þó til bóta.
— Ég hef ekkert unnið í Þjóðleikhúsinu eða öðrum atvinnuleikhúsum. Við inegum
reyndar ekki koma fram opinberlega utan skólans fyrr en eftir þriðja árið. Það er nú
engu að síður nauðsynlegt að hafa einhver tengsl við þessi leikhús.
— í „Morðsögu" lék ég vinkonuna, en það var mjög heillandi verkefni. Það var lika
gaman að vinna við „undir sama þaki“, en þetta er býsna erfitt. Það var óskaplega erfitt
að leika þessar evuklæðasenur, fannst mér. Munurinn á „Morðsögu" og þessum
sjónvarpsþáttum, hvað vinnuna áhrærir er gífurlegur. Það tók marga mánuði að taka
„Morðsögu“, en sjónvarpsþættirnir voru teknir upp á örskömmuni tíma.
— Það er mjög erfitt fyrir unga leikara að fá vinnu. Það eru jú ekki nema þrjú
atvinnuleikhús á landinu. Þess vegna er það sem við höfum hug á að koma nýju leikhúsi
á fót. Við verðum að skapa okkur vinnu sjálf. Ég held að það ætti að vera framkvæman-
legt það er það mikill áhugi á leiklist hér á landi.
— Til skamms tíma hefur því verið þannig varið að mun fleira kvenfölk leggur út í
leiklistarnám heldur en karlar, enda þótt mun meira sé til af karlhlutverkum. Ég hugsa
að þetta eigi að minnsta kosti að nokkru leyti rætur að rekja til þess að karlarnir hafa
oft fyrir fjölskyldum að sjá og eiga þvi bágt með að stunda leiklistarnám. Þetta er þó að
breytast. Þannig höfum við núna rétt á námslánum svo þetta er ekki eins erfitt
fjárhagslega, og það var.
— Ég ætla svo sannarlega að vona að mín kynslóð hafi eitthvað fram að færa til
íslenskrar leiklistar. Við erum alla vega full af áhuga. Það hefur meðal annars komið til
tals að reyna að fá afnot af „Fjalakettinum" gamla sem leikhúss.
— Ég á mér enga sérstaka draumarullu. Mig langar að glíma við eins mörg og
fjölbreytt verkefni og ég get. Þó þetta sé feikileg vinna, gæti ég ekki hugsað mér að
gera neitt annað en að leika. Það getur að visu oft verið erfitt ef manni gengur illa að
finna ,,karakterinn“ í einhverju hlutverki, en þetta hefst alltaf að lokum.
— Það er mikilsvert fyrir leiklistarstarfsemi hérlendis hve leiklistaráhugi er mikill
og almennur. Við eigum líka marga góða leikara, suma á heimsmælikvarða. Ég held að
leiklist á Islandi standi fyllilega jafnfætis leiklist í öðrum löndum.
Þetta létum við gott heita og ég gekk aftur út úr einu af þessum gráu húsum við
Miklubrautina, í fullvissu um það að þau eru ekkert gráleit innvortis. í einu þeirra býr
ung leikkona sem lagar gott kaffi. — SIB
UPPI á lofti í bláu bakhúsi við Bergstaðastræti býr m.a. Viðar Eggertsson, en hann
útskrifaðist úr Leiklistarskóla Islands vorið 1976. Er ég knúði þar d.vra með þar til
gerðu elektrónísku áhaldi, kvöld eitt í vikunni, heyrðist hlaupið niður stiga leiftur
hratt og síðan var hurðin þrifin snöfurlega upp og Viðar bauð mér inngöngu og kaffi og
innan skamms sátum við í hrókasamræðum um leiklist og leikhús. Hafði Viðar feiknin
öll til málanna að leggja og fer hluti þess hér á eftir.
— Eins og svo margir, lék ég heilmikið þegar ég .var í skóla, en það var þegar ég var
fimmtán ára að ég fór fyrst út i þetta að nokkru marki. Þetta var allt á Akureyri.
Leikfélagið starfaði þá af miklum krafti og starfrækti námskeið fyrir áhugafólk. Ég fór
á svona námskeið og lék svo með félaginu. Á þessum tíma hef ég sennilega sett
skólamet í óstundvísi við Gagnfræðaskóla Akureyrar.
— Svona gekk þetta í tvö ár, en svo flutti ég suður ásamt fleira af ungu fólki að
norðan, og við stofnuðum Leikfrumuna og lékum Sandkassann og upp úr þvi var svo
SÁL stofnað. Á þessu timabili breyttist afstaða mín til leiklistar og leikhúss gífurlega.
