Morgunblaðið - 11.12.1977, Side 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1977
Á MORGUN , 12. desember, eru þrjátfu ár liðin síðan bre/ki togarinn
Dhoon frá Fleetwood strandaði undir Látrabjargi í vesta veðri og
sjógangi. Tókst áhöfn togarans að senda frá sér neyðarskeyti þegar
eftir strandið og var Slysavarnafélagi tslands gert aðvart. Ekki var þó
vitað með vissu hvar strandstaðurinn var og fannst hann ekki fyrr en
eftir töluverða leit. Kom þá í ljós, að engin von var að bjarga áhöfn
togarans á annan hátt en þann, að sfga í bjargið skammt frá strand-
staðnum og freista þess síðan að dragá skipbrotsmennina í vað upp á
bjargbrún. Þótt augljóslega væri um Iffshættulega för að ræða hikuðu
bændurnir á bæjunum næst strandstaðnum ekki, og tóku þegar að
undirbúa björgunina. A þessum árum voru margir fræknir og vanir
bjargmenn á Látrabæjunum og víðar á þessum slóðum, en enginn
hafði hins vegar sigið í bjarg við slíkar aðstæður sem þarna voru — í
svartasta skammdeginu og slæmu veðri.
Saga björgunar þessarar sem oft er kallað „björgunarafrekið við
Látrabjarg“ er nánast saga kraftaverks, þar sem björgunarmönnunum
tókst að bjarga tólf af fimmtán manna áhöfn togarans, heilum á húfi.
Urðu björgunarmenn og skipbrotsmenn að dvelja ýmist í miðju bjargi
eða undir bjarginu heila nótt og stóðu björgunaraðgerðir í röska tvo
sólarhringa. Á þeim tíma fengu björgunarmennirnir nær enga hvíld
og voru í stöðugri lífshættu. Skall oft hurð ótrúlega nærri hælum við
björgun þessa, og var sem hulinn verndarkraftur væri yfir öllum og
öllu sem gert var, þar sem enginn varð fyrir meiri háttar meiðslum.
Eftir björgunina var ráðist í gerð kvikmyndar um atburðinn og mun
hún flestum kunn. Myndin var tekin á sömu slóðum og björgunin átti
sér stað, en við mun betri aðstæður en verið höfðu. Einn þáttur
myndarinnar var þó tekinn á öðrum stað — sjálf björgunin úr hinum
strandaða togara, en svo vildi til er verið var að taka kvikmyndina að
brezkur togari strandaði við Hafnarmúla við Patreksfjörð, og kom það
í hlut sömu mannanna og unnið höfðu björgunarafrekið mikla við
Látrabjarg, að bjarga þeim mönnum sem mögulegt var að bjarga úr
því skipi.
í tilefni afmælis þessa mikla björgunarafreks hefur Morgunblaðið
fengið til birtingar kafla úr frásögn um björgunarafrekið úr bók
Steinar J. Lúðvíkssonar: „Þrautgóðir á raunastund". 1 frásögn bókar-
innar er saga björgunarinnar rakin frá upphafi til enda, og einnig er
þar rætt við nokkra þeirra er björguðust af togaranum, og segja þeir
frá vistinni um borð í skipinu meðan þeir biðu björgunar og harm-
leiknum sem þar átti sér stað nóttina áður en björgunarmennirnir
komu á vettvang, en þá fórust þrír skipverjanna, skipstjórinn, stýri-
maðurinn og einn hásetanna. Forystu fyrir skipbrotsmönnunum hafði
bátsmaðurinn, Albert Head, og segir hann m.a. sína sögu í bókinni.
Hér á eftir fara hlutar úr þeim kiiflum bókarinnar þar sem fjallað er
um björgun skipverjanna í land og er verið var að ná þeim upp á
bjargbrúnina:
Laugardagur 13. desember
kl. 10.00—13.30
Mennirnir tólf sem komnir voru á
Flaugarnef sátu þar ekki auðum hönd-
um Byrjað var á þvi að greiða sigvað-
inn og velja staðinn þar sem síga
skyldi Ákveðið var að fjórir menn færu
niður i fjöru með björgunartækin og
voru sjálfboðaliðar beðnir að gefa sig
fram Gáfu þeir sig strax fram Þórður
Jónsson, Andrés Karlsson, Árni Helga-
son og Bjarni Sigurbjörnsson Þórður
var fyrstur bundinn i vaðinn, og siðan
hvarf hann félögum sínum fram af
brúninni Hættulegasti og erfiðasti
hluti björgunarleiðangursins var haf-
inn Á leiðinni niður reyndi Þórður að
hreinsa sigstaðinn eins mikið og hann
gat Fór hann hægt og braut upp
klakastykki og hálflausa steina, sem
gátu losnað hvenær sem var Þegar
Þórður var komínn heilu og höldnu
niður i fjöruna, gaf hann merki og
vaðurinn var dreginn upp aftur Næst-
ur var Bjarni bundinn. og á eftir hon-
um fór Andrés niður Báðir tóku þeir
með sér farangur, björgunartækin og
vistir sem ekki þoldu hnjask, en kaðla
og annað slikt átti að gefa niður á eftir
mönnunum í vaðnum Þá var komið að
því að siðasti maðurinn færi niður,
Árni Helgason, en þegar komíð var að
þvi að binda hann i vaðinn gekk Hafliði
Halldórsson fram. ..Við förum ekki báð-
ir i þessa ferð," sagði Hafliði, „ég ætla
að fara niður." Vissi Hafliði manna bezt
hversu mikið hættuspil þessi ferð
myndi vera, og kaus fremur að fara
sjálfur en að láta tengdason sinn fara,
jafnvel þótt hann vissi að Árni væri
mjög fær bjargmaður Um leið og
Hafliði hvarf fram af brúninni sagði
hann við Daniel ,.Þú þekkir merkin,
Daníel " Þegar mennirnir fjórir voru
komnir niður i fjöru var vaðurinn dreg-
inn upp og i hann bundið það sem eftir
var af farangri þeim og tækjum sem
nota þyrfti i fjörunni V: r það siðan
gefið fram af brúninni, og gekk greið-
lega að ná þvi niður, þar sem niðri
hafði verið bundinn leynivaður i sig-
vaðinn, og þvi unnt að kippa byrðinni
frá bjarginu, ef hún festist í brúnum
sem voru á leiðinni.
Þegar mennirnir komu niður var sjór
nýhættur að ganga á hleinina fyrir
neðan sigstaðinn. Svigrúmið var þó
litið Skammt frá fótum þeirra svarraði
brimið, sem á hálfföllnu að myndi
teygja sig alla leið að Bjarginu Því
varð að hafa hraðan á, ef það mætti
auðnast að ná skipbrotsmönnunum
upp áður en félli að aftur
Leiðin frá sigstaðnum að hinu
strandaða skipi mun hafa verið um
hálfur kilómetri og mjög ógreiðfær
Yfir stórgrýtisurð var að fara þar sem
grjótið var sleipt af slýi og sums staðar
á leiðinni gekk sjórinn svo að segja
alveg að Bjarginu Strax og komið var
niður sáu björgunarmennirnir þrjá
menn, sem höfðust við á hvalbak
skipsins Virtust þeir ekki koma auga á
björgunarmennina, heldur skimuðu
þeir inn með bjarginu i átt til Lamba-
hliðar Ekkert ræddu björgunarmenn-
irnir um það hvort fleiri myndu vera
lifandi um borð i skipinu, en þann grun
setti strax að Hafliða, að ekki myndu
vera fleiri eftir' lifandi Þeir sáu að brú
skipsins var orðin mölbrotin að aftan
og skammt frá skipinu sáu þeir hvar
björgunarbáturinn lá brotinn i fjörunni
og hjá honum ýmislegt rekald úr skip-
inu
Auðséð var að skipið hafði borið upp
að Bjarginu á nær eina staðnum á
löngu svæði, þar sem möguleiki var á
þvi að það héldist óbrotið um stund
Það hafði skorðazt milli tveggja kletta
og sat fast, en töluvert var það sígið að
aftan, og þó að mikið væri tekið að
falla út. gekk enn yfir brúarflakið
Strax og komið var á móts við
strandstaðinn skiptu björgunarmenn-
irnir með sér verkum Andrés og Haf-
liði fóru að greiða niður tildráttartaug-
ina, en Þórður og Bjarni fóru að byss-
unni, skorðuðu kassann og skrúfuðu
byssuna niður á kassalokið, Komið var
að því að taka mið á skipið og freista
þess að koma á sambandi víð það
Siðan reið skotið af og rakettan stefndi
beint yfir skipið með háværu hviss-
hljóði- Siðan féll hún i sjóinn, en
auðséð var að linan hafði slitnað og
kom þvi ekki þetta skot að gagní. Tók
Þórður aðra rakettu fram, hlóð byssuna
að nýju og skaut Að þessu sinni hélt
B j örgun ar-
afrekið við
L átr ab j arg

Björgun skipbrotsmanna úr hinum strandaða togara Sargoon frá Grimsby, var notuð f kvikmyndina, enda aðstæður
við björgunina mjög svipaðar og þegar áhöfninni af Dhoon var bjargað.
30 ár síðan 12 mönnum af áhöfn
linan og festist neðarlega í framvantin-
um Samband var komið á milli skips
og lands. og björgunarmennirnir sáu
að einn skipverjanna á hvalbaknum tók
sig út úr hópnum og klifraði upp í
vantinn Á meðan þessu fór fram,
fjölgaði á hvalbaknum og brátt gátu
björgunarmennirnir talið þar tólf
menn.
Er þá sögunni vikið í síðasta sinn um
borð i hinn strandaða togara. Sjógang
inn hafði lægt töluvert siðari hluta
nætur, og með fjörunni hætti að gefa
yfir hvalbakinn, þannig að menn gátu
farið niður af honum og leitað skjóls
undir honum. Allir voru orðnir mjög
þrekaðir eftir nóttina, og Albert Head
sá að eitthvað varð til bragðs til þess
að þeir kæmust af skipinu Þeir myndu
ekki lifa af aðra nótt um borð, jafnvel
þótt veðrið héldist óbreytt H : nn sá að
brúin hafði öll brotnað og laskazt um
nóttina, og vissi að ekki þyrfti að leita
að þeim mönnum sem þar höfðu verið
Um morguninn kastaði Albert planka i
sjóinn og fylgdist með hvernig sjór og
straumur bar hann upp að bjarginu
Hann kom upp á svipuðum stað og
þeir sáu brotin úr björgunarbátnum
Eftir það var hann ákveðinn að reyna
að ná mönnunum í land á háfjörunni.
Gerði hann sér vonir um að hægt yrði
að vaða t land, en ef ekki, taldi hann
möguleika að fleyta sér þangað á braki
Hanh gerði sér Ijóst að þarna var um
algjört neyðarúrræði að ræða, og óvíst
Þannig var umhorfs á strandstaðnum. Stórgrýtt fjara gekk yfir um hálffallinn sjó, og hrikalegt bjargið gnæfði yfir.
hvort þeir yrðu betur settir þótt þeir
kæmust í land Skammt fyrir innan
skipið sá hann inn til Lambahlíðarinn-
ar, sem tilsýndar virtist vera geng í
áttina þangað ætlaði hann að halda
með menn sína og freista þess að
komast þar upp
Meðan beðið var háfjörunnar leituðu
skipbrotsmennirnir skjóls undir hval-
baknum Fáeinir áttu ennþá sæmilega
þurrt reyktóbak á sér, notuðu það og
deildu því milli félaga sinna. Mennirnir
voru hættir að ræðast við Biðu bara,
þöglir, kaldir og sljóir eftir vosbúðina
Alltaf voru þó menn hafðir á verði á
hvalbaknum og fylgdust þeir einkum
með hvort til mannaferða sæist i hlíð-
inni inni með Bjarginu
Tom Grundy var undir hvalbaknum
er björgunarmennirnir skutu rakettunni
að skipinu:
— Það fyrsta sem við heyrðum, þar
sem við vorum undir hvalbaknum að
reyna að finna skjól fyrir rokinu og
sjógangnum var hvinurinn í rakettunni,
sem fór ytir skipið Við sáum að línan
sem i henni var slitnaði og missti
marks. Við þustum auðvitað allir upp á
hvalbakinn og i því að við komunr
þangað kom annað skot sem hitti reið-
ann á frammastrinu Albert Head brá
þegar við, klifraði upp og náði i linuna
Arthur Spencer sagði svo frá komu
björgunarmannanna
— Já, við vorum sannarlega fegnir
að sjá þá í fjörunni. Allir gengu af
vitinu, menn dönsuðu fram og aftur
sem þeir höfðu mátt til Það er ómögu-
legt að lýsa þvi, hvernig við vorum.
jafnvel þó að maður sæi það með eigin
augum.
Og Albert Head, sem verið hafði á
verði á hvalbaknum:
— Ég hafði verið að horfa út allan
morguninn, og svo sagði ég við Patter-
son: „Jæja, það er kominn timi til þess
að þú takir við " — Ég settist niður og
var byrjaður að vefja mér sigarettu,
þegar ég heyrði í rakettunni. „Hvert þó