Ég byrjaði á þessu vegna þess að mér þótti þetta skemmtilegra og áhugaverðara en
gagnfræðaskólinn, en eftir stofnun Leikfrumunnar fór ég að taka þessa hluti alvar-
legar. Á þessum tíma stundaði ég leiklistina eingöngu sem tömstundastarf og svo nám, í
SÁL-skólanum, sem við komum á fót árið 1972 og starfaði þar til Leiklistarskóli Islands
tók til starfa árið 1975. Þá gengum við öll yfir í þann skóla og lukum námi okkar þaðan
með Nemendaleikhúsinu veturinn 1975—’76.
— Þessi SÁL-skóli var annars býsna merkilegt fyrirbrigði að þvi leyti að hann var
stofnaður og honum stjórnað af nemendunum sjálfum. Við ákváðum sjálf hvað við
lærðum og þess vegna var ekki um það að ræða að menn sinntu ekki náminu. Þeir höfðu
jú sjálfir ákveðið námsefnið.
— Ég hef ekki lært neitt í leiklist erlendis. en ég hef hug á að fara á næstunni til
Hollands og leggja þar stund á nám í leikstjórn við Ríkisleiklistarskólann. Það er
tvimælalaust nauðsynlegt fyrir leikara eins og aðra listamenn að fara til útlanda til þess
að sjá hvað er að gerast og læra af því. Það var til dæmis mjög lærdómsríkt fyrir mig að
ég fór með Hreyfileikhúsinu utan nú í haust með sýninguna „Fröken Júlia alveg óð“ og
við fórum m.a. á heimsþing frjálsra leikhópa sem haldið var á Italíu.
— Þessir frjálsu leikhópar eru það sem kallað er „Þriðja leikhúsið". Það sem kallað
er „Fyrsta leikhúsið” eru stofnanaleikhús eins og Þjóðleikhúsið, L.R. og L.A., en
„Annað leikhúsið” er „Avant garde“. Þetta þing var mjög fjölsótt og haldið m.a. með
styrk frá UNESCO. Starfsemi frjálsra leikhópa er í miklum blóma um allan heim, en
hérlendis er starfsemi þeirra í raun bönnuð. Það er í lögum hér að ríkið styður aðeins
leiklist á vegum Þjóðleikhússins, og svo L.R. og L.A. og áhugamannaleikfélögin úti á
landi. Þetta tel ég vera afskaplega hættulegt gagnvart þróun leiklistar hér á landi.
Stofnun eins og Þjóðleikhúsið hefur t.d. ekki tök á, að einbeita sér að þvi að þróa
ákveðna og afmarkaða þætti leiklistar. Hvorki stíl, leikaðferð né leiktegund. Þar kemur
til uppbygging leikhússins og þær kvaðir sem settur eru á herðar þess, m.a. i lögum. Það
þarf jú að þjóna svo breiðum áhorfendahóp.
— Þetta er Iíkt og með rikislistasafn, sem þarf að eiga sína ögnina af hverju úr
listasögunni en gerir ekki heildarúttekt á neinni ákveðinnf listastefnu. — Það er þarna
sem kemur til kasta frjálsra leikhópa.
— Það má heldur ekki gleymast að „stofnanaleikhús" hafa alltaf notið góðs af
tilraunum frjálsra leikhópa og þeir eru ekki settir til höfuðs „Stofnanaleikhúsinu". Það
er'þörf fyrir hvort tveggja.
— Eftir nýju leiklistarlögunum að dæma er eins og valdhafarnir telji að endanlegri
fullkomnun hafi verið náð í íslenskri leiklist. Svona á þetta að vera, — að eilífu anien.
— Við leikararnir getum ásakað þá sem hafa völdin, og við gerum það, en við megum
ekki haga okkur eins og við höfum afhent þeim alla ábyrgð á þróunarmöguleikum
listarinnar. Listamenn mega ekki Iíta svo smátt á sig að þeir gleymi að skyldan er fyrst
og fremst þeirra, að sporna við öllum tilraunum til að teyma listina á ákveðinn bás og
hafi það tekist hljóta þeir að leita orsakanna i eigin röðum. Valdhafinn er ekki virkur
og vakandi nema undir þrýstingi utanfrá. í þessu tilfelli frá íslenskum leikurum.
— Það er svo komið núna að það virðist helst starfsvettvangur erlendis fyrir íslenska
leikhópa, eins og Inúk, Alþýðuleikhúsið og Hreyfileikhúsið.
— Afstaða stjórnvalda hér er í hróplegu ósamræmi við þann ótrúlega leiklistaráhuga
sem hér er ríkjandi. Hann er slíkur að allir íbúar Stór-Reykjavikursvæðisins fara að
jafnaði i leikhús tvisvar á ári og út um allt land eru starfandi 70 áhugamannaleikfélög.
— Nú kynnu menn að halda að ríkið styddi verulega við bakið á leiklistarstarfsemi,
framhald á bls. 